Heima er bezt - 01.06.1995, Blaðsíða 13

Þess má til gamans geta hér að
umræddar verslunarferðir voru
hreinar vöruskiptaferðir, bóndi lagði
inn afurðir og fékk út vörur. Um
peningagreiðslur var ekki að ræða.
Ýmsar sögur heyrði maður um
samskipti bænda og kaupmanna.
Oftar en ekki munu kaupmenn hafa
neitað fátækum bændum um eitt og
annað, sem beðið var um, vegna
slæmrar fjárhagsstöðu þeirra, en
aldrei man ég eftir að hafa heyrt þess
getið að neitað væri um úttekt á
kaffi, kaffibæti, kandís, rjóli (tóbaki)
né tári á blessaðan kútinn, en ég var
nú líka úr fremur vel stæðri sveit.
Hins vegar vildi það henda einn og
einn að grípa of fljótt til kútsins og
verða fyrir því óhappi að týna öðrum
farangri sínum en oftast mun nú allt
hafa fundist um síðir.
Þegar hellt var upp á könnuna var
sjálft kaffið sparað svo sem tök voru
á en kaffibætir, sem einnig gekk
undir nöfnunum rót eða export, því
meira notaður.
Frá orðinu rót í þessu tilfelli, er
setninging „rótsterkt kaffi“ eflaust
komið.
Ég tel víst að allir jafnaldrar mínir
og reyndar mikið yngra fólk muni
eftir litlu kringlóttu svörtu plötunum
í þykka hárauða pappírnum, sem
geymdar voru í háa, mjóa, kringlótta
boxinu með áletruninni „O. Johnson
& Kaaber kaffibætir.“ Og vísunni
sem allir kunnu í „den tid:“
„Kaffisopinn indæll er,
eykur fjör og skapið bætir.
Langbest jafnan líkar mér
Lúðvíks Davíðs kaffibætir.“
Það má líka segja frá því hér,
svona til gamans, að allar gjafvaxta
ungmeyjar sóttu mjög í rauða bréfið
til litunar á kinnum sínum og vörum.
Sá galli fylgdi hér „gjöf Njarðar" að
sá sveinninn sem var svo óforsjáll að
kyssa hinar rauðu lostafullu varir,
varð auðvitað alrauður upp um allt
andlit sitt og auðvitað vildi drifhvítt
hálslín þessara herramanna verða all
göngu var til þeirra nota. Hann var
síðan settur á hlóðir eða á eldavél
sem hæfilega margir hringir höfðu
verið teknir af, svo að botn pottsins
næði vel niður í eldholið.
Eldiviður til kaffibrennslu var í
upphafi mó- eða taðflögur, hrís og
auðvitað surtarbrandur, þar sem slíkt
var til staðar.
Síðar komu kol, koks, olía og að
lokum lafmagnið.
Með tilkomu eldavéla, sem höfðu
bökunarofn, var svo farið að brenna
baunirnar í bökunarskúffum.
En hvaða aðferð sem notuð var við
hitun baunanna, þurfti alltaf að
hræra í þeim og fylgjast vel með
brennslunni, svo að hún yrði sem
jöfnust. Hversu mikið baunir voru
brenndar fór auðvitað alfarið eftir
þeirri bústýru, sem stjórnaði
brennslunni hverju sinni. Sumar
vildu mikið, aðrar lítið brennt.
Að hræra í kaffibaununum var eins
og annað, gert á ýmsa vegu. Sjálfur
man ég helst eftir því að hrært væri
með sleif. Sums staðar var sérstakur
búnaður í pottinum sem notaður var
til þessara verka, oft býsna flókinn
og vandaður og því um leið léttari í
meðförum.
Þversnið af kaffibrennslupotti fyrr á
tíð.
Heima er bezt 193