Muninn - 01.01.1952, Blaðsíða 2

20
MUNINN
Um málakennslu og málanám
Það er kunnugra en frá þurfi að
segja, að málakennslu í framhaldsskól-
um vorum er yfirleitt eigi á þann
hátt hagað sem æskilegt væri. Þrátt
fyrir gagngerar umbætur á skipulags-
málum skólanna á síðustu árurn, hefir
láðst að koma kennslunni sjálfri í við-
unandi horf. Rannsóknir síðari ára á
þeim vettvangi hafa leitt svo margt og
merkilegt í Ijós, að furðulegt má heita,
að umbætur þær, sent þær gefa tilefni
til, skuli ekki þegar hafa verið gerðar
nema að litlu leyti. Er sökin án efa
verulega kennaranna sjálfra, en þó
mun hið afmarkaða og einskorðaða
námsefni, sem víðast hvar mun kraf-
izt, að farið sé yfir með góðu eða illu
á ákveðnum tíma, öllu fremur skera
kennurunum stakk. Mega þeir lítt unr
frjálst höfuð strjúka fyrir reglugjörð-
um og fyrirmælum og gætu vart hag-
að kennslu sinni að eigin geðþótta,
þótt vildu. Hver og einn hamast á
nemendum sínum, að þeir ljúki settu
námsefni, þótt allt sé komið í eindaga.
Ætla mætti, að mikið væri lært með
slíku kappí, en það er síður en svo:
AUt er glundroði og fátt til frambúð-
ar. Þá er nemendum þyngt úr Iiófi
með fjölda námsgreina, sem grautað
er í og lirært í flýti, svo að úr verður
hreinn kaos. Virðist svo sem einkunn-
arorð skólanna nú mætti skrá non
rnultum sed mulla, sem eru öfugmæli
við hið latneska spakyrði.
En látum þó vera, þótt víða sé kom-
ið við í skólalærdómi vorurn, ef ár-
angur væri í samræmi við fyrirhöfn.
En þar er almennt pottur brotinn. Er
þar fyrst og fremst um að kenna úrelt-
um kennsluháttum, sem aftur stafa af
þrjózku og þröngsýni kennsluyfirvald-
anna. Hætt mun og við, að hinum
eldri og vanabundnari lærifeðrum
gætist lítt að róttækum breytingum,
jafnvel þótt þeir sæju að til bóta væru.
Hinum yngri og frjálslyndari kennur-
um er aftur á móti núverandi ástand í
þessum málum að nokkru sjálfskapar-
víti. Væri þeim að engu vorkunn, þótt
þeir leituðu nýbreytni eftir því, sem
föng væru á, og reyndu að hafa áhrif á
starfsbræður sína til hins sarna. Væri
þá skamrnt til tillagna um æskilegar
umbætur, er í lög væru leiddar.
Óvíða eru kennsluaðferðir í ísl.
framhaldsskólum svo úreltar sem í
kennslu tungumála. Er óþarft að lýsa
þeim aðferðum, þar sem öllum við-
komandi eru þær að „góðu“ kunnar.
Er það tilfinnanlegast í byrjenda-
kennslu, og gætir þar hins alranga
skilnings, að þar skuli sömu aðferð
viðhafa og hjá þeim, sem lengra
eru komnir. Því grundvallaratriði er
gleyrnt, sem liafa ber hugfast í allri
málakennslu, að barnið lærir málið
eins og það er talað af þeim, senr það
hefir samneyti við. Hvort sem það er
mállýzka eða þjóðtunga lærir það full-
komlega hið mælta mál, svo að það
getur fyllilega skilið og gert sig skilj-
anlegt í tali. Lestur og skrift málsins
lærir það eftir að hafa lært að tala. Af
þessunt orsökum er það álit margra,
að því líkari sem kennslustofan er
heimili, því frekar ættu nemendur að
geta aflað sér staðgóðrar þekkingar í
eriendu máli á tiltölulega skömmum
tíma. En auðvitað er það augljóst, að
kennslustofa, þar sem kennari kennir
nokkrar stundir í viku ef til vill um
30 nemendum, sem þegar hugsa á
máli, sem þeir kunna, getur aldrei
gegnt hlutverki lieimilis, þar sem
„kennararnir" eru fleiri og hugir
barnanna eru óháðari hugmyndum
og lærðum merkingum orða. Barnið
lærir móðurmál sitt á fullkomlega
eðlilegan og náttúrlegan hátt. Þess
vegna ber að forðast, sem unnt er, all-
ar þær aðferðir, sem brjóta í bága við
þá reglu. Nauðsynlegt er því að gera
frekari grein fyrir, hvernig barnið lær-
ir að tala.
a) Nöfn hluta, verknaða og eigin-
leika eru lærð þannig, að þau eru
beint tengd við það, sem þau eru tákn
fyrir. Það, sem haft er á höfðinu er
hattur, hröð hreyfing fótanna er að
hlaupa, viss litur er rauðxir. Barnið
þarf ekki að hugsa um annað orð ná-
kvæmlega sömu merkingar. Hattur er
ekki þýðing annars orðs. Enda þótt
því sé ruglað í byrjun saman við orð-
ið húfa, þá þýðir barnið ekki hattur =
húfa. Það tengir saman hlut og heiti.
b) Barnið lærir orðin með hjálp
heyrnarinnar. Það tengir hlut o. s. frv.
við hljóð, eitt eða fleiri, en ekki við
mynd ritaðs hljóðs í huganum.
c) Enda þótt nöfn séu í fyrstu lærð
ein sér, þá heyrir barnið þau sjaldan
notuð þannig og lærir því fljótlega að
nota þau í tengslum við önnur orð.
Mismunandi umhverfi getur valdið
miklum mun í orðaforða, en orð-
tengslin haldast jöfn. Sveitadrengur
þekkir og notar fjölda orða, sem eru
framandi dreng í fiskiþorpi og vice
versa. Báðir tala samt hið sameiginlega
móðunnál reiprennandi.
d) Barnið aflar sér mjög mikils
orðaforða í sambandi við verknaði.
Það horfir á e-ð, bendir á það, hleyp-
ur að því, leikur sér að því o. s. frv.
Það er ekki um neina þýðingu að
ræða.
e) Barninu skjátlast hvað eftir ann-
að og gerir ótal rnistök, en er stöðugt
leiðrétt af þeim, sem það hefir sam-
neyti við.
f) Barnið er æ og ævinlega háð vægri
neyðingu. Því liggja margar óskir á
hjarta, sem verður að tjá í orðum, ef
þeim á að vera fullnægt.
g) Á meðan barnið lærir að tala, er
enginn skortur á kennurum. Allir, sem
það hefir samneyti við, og allt, sem það
sér í kringum sig, hjálpar því að læra
málið.
Tíminn er ótakmarkaður, það lær-
ir svo lengi, sem það vakir, en ekki
nokkrar stundir í viku, og ekki er b í-
dögum til að dreifa.
h) Seint og snemrna rifjar barnið
upp það, sem það hefir lært. Það teng-
ir sömu hljóðin sömu hlutunum og
heyrir sömu orðtengslin. Slík upprifj-
un varir allt þar til tengsl hluta og
hugmynda við viðeigandi hljóð verða
fullkomlega ósjálfráð og ómeðvituð.
i) Lærdómurinn er fullur marg-
breytni og aldrei þreytandi, í raun og
veru lærir barnið, þegar það leikur sér,
og leikfélagar þess eru á meðal kenn-
aranna.
j) Það mál, sem barnið lærir, er lif-
andi mál, hið notagilda mál dagsins í
dag. Það lærir að lesa og skrifa á
grundvelli hins talaða máls.
Af framangreindu er augljóst rétt-
mæti hinna svonefndu nátúruaðferða
(Framhald á 23. síðu.)