Morgunblaðið - 06.01.1962, Blaðsíða 10

10
MORGVTSBLAÐIÐ
Laugardagur 6. jan. 1962

„Gamli maðurinn og hafið“
var örðugt viðfangsefni

'
■!
;
Hemingway var sjálfur ánægður með
myndina — Ummæli fimm lcvikmynda-
hússgesta
í LAUGARÁSBÍÓ er nú sýnd
kvikm.yndin „Gamli maður-
inn og hafið" eftir samnefndri
Nóbels- og Pulitzerverðlauna-
sögu Ernest Hemingway’s
með Spencer Xracy í hlutverki
gamla mannsims og Felipo
Pazos í hiutverki drengsins.
Hér er um að ræða kvikmynd,
sem hloííð hefur lof gagnrýn-
enda um heim allan, og sjálf-
ur Hemingway, sem kærði sig
ekkert um að sögur hans væru
kvikmyndaðar og vildi ekki
sjá þær, var ánægður með
„Gamla mannin.n og hafið“ á
léreftinu, túlkun Spencer
Tracy’s og leikstjórans, John
Sturges á sögunni.
Hemingway þekkti fiski-
mann á Kúbu, Gregorio Fu-
entez, og var Gregorio jafnan
með í förinni er Hemingway
fór á sjóinn. Gregorio var upp
alinn meðal fáta>(kra fiski-
manna á Kúbu, oig hann sagði
Hemingway sögu um gamlan
fiskimann, Santiago, sem tal-
inn var óheppnastur allra
fiskim.anna, en með honum
stundaði Gregorio sjóinn á
unga aldri. Hemingway skrif-
aði síðan bók sína, sem á
skömmum tíma fór sigurför
um heim allan, og nú má sjá
á léreftinu í Laugarásbíó.
Skipt um leikstjóra.
Það voru Warner Bros, sem
fengu kvikmyntdarélitinn að
Spencer Tracy í hlutverki gair.ta mannsins
Spencer Tracy og Hemingway ræðast við á Kúbu á meðan taka myndarinnar fór fram.
sögunni, og var Hemingway
sjálfur viðstaddur kvikmynda
tökuna á Kúbu og í Karabiska
hafinu. Lenti oft í deilum
milli rithöfundarins og leik-
stjórans, og lauk með því að
Hemingway heimitaði leik-
stjóraskipti þar eð myndin
uppfyllti ekki þær listrænu
kröfur, sem gera yrði til henn-
ar. Kom þá John Sturges til
sögunnar og byrjað var að
prjóna upp á nýjan leik, með
þeim árangri að Hemingway
varð loks ánægður.
Fiskurinn erfiðastur.
„Gamli maðurinn og hafið“
reyndist örðugt viðfangsefni
fyrir „meistarana" í Holly-
wood, og er mælt að aðeins
einu sinni hafi menn átit í
hliðstæðum erfiðleikum við
töku talmyndar, en það var
„A Star Is Born“ með Judy
Garland í aðalhlutverki. Taf-
irnar, sem urðu á töku þeirrar
myndar urðu vegna duttlunga
Garland. Sömu sögu er að
segja um „Gamlá manninn Og
hafið“ að einn „leikenda"
gerði strik í reikninginn —
sverðfiskurinn mikli, sem
gamli maðurinn glímir einn
við úti á hafi.
James Wong Hoe, sem tal-
inn er einn bezti kvikmynda-
tökumaður Hollywood tókst
eftir mikið erfiði að ná frá-
bærum myndum úr Kara-
biska hafinu. Með margskon-
ar útbúnaði tókst að ná þeim
myndum, sem eiga mikinn
þátt í því að gera baráttu
gamla mannsins, fyrst við
fiskinn og síðan hákarlana, ó-
gleymanlega.
Drengurinn er leikinn af 11
ára gömlum dreng frá Hav-
ana, Felipe Pazos, en hann var

„uppgötvaður“ í enskutíma
þar í borg. Að lokinn kvik-
myndun á einu atriði til
reynslu var Felipe lhtli ráðinn
til þess að fara með hlutverk
drengsins og skilár hann því
af mikilli prýði.
Eins og fyrr greinir hefur
kvikmyndin „Gamli maðurinn
og hafið“, hvarvetna fengið
mikið lof og er óhætt að
hvetja fólk, sem ánægju hef-
ur af góðum kvikmyndum, til
þess að láta ekki hjá líða að
sjá þesa mynd.
Mbl. hringdi í gær til fimm
manna, sem séð hafa kvik-
myndina „Gamla manninn og
hafið“ og spurði þá álits á
myndinni og fara svör þeirra
hér á eftir:
KJARTAN THORS.
— Mér finnst þetta vera
mjög merkileg mynd og vel
heppnuð í alla staði. Myndin
byggist í senn á góðum leik-
ara og góðri leikstjórn og
hvorttveggja finnst mér vera
í hámarki. Mér finnst þetta
vera einhver yndislegasta
mynd, sem ég hefi séð, og hún
er þess virði, að allir fái að
sjá hana.
THOR VILHJÁLMSSON.
„Mér fannst þetta að ýmsu
leyti vera nokkuð geðug
mynd, sérstaklega þegar mað-
ur hugsar til þess svartnættis,
sem ríkir á þessu sviði í Rvík!
Um daginn var ég að skoða
auglýsingarnar, og mér tald-
ist til að það væru ein 11 eða
12 kvikmyndahús í borginni
okkar, en ekki ein einasta
kvikmynd, girnileg, á þeim
tíma sem hvert stórverkið eft-
ir annað kemur fram erlendis.
Framh: á bls. 23

— Mælistikan
Framh. af bls. 9.
er í senn að bannlýsa rímleys-
una og viðurkenna að möre rím
laus Ijóð séu góð.
Ummæli Nordals
Vonandi verð ég ekki talinn
hafa falsað skoðanir Sigurðar
Nordals með því að vitna í orð
sem hann lét frá sér fara fyr-
ir rúmum 40 árum. Þá sagði
hann m. a.: „Og þó mér auðn-
ist aldrei að skrifa ljóð í sund-
urlausu máli, sem við má una,
efast ég ekki um, að sú bók-
menntagrein eigi sér mikla
framtíð .... Ostuðluðu ljóðin
ættu að eiga óbundnar hendur
og víðan leikvöll sundurlausa
málsins, og vera gagnorð, hálf-
kveðin og draumgjöful eins og
ljóðin. Þau eiga sér krappa leið
milli skers og báru. En takist
þeim að þræða hana, verður það
glæsileg sigling“.
Síðan hefur hann augsýnilega
breytt um skoðun eins og fram
kemur í ritgerð hans, „Sam-
hengið í íslenzkum bókmennt-
um“, en um afstöðu hans nú
er mér ekki kunnugt. Hins veg-
ar er ekki ósennilegt, að hann
kynni að endurskoða þau um-
mæli, sem Hagalín vitnar til,
með hliðsjón af því sem gerzt
hefur í íslenzkri ljóðlist síðustu
tvo áratugi. Hvað sem um það
er, þá þykir mér ólíklegt að
Sigurður Nordal telji sig óskeik
ulan spámann um framtíð ís-
lenzkra bókmennta, þó hann
hafi verið manna glöggskyggn-
astur á samhengi þeirra í for-
tíðinni.
Ég er Hagalín hjartanlega
sammála um brýna nauðsyn
þess, að upprennandi skáld bergi
af bókmenntabrunnum sinnar
eigin þjóðar. Ef þau gera það
ekki, eru þau vissulega að svíkja
lit. En ég fæ ekki séð að þjóð-
leg menntun og viðhorf þurfi
að stangast á við alþjóðlega yf-
irsýn og hugsunarhátt — öðru
nær. Samskipti okkar við um-
heiminn hafa jafnan auðgað
bókmenntir okkar og blásið í
þær nýju lífi, en einangrunin
hefur verið þeirra mesta böl.
„Þjóðleg og persónuleg
nauðsyn“
Guðmundur G. Hagalín er
andvígur því að segja skáldum
fyrir verkum, og einmitt það
hefur alla tíð síðan ég fór að
fjalla um bókmenntir verið af-
staða mín. Ég harma það engu
síður en hann, að ýmis yngri
skáld skuli hópa sig saman í
klíkur og ala þar upp hver í
öðrum sérvizku og fordild, en
þó kann slíkt háttemi að vera
skiljanlegt þegar hafðir eru í
huga fordómar og skilningsleysi
umhverfisins.
Ég hef ekki fyrr heyrt að
ungu skáldin teldu rímleysuna
þjóðlega nauðsyn, og held satt
að segja að hér sé málum eitt-
hvað blandað, en eflaust er hún
þeim mörgum persónuleg nauð-
syn, og sé því svo farið, er við
engan að sakast nema mannlega
náttúru, og bágt á ég með að
trúa að Hagalín fordæmi hana!
Um torræðni rímlausu ljóðanna
er margt að segja og kannski
ekki allt neikvætt. Það fer vit-
anlega eftir stærð og vaxtarlagi
viðfangsefnisins hve torrætt á-
kveðið Ijóð verður. í vissum
skilningi getur skáldið aldrei
fullort ljóðið, heldur verður að
fá til þess fulltingi lesandans.
í þessu sambandi er ekki úr
vegi að drepa á „rökvísina", sem
Hagalín víkur að á nokkrum
stöðum. Rökvísi í ljóðum eða
skáldskap yfirleitt er annars
konar en sú rökfræði sem num-
in er í skólum eða daglegu lífi.
1 Ijóði verða tvisvar tveir ekki
endilega fjórir, af þeirri flóknu
ástæðu að skáldið fjallar tíðum
um kenndir og stærðir sem ekki
verða raktar samkvæmt einföld-
um reikni- eða rök-formúlum.
Hafi lesandinn ekki til að bera
nokkurs konar „sjötta skilning-
arvit“. sem opni honum hin sér-
stæðu lögmál Ijóðsins, má búast
við að hann finni ekki mikið
annað en „lokað bergið’, svo
gripið sé til líkingar Hagalíns.
Og svo er það bölmæðin
Ég mun hvergi hafa kveðið
svo sterkt að orði, að mynd-
sköpun væri ófrávíkjanlegt skil
yrði góðs skóldskapar, en hún
er að mínu viti veigamikill þátt
ur í öllum meiriháttar skáld-
skap, svo veigamikill að hann
verður ekki vanræktur án þess
ljóðlistin týni ferskleik sínum
og áhrifamætti. Til kunna að
vera myndlausar ljóðperlur, en
þær eru þá hvorki margar né
magnaðar.
Hagahn verður tíðrætt um
bölmæði okkar yngri manna og
þykir merkilegt, að við.skulum
ekki kikna undir ofurþunga svart
sýninnar. Ég er ekki frá því, að
þannig færi raunverulega um
ýmsa, ef þeir hefðu ekki ljóð-
listina til varnar. Hún greiðir
okkur nefnilega leið út úr ó-
göngunum og lýsir upp svart-
nættið við og við; hún er sverð-
ið sem heggur sundur hnútinn.
Ég býst við að harmrænt ljóð
lúti svipuðu lögmáli og harm-
leikur á sviði: skáldið og les-
andinn lifa hörmungarnar í því
skyni að „hreinsast“ og eflast
til átaka við lífið. Ég bið forláts
ef þetta hljómar eins og dul-
speki, en það er í eðli sínu
mjög einfalt!
Að endingu vil ég svo þakka
Guðmundi G. Hagalín fyrir örv
andi og eggjandi skrif um veiga
mikil vandamál í bókmenntum
okkar og láta í ljós þá von, að
þau verði upphaf umræðna þar
sem tekið verður á þessum mól-
um af þeirri hófstillingu og víð-
sýni, sem einkenna greinar
hans.
Sigurður A. Magnússon.