Heimir - 01.12.1906, Blaðsíða 28

196
H EI M I R
legan og fastan mentunargrundvöll, aö menn fái börnunum í
hendur ævintýri Róbinson, Odysseifskviöu, láti drengi efa
stúlkur lesa Walter Scott, láti unglinga lesa Falstaff og Don
Quijot (kikott), unga menn kynna sér þaö sem þeim er aögengi-
legt af Shakespeare og Goethe. Þaö væri líka óeölilegt, aö ala
svo upp unglingana, aö þeir þektu ekki beztu rithöfunda á
móðurmáli sínu. Danskur unglingur, sem ekki þekkir „Jeppe
paa Bjerget" og „Erasmus Montanus", veröur utan við menn-
ingarsviö landsmanna sinna.
En þaö er mark um ósérleik, aö svo fáir hafa eftirlæti á
einstökum höfundum eöa bókum, sein þeiin þykir s.'rstaklega
vænt uin og ekki eru á hinni beinu alfaraleiö bókmentanna. Þó
kernur þaö stundum fyrir. Nú er t. d. ekki lengur lesið neitt
eftir enska höíundinn Gibbon. Þó þekki eg þýzkt skáld og
málara, sem sífelt les rit hans um hrun Rómaveldis með un-
aöi. Víðsýni Gibbons, frjálsleiki í hugsuninni og óvenjuleg
leikni í frásögninni veitir ritum hans ævarandi gildi, og þessi
lesandi hans liefir þar fundið þann sögumeistara, sem kennir
honurn mest, sem honum geðjast aö öllu leyti bezt að.
I Danmörku hefir Kristján Zahrtmann málari lesiö bók
Leónóru Kristínar [dóttur Kristjáns fjórða], „Jammersminde",
svo innilega, hvað eftir annað og mörgurn árurn saman, aö
bókin er orðin lifandi í honum og hefir getið af sér langa runu
aí góðurn og frumlegum málverkum. Vcr eiguin að lesa af-
bragösbækur eins og hann helir lesið þá bók. Því er miöur,
aö frumleiki og sérleiki er svo fátíður hjá oss.
Menn munu spyrja, hvernig eg fari aö því aö finna þær
bækum, sem rnér líka. Þaö er æfinlega vandi. Eg veit ekk-
ert örugt ráð til þess freinur cn til þess, að finna þá menn,
sem vcr höfum glebi og únægju af að þekkja. En hægt er
að vara viö þeinr leiðum, sem ekki stefna að takmarkinu,
eða fara í kringum það.
Surnir menn halda, að þeir þurfi ekki sjálfir að lesa bak-
urnar, þeirn si nóg að vita á annan hátt það sem í þeim stend-
ur. Menn vilja helzt hafa yfirsýn yfir alt, og halda að þeir verði
fróöastir, ef þeir geta ginið yfir sem mestr ; þeir fá sér því bæk-