Atuagagdliutit - 19.10.1988, Blaðsíða 5

A å
1 é H Æ MM
NR. 3/OKTOBER 1988 ij. i 1M 5
W SLlrl

Nunatsinni nillataartitassanik
nioqquteqameq nakkutigineqanngilaq
Sundhedskommissionimi ilaasortat niuertarfinnik nakkutilliissallutik piffissaqanngillat
Nunatsinni niuertarfiit nillataartitassa-
nik asiunngersaasunik nioqquteqarsin-
naapput. Danmarkimi inatsit malillugu
niuertarfinni nillataartitsiviit kiassiu-
taat nillataartitsiviup kissarnerpaaffia-
nut pisisartunullu ersittumut inissinne-
qartussaapput. Malittarisassat assingi
Kalaallit Nunaanni atuupput, malinne-
qarnersulli nakkutigineqanngilaq.
— Niuertarfiutillit isumagisassaraat
malittarisassat malinneqarnissaat.
Sundhedskommissione niuertarfinnik
qaqutiguinnaq nakkutilliisarpoq, taa-
maattumik malittareqqusat ilumut ma-
linneqarnersut nakkutigineqanngillat.
Taamaattumik oqarsinnaavugut sund-
hedskommissione tamatumuuna atuus-
simanngitsoq, nunatsinni uumasut na-
korsaat oversundhedskommissionimilu
ilaasortaasoq Søren Holck oqarpoq.
Kiassiut kissarnerpaamut
Qallunaat aviisianni Politikenimi 1/9-imi
saqqummersumi nillataartitassat niuer-
tarfinni kiappallaartumiitinneqartartut
pitsaavallaarunnaarsimasut allaaserine-
— Sundhedskommissioni atuutinngilaq,
uumasut nakorsaat Søren Holck oqar-
poq. (Ass.: Foto: Lisbet Lyager)
— Sundhedskommissionen fungerer
ikke, siger Søren Holck.
qarsimapput »Niuertarfiit nillataartitas-
sat nakkutiginngilaat«-nik qulequtalim-
mik.
Taamaattumik nioqqutissat arlalis-
suit soorlu, immuit, qallersuutissat, ne-
qit aalisakkallu bakterianillutik asiunn-
gersaasut pisisartunit pisiarineqartar-
put.
Danmarkimi niuertarfinni nalingin-
naavorooq nioqqutissat soorlu, immuit
neqillu inatsit malillugu 5 gradinik kian-
nerusumi inissisimaqqusaanngitsut ki-
annerujussuarmi inissinneqartarlutik.
Politiken nangilluni allappoq niuertar-
fiit kiassiutit atorneri peqquserluutigisa-
raat, tassa nillataartitsiviup kianner-
paaffianutinissittarsimagamikkik. Inat-
sit malillugu niuertarfinni nillataartit-
sivinni kiassiutit nillataartitsiviup kian-
nerpaaffiani pisisartunullu ersittumut
inissinneqartussaapput. Nillataartitsiv-
iit sananeqaataat eqqarsaatigissagaanni
malitassaq taanna nillataartitsiviit ikit-
tuinnaat eqquutissinnaavaat.
Atuagaaqqiaq
puussaaniut
Qallunaat aviisianni Politikenimi 11/8-88-
imi saqqummersumi naatsukullaliaralu-
gu allaatigineqarsimavoq atuagaaqqiaq
puussaaniutitut taaneqartoq. Imatullu al-
lassimavoq:
Inuussutissat pillugit aamma peqqin-
nissap tungaatigut pisortaqarfinniit soida-
vandiliorlutik imeruersaasiortartut atua-
gaaqqiaat quujagineqanngilluinnarpoq.
Taakkumi isumaat malillugu taanna atu-
agaaqqiaq uukapaatitsiniutaavoq, puus-
saaniutaalluni, kukkusuuUuni, ajornan-
ngitsuaqqatut isikkoqartitsiniarluni sal-
luliutaallunilu.
Vildledende
håndbog
I en notits i Politiken d. 11/8-88 gøres der
opmærksom på en håndbog, der ifølge
levnedsmiddel- og Sundhedsstyrelserne
skulle være vildledende, og der står følgen-
de:
Levnedsmiddel- og Sundhedsstyrelser-
ne giver ikke meget for læskedrik-fabri-
kanternes Håndbog om læskedrikke. Den
er manipulerende, fortiende, forkert, fore-
nklet, forvirrende og vildledende, siger
styrelserne. For eksempel påstås det, at
sodavand »fremmer heller ikke sukkersy-
ge« og den bagatelliserer sukkers betyd-
ning for fedme.

sat qanoq akeqarneri, inuiaqatigiinnullu
50.000-iusunut ataasiakkaanut agguaqa-
tigiisillugit qanoq akeqarneri. Aamma ta-
kuneqarsinnaavoq nerisassat innuttaasu-
nut tamanut agguaanneqartartuuppata
inuup ataatsip nerisassat qanoq annertu-
tigisut pissanerai, taakkualu inuussutis-
sartai qanoq annertutigisut.
Nerisassat inuussutissartaat qanoq an-
nertutigisut pissarsiarineqarnersut neri-
nermi pingaarnersaavoq. Inuussutissat
kiloj oule-inngorlugit uuttorneqartarput,
tassa naalisarlugu kJ. Ilisimaneqarpoq
agguaqatigiissillugu inuup ataatsip 8.800
kJ-it ullormut pisariaqartikkai. Ilaqarsin-
naasarpugulli inunnik nukkiorlutik sulisa-
riaqartartunik, taakkulu inuussutissanik
amerlanernik pisariaqartitsisinnaasar-
put. Taamaattumik inuussutissat pillugit
politikkeqamissaq siunniullugu naatsor-
suusiomiaraanni aalajangiuttariaqarpoq
inuup ataatsip inuussutissat ullormut
10.000 kJ-it pisassagai.
Tabel 1-imi aamma takuneqarsinnaa-
voq nerisassat Danmarkimiit Kalaallit
Nunaannut eqqussorneqartartut ataasi-
akkaanut agguaanneqartartuuppata inu-
iaqatigiinnit inuussutigeqqarneqarsin-
naasut.
Tabel 2-mi takuneqarsinnaavoq nerisas-
sat inuussutissartaat assigiinngitsut ul-
lormut pisariaqartitat qanoq annertutigi-
neri. Kisitsisit qulliit tassaapput nerisas-
sat eqqussuunneqartartut qanoq inuussu-
tissaqartiginerinik takussutissat. Eqqus-
suunneqartartut ataatsimut isigalugit
proteinikippallaarput kulhydratikippal-
laarlutillu. Aamma C-vitaminitjemillu ul-
lormut pisariaqartitat affaannaat taakku-
nani pissarsiarineqarsinnaapput.
Kisitsisit alliit tassaapput inuussutissa-
nut ullormut pisariaqartitanut siunner-
suutit. Aallarniutigalugu siunnersuutigi-
sariaqarpoq neqit nerineqartartut Dan-
markimeersut kalaaliminemik taarsemis-
saat. Kisitsisit »Neqit qallunaamernit
peerlugit«-nik taasat kisitsisinik »Kalaa-
liminernik taarserlugit«-nik taasanik im-
minnut sanilliukkaanni takuneqarsinnaa-
voq taakkunani inuussutissat pisariaqar-
tinneqartut assigiittut, soorlu aamma pro-
teineqameri orsoqamerilu assigiittut. Ka-
laalimernilli qallunaaminernut naleqqiul-
lugit jemeqamerujussuupput. Kisitsisini
takuneqarsinnaanngitsoq tassaavoq ka-
laalimernit orsui qallunaamernit orsuinut
naleqqiullugit inuussutissartaqarnerum-
mata.
Kalaallit Nunaat ukiumut 60 million kr.-
nit nalinginut neqinik Danmarkimiit pisi-
sarpoq, tassa neqit innuttaasunut aggu-
aanneqartuuppata inuk ataaseq neqimik
80 gramimik pisassagaluarpoq. Kalaallit
Nunaannili puisinik, arfernik tuttunillu
ima pisaqarfiusartigaaq neqit agguanne-
qarluartartuuppata inuup ataatsip ukioq
naallugu ullormut 225 gramit pisassaga-
luarlugit.
Kalaallit timmissanik aalisakkanillu qa-
noq nerisaqartiginerat kisitsisinngorlugu
ilisimaneqanngilaq. Ilimanarporli inuup a-
taatsip timmissat neqaat 20 gramit ullor-
mut pissarsiarisinnaassagai.
Ullumikkut Europami Amerikamilu ne-
risassat pillugit qaammarsaaniarnermi
aalisakkanik nerisaqartamissaq pingaar-
tinneqartaqaaq uummammi nappaatinik
pinngitsuuisitsisinnaasarmat. Ilisima-
tuut allaatigisaanni aallarniutigineqara-
juttarpoq kalaallit puisinik, arfernik aali-
sakkanillu nerisaqarnertik pissutigalugu
ulloq manna tikillugu uummammikkut
milittoomeq aj ornerat. Bang-ip Dyerberg-
illu Uummannami misissuisimanerat paa-
sisamik tamatuminnga tunngaviliisima-
voq. Taamaattumik Kalaallit Nunaanni
inuussutissat pillugit qaammarsaaniar-
nermi inassutigineqartariaqarpoq aalisa-
gartortamissaq. Kalaallit Nunaata imar-
taa silarsuarmi pitsaanerpaanik aalisaga-
qarpoq, soorlu saarulliit, nataarnat, am-
massat kapisillillu. Aalisakkanik, puisinik
arfernerlu nerisaqarnissaq kalaallinut
paasititsiniutigissallugu pingaartuuvoq,
tassami tamakkua orsoqarmata peqqin-
nartunik inuussutissartalinnik aammalu
uummammi taqqatigut milittomissaralu-
amut akiuutissartaqarlutik.
Taamaattumik Tabel 2-mi siunnersuu-
tigineqarpoq inuup ataatsip ullormut aa-
lisakkat 150 gramit narisassagai. Siunner-
suut taannarpiaq aamma Brugsenip map-
persagaliaani assilialiarisimasaanilu ate-
qartumi »Kalaallit Nerisassaat« siunner-
suutigineqarsimavoq.
Peqqinnarnerusunik nerisaqalernissaq
anguniarlugu allannguutissatut kingul-
lertut siunnersuutigineqarsinnaavoq
naatsiianik amerlanerusunik nerisaqar-
nissaq, tassa naatsiiartortakkat 150 gra-
minik ilallugit. Naatsiiat Danmarkimiit
pisiarineqartassappata ukiumut 12 milli-
oninik akeqartassapput. Taakkuli tassaa-
ginnarput ukiumut Danmarkimiit neqisi-
assaraluit 60 millioninik naleqartussaaga-
luit tallimararterutaannaat. Assersuut
taanna tassa kalaallit politikeriinut siun-
nersuutigissallugu Frank Senderovitzip
ujartugaa.
Tabel 2-p naqqani kisitsisit tassapput
nerisat allanngortinnerisigut inuussutis-
sat qanoq allannguuteqameri. Inuussutis-
sat pisariaqartitat 10.000 kJ-iupput. I-
nuussuutissat proteinit, orsup kulhydra-
tillu annertussusaat tulluartuupput kiisa-
lu C-vitamineqarluarlutillu jerneqarluar-
put.
Takuneqarsinnaasutuut kalaallit neri-
sarisartagaat ajornanngitsunnguamik
pitsanngoriartinneqarsinnaapput. Naat-
sorsuutigisariaqarpoq siunissami Kalaal-
lit Nunaanni nerisassat 70-80 procentii nu-
nanit allaniit eqqussaassasut. Taakku tas-
saapput Tabel 2-mi 8.000 kJ-inik nalu-
naarsorneqarsimasut. Tassa ullormut i-
nuussutissat pisariaqartitat 10.000-iusut
80 procentii. Kisitsisit taakku pissarsia-
rineqarput neqit qallunaamernit kalaali-
minernik taarsereernerisigut. Tassa qal-
lersuutissat suli Danmarkimiit eqqus-
suunneqartariaqartarput.
Kalaallit peqqinnarnerusunik nerisaqa-
lernissaannut siunnersorniarlugit siuUer-
mik siunnersuutigisariaqarpoq: allanngo-
rartunik nerisaqarnissaq — taamaasior-
nissamut periarfissalerujussuuvoq. Tul-
Ussaattut: kalaaliminemik nerisaqarnis-
saq — t amanna tabelimi siunnersuutigine-
qareerpoq. Kalaalimernit pitsaanerusu-
mik tunisassiarineqarnerisigut kalaali-
mernit nerisaaneri annertusineqarsin-
naapput. Danmarkimi inuussutissat pil-
lugit qaammarsaanermi ilanngunneqarta-
lernikuuvoq aalisakkanik nerisaqarneru-
nissaq. Taanna aamma siuliani siunner-
suutigineqareerpoq. Pingaartuuvorli ka-
laallinut siunnersuutigissallugu aalisak-
kap tingua ilanngullugu nerisarnissaa.
Tassami puisit arferillu orsui assigalugit
inuussutissartalerujussuuvoq vitamine-
qaqalunilu.
Pingajussaattut siunnersuutigisaria-
qarpoq tungusunnitsunik nerivallaan-
nginnissaq. Tamanna immikkut eqqar-
tunngikkaluarlugu aamma pingaarutile-
rujussuuvoq. Kalaallit Nunaanni tungu-
sunnitsunik nerisaqameq imigaqamerlu
ingasappallaaqaaq. Kigutit nakorsaat ta-
matuminnga innuttaasunut annertoqisu-
mik qaammarsaaniuteqarnikuupput, pi-
ngaartumik meeqqanut. Qaammarsaa-
nerlu suli ingerlanneqarpoq.
Kisitsisit agguaqatigiissillugit/ Gennemsnitstal
Inuup ataatsip ullormut aningaasar- tuutai/Kr. per ind- bygger/dag kr. Inuup ataatsip ullormut nerisassai/ gram per indbygger/ dag g Inuussutissat pisariaqartitat inummut ullormut/ Mætningsværdi kJ/ indbygger/dag kJ
3,30 80 800
2,20 55 700
1,90 200 1000
2,20 135 2000
2,20 180 2000
2,20 110 400
4,40 100 1900
18,40 860 8800