Heimilisblaðið - 01.07.1974, Blaðsíða 5

hafðar í rauðri birtu vissan tíma næturinnar.
Hinsvegar hafði þessi meðhöndlun engin áhrif
a þær plöntur, sem er eiginlegt að blómstra
þegar nætur eru hvað lengstar.
Ekki fer á milli mála, að plöntur em mjög
næmar fyrir áhrifum ljóss. Að undangengnum
mörgum tilraunum kom í ljós, að í plöntum
Cr serstakt litarefni, sem er ósýnilegt berum
angum. Þegar það verður fyrir vissum birtu-
áhrifum, setur það blómsturferilinn af stað.
(Með litarefni er átt við efni, sem drekkur í
S1g vissa Ijósgeisla betur en önnur efni.
Uppgötvun þessa ljósnæmis er harla þýð-
ingarmikil. Ekki aðeins gerir hún mögulegt að
rækta betri plöntur, þar sem hægt er nákvæm-
Hga að sjá þörf þeirra fyrir bitu eða dimmu,
Eeldur kemur í ljós sú staðreynd, að visst sam-
SPÚ á sér stað milli plantna og dýra, einhvers-
^onar birtusáttmáli, sem kveður á um hvenær
kvikna skal eða rofna sá lífgefandi straumur
'SCni er eiginleiki jafnt fugla sem spendýra,
Elóma sem trjáa.
Allir geta með tilraunum sannfærzt um
þetta heillandi hlutfall milli ljóss og lífs.
Eyrir mörgum ámm gat ég komið chrysanthem-
nm-jurt, sem að öllu eðlilegu blómstrar á haust-
ln’ til að bera blóm í miðjum júlí. Þegar ég
^om heim frá vinnu að vorinu til, síðla dags,
setti ég pappaöskju yfir plöntuna. Næsta morg-
Un fjarlægði ég hana, áður en ég fór til vinn-
Unnar. Pappaaskjan gengdi sem sagt nótt plönt-
Unnar, þannig að henni fannst komið haust.
Eda bar hún blóm um leið og fagurfífillinn
^inn, um mitt sumar.
Þegar ég og kona mín höfðum þannig sann-
ferzt um töframátt birtunnar, tókum við að
sv 'past um eftir nýju verkefni. Við eigum
e>ma í borg, þar sem dagurinn er framlengd-
Ur a tæknilegan hátt með skini götuljósanna.
ynr framan húsið stendur mösurtré, örskammt
ra Ijóskeri. Eitt árið var næturfrost í september-
mánuði. næstum búið að kvelja líftóruna úr
pessu tré, enda þótt önnur mösturtré, sem
St°ðu 1 skugganum að húsabaki stæðust áhrif
næturfrostsins með prýði. Bersýnilega vom það
nir muðu geislar frá birtu götuljóssins, sem
Heimilisblaðið
viðhéldu sumar-lifsferlinu hjá trénu við strætið
— þar til næturfrostið kom því skyndilega í
opna skjöldu, löngu fyrir tímann.
Eftir þetta tókum við að fylgjast með öðrum
trjám við götur. Við tókum þá eftir því, að
sum þeirra báru blöð fyrr að vorinu og héldu
laufi sínu lengur fram á haustið en tré sömu
• tegundar, sem annarsstaðar voru.
Á hverju ári fylgist ég með því, hvenær
birtast fyrstu merki þess að veturinn sé á und-
anhaldi. Þetta merki er fyrsta regnið eftir
fyrstu asahlákuna.
Þegar svo langt er komið, þá tökum við,
ég og konan mín, fram stígvél luktir, regn-
frakka o.þ.h. og förum í myrkri miðrar nætur
að vortjömum skóganna til þess að virða fyrir
okkur einn af allra-elztu helgisiðum í ríki móð-
ur náttúru: ástardans salamandranna. Skriðdýr
þessi vakna af dvala þegar daginn lengir og
regnið hefst, og þá verða þau strax að verpa
eggjum sínum í leysingavatni vorsins. Síðar,
þegar sumarsólin eimir upp allt þetta vatn,
taka afkvæmin að anda með lungum og þurfa
ekki lengur á vatni að halda. Þessu er sem
sagt þannig fyrir komið, að þau vaxa upp úr
heimi vatnsins einmitt í þann mund sem ekk-
ert vatn fyrirfinnst lengur í umhverfinu!
í myrkri og votviðri virðum við fyrir okkur
þessi forsögulegu kvikindi, sem virðast kippa
manni milljónir ára aftur í tímann — til þeirr-
ar aldar þegar skriðdýrin voru herrar alls lífs á
jöðinni. Það fer hrollur um okkur, þvi að loftið
og jarðvegurinn andar köldu, og vatnið er jökul-
kalt; en þama fyrir augum okkar er upphaf
lífsins. Karldýrin gefa frá sér agnarsmáar sáð-
kúlur á stærð við smæstu grasfræ. Kvendýrin
leggjast vfir þær í vissum yndisþokka. Undrið
hefur gerzt!
Rétt fyrir sólarupprás skreiðast svo þessi litlu
dýr aftur gegnum vætuna og inn í holur sínar.
Næstu nótt eru salamöndruegg hvarvetna í
sefinu meðfram vatninu. Við virðum fyrir okk-
ur hið kviknandi líf og vitum —■ að það er birt-
an, sem hefur laðað allt þetta fram; okkur er
ljóst, að í þessum köldu votlendisholum er
sjálft vorið að vakna.
93