Heimir - 01.04.1909, Blaðsíða 12

228
H E I M I R
líftnagn fremur en dyggöir, verkhæfni freinur en mannkostir,
samfélags jafnaöur fjöldans, fremur en hugvitssemi og yfirburö-
ir einstaklinganna. Það sem vér nú þurfum aö gjöra, er aö
skapa hjá hverri einustu mannlegri veru, meiri verkhæfni, launa
henni betur vinnu sína, gjöra hana heilsuhraustari og veita
henni betri skilyrði fyrir farsælu heilbrigöu og þægilegu lífi."
A átjándu öldinni var þaö Stjórnmálasiöfræöi, er bæta átti
úr öllu ranglæti. A nitjándu öldinni átti Mentunarsiðfræðin aö
fiytja til vor þúsund ára ríkiö á örstuttum tíma. Nú er þaö „Fé-
lagsfræöin", þegar vér erum búin aö færa undir yíirráð almenn-
ings allar félagsstofnanir og iönaðar útvegi, er gjöra á úr oss
öllum guöi og engla. En hvernig „Félagssiöfræöin" á aö leysa
úr öllum vandamálum þjóðfélagsins er þeim ekki vel skiljanlegt,
er veit að kringumstæöurnar, hverjar helst senr cru, geta aldrei
skapaö fullkominn mann. Þær hafa og kannske ennþá, skapa
manninn sem dýr, en sannur nraöur bíöur aldrei eftir því að
umhverfið skapi lrann, heldur skapar hann sitt eigiö umhverfi.
Sagan heföi oröiö skrásett mjög á annan veg, ef „Púritanarnir"
og „Pílagrímarnir" (Landnemar Ný-Englands ríkjanna) heíöi
beöiö eftir því að umhverfiö leiddi í ljós hugsjónir þeirra, kæmi
stofnunum þeirra á fót, og skapaöi úr þeim sjálfum menn. Því
látum vér náttúruna sjálfa, sem í sannleika er ekki annaö en
umhverfiö sem vér lifum í, þjóna oss og hlíða? Nú á dögum fær
erviðistnaðurinn ferfalt tneira kaup en verkamenn fengu á dög-
um Shakespeares; en fylgir þaö því aö hann sé margfalt göfugri
maður en hinir voru fyrrum? Á þessum tímum eru mörg þæg-
indi í húsi erviðisinannsins, er voru alls ókunn fyrir hundraö ár-
um; en fylgir það aö sjálfsögöu aö sá sern nýtur beztra þæginda
sé beztur maður? Ennfremur skapi urnbverfiö oss, en vér ekki
sjálf; til hvers er þá aö vera aö tala um að ráöa fram úr vand-
ræöunr þjóðmálanna? Hver íær breytt kringunrstæöum ef vér
getunr þaö ekki? Útheinrtist ekki annaö en aö unrlrverfiö sé
bærilegt, til þess að ríki kærleikans og réttlætisins komi, því
eru þá ekki þær megindyggöir ætíö sýnilegar, þar senr unrhverfi
nrannsins er eins fagurt og ríknrannlegt og franrast veröur
hugsaö.