Muninn - 01.03.1950, Blaðsíða 7

MUNINN
47
blossa upp, hann stígur dansinn eins
og tilfinningarnar bjóða honum, hann
kemur til dyranna eins og hann er
klæddur.
Einmitt slíkir tímar hafa fóstrað list,
ódauðlega list, þar sem frumleiki
mannssálarinnar birtist oss.
Þetta er ekkert einsdæmi um ísland.
Renaissance-tíminn á ítalíu er hlið-
stæður. Rituðu menn ekki sögurnar
um hinar fornu hetjur sem mótvægi
gegn aldarhættinum, eins og Snorri
Eddu sína?
Eru ekki bókmenntir þessa tíma
nokkurs konar íslenzkar renaissance-
bókmenntir?
Eitt helzta einkenni íslenzkra bók-
mennta á þessum tíma er skírlífi.
Er óhugsandi, að það stafi af andúð
á óskírlífi og lausung aldarinnar?
S'íkt heljarmenni sem Snorri hlýtur
að hafa áhrif á samtíðarmenn sína.
Hann reit Eddu sem mótvægi gegn
nýjum áhrifum, hún er langfrumleg-
asta rit þessa tíma. Hlaut hún ekki að
hafa áhrif?
Skáld allra alda hafa stælt. hvert
annað.
Ríkti ekki andi Snorra á þessum
tíma? Er ekki þorri bókmennta vorra
frá Sturlungaöld skrifaður sem mót-
vægi gegn siðspillingunn, óforsjáln-
inni og lausunginni, sem ríkti?
Þó að mér fínnist andúð á aldar-
hætti Sturlungatímabilsins víða ríkja
í bókmenntum aldarinnar, þá gætir
víða nýrra áhrifa frá riddarahugsjón-
um Suðurlanda.
Sturla Þórðarson sveipar nafna sinn
og frænda, goðann á Sauðafelli, róman-
tískri töfrablæju riddaramennskunnar
með þessum línum um Sauðafellsför:
„Þeir sögðu honum tíðindin. Sturla
spurði, hvárt þeir gerðu ekki Solveigu;
þeir sögðu hana heila. Síðan spurði
hann einskis."
Þetta kemur víða fram í sögunum,
einkum hinum yngri.
Njála og Laxdæla endurspegla báð-
ar áhrif hinna suðrænu riddarahug-
sjóna.
En þær gátu verið skrifaðar gegn
aldarhættinum fyrir því.
Höfundar fornbókmennta vorra
horfðu á dauðadans þióðveldisins,
þeir sáu mannlífið í sinni ægilegustu
nekt, þeir hlutu að verða fyrir áhrif-
um, og þau birtast okkur í sögunum.
Hinar beztu sögur vorar eru skrif-
aðar af mannþekkingu.
Með einni setningu er sálarástandi
manna lýst, í fáum orðum lesum vér
langvinnt hugarstríð.
Yfirleitt eru sögurnar skrifaðar frá
sjónarmiði höfðingja. Ekkert er eðli-
legra. Öldin var öld glæsilegra höfð-
ingja, öld hnignandi mikilleika.
Það er þessi hnignun, þessi ofsalega
tign ljótleikans, sem mér finnst ein-
kenna Sturlungaöld öllu framar.
Síðari áhrif Sturlungaaldar á bók-
menntir fara minnkandi.
Áhrif Snorra urðu að vísu langæ,
miklir menn marka jafnan djúp spor.
Seinni tíma höfundar hafa sótt yrk-
isefni í þetta tímabil, ort um einstaka
menn og atburði.
Matthías Jochumsson, Indriði Ein-
arsson, Hannes Hafstein og Einar
Benediktsson hafa allir ort um per-
sónur þessa tíma.
Davíð Stefánsson segir í kvæði um
Guðmund góða:
„og þú ert biskup.... böðull þinnar
tignar
í augum allra þeirra,
sem borga skatta, bera höfðingsnafn."
Aldarháttur Sturlungaaldarinnar
var sorafenginn. En yfir honum ríkti
samt tign, tign hins æðandi storms.
En öldin var, eins og biskupinn,
böðull sinnar tignar. Og eftir storm-
inn færðist kyrrstaða og deyfð logns-
ins yfir þjóðina.
ÞANKAR
Rósir, rauðar rósir
brosa i sólskiríi.
Fölhvitar rósir
fylla vitin rósailm.
Smárinn vaggar
sólhvitum kolli,
en jörðin undir
er iðjagrœn.
Gráttu ekki, góði,
þótt kunnirðu ei stœrðfrœði.
Bráðum kemur kennarinn,
hann bitur þig varla.
Úti er vorið,
vorið fyllir allt blíðu.
Farðu út á eftir
og andaðu að þér vorinu.
LANDSLAG
Mér þykir leitt, hér liggur hraunið
kjurt,
og löngun hef ég til að komast burt.
En spurning tíðum vaknar: veiztu
hvurt
þú vilt þá fara, og hvað þá tekur við?
Ég veit það ekki, og ekki heldur þið.
Jú til er laut og lyngi vaxin börð,
svo langt i burtu, þangað höldum við.
Nei, það má ekki, það er friðuð jörð.
E r l e n d ur J ó n s s o n.
LJÓÐ
A vetrarkveldum vó^ðs löngum
vorið um þig láttu aieyma,
það, sem veitir von og sælu,
vinamál i sérhvert hjarta.
Glampar úti glóhvít mjöllin,
gumar inni menntvef spinna,
einn ég eiri ei andans frœðum
aleinn sit og dreymir sólskin.
Vorsins barn, i vetrarbruna
veikist, um það má ég hugsa,
veit ég þó, að sól og sumar
senn ég lit, ef aðeins þreyi.
Er það ei von ég vorið lofi,
vekur það ei fegurð alla,
veitir það ei vœrð og hlýju,
vakna ekki i því frjómögn lifsinsf
Sérðu vin nú vaknar eldur,
vorsins glit um flóann skina.
Finnurðu ekki fögnuð lífsins
flœða inn i sálu þína?
T.
í frönsku eru tvö lík orð, jamhe
ffótleggur) ogjambon fsvínsflesk). Fyr-
ir nokkru kom fyrir í VI. bekk une
tranche de jambon fsneið af svíns-
fleski). Maður nokkur þýddi það sneið
úr mannsfœti.
t><$>^<^$^><i><$><^S><$>^^
SÖKUM MARGVÍSLEGRA erfiðleika,
annríkis og veikinda ritstjórnarinnar, er
„MUNINN" síðbúinn að þessu sinni, og eru
lesendur beðnir velvirðingar á því. —
Næsta blað, tvöfalt að stærð, kemur vænt-
anlega út xun miðjan april.
Ritstjórnin.
<8>3^<?>3><$><$>^<$><S><$><S><í^^