Verði ljós - 01.05.1897, Page 15

79
nýju trú skapar maðurinn guð“ (27. gr.). ,.Hin svonefnda skyn-
semistrú er annaðkvort gjörsnauð að skynsemi eða að trú, cða að
hvorutveggja“ (32. gr.). „Það á að kenna kristnum mönnum, að
þeir hafi rjett til að þola ekki það, sem er ókristilegt og ólúterskt,
hvorki á prjedikunarstól nje í kirkju- og skólabókum“ (64. gr.).
„Skynsemin æðir um í lútersku kirkjuna, vísar Kristi frá altarinu,
rekur guðs orð burt úr prjedikunarstólnum, kastar saur í skírnar-
vatnið o. s frv.“ (71. gr.). — í þessum greinum gengur Harms
milli bols og höfuðs á skynsemistrúnni, reiknar upp syndaregistur
hennar og bendir á hið rjetta og sanna. Hann sýnir fram á, hvern-
ig hinni einu, sönnu reglu og mælisnúru fyrir trú manna og
breytni, heilagri ritningu, sje vikið úr hásæti fyrir skynsemi manns-
ins, og hvernig guðs orð sje afbakað með röngum þýðingum og
skýringum; enn frernur bendir hann á. hvernig afleiðingin af öllu
þessu sje nú orðið kæruleysi um þá kirkjudeild, sem maður sje
fæddur í, já, kærleiksleysi til hennar, eins og komi fram í þeirri
háskalegu hreyfingu, að vilja steypa hinum ýmsu kirkjudeildum
saman, þannig, að fram komi evangelisk-rómversk og evangelisk-
endurbætt kirkja í stað hinna þriggja deilda. Hann vill hafa ó-
blandaða lúterstrú, en enga skynsemsku, enga samsteypu (Union);
hin evangelisk-lúterska kirkja byggir á guðs orði og sakramentun-
um, sem grundvelli sínum, það er hiun sanni grundvöllur, við það
þarf engu að bæta, hún þarf hvergi að lána neitt.
Greinar þessar flugu um alt land og fóru sem eldur í
sinu. Sem einstök dæmi um áhrif þeirra má nefna, að á Norður-
Þýzkalandi komust bændur í handalögmál út af þeim, í Holstein
rufu karl og kona trúlofun sína vegna þess að þau höfðu ólíkar
skoðanir á greinum Harms, og í Kiel hættu fjölskyldur að hafa
mök hver við aðra og bönnuðu börnum sínuui að leika sjor saman
vegna þeirra. Mcnn litu mjög misjafnt á þann eld, sem upp var
kominn; sumir vildu slökkva hann sem fyrst, sumir óskuðu að hann
logaði sem skærast; skynsemistrúarmönnum virtust greinarnar and-
styggilegar og skaðlegar, aðrir skoðuðu þær heilnæmt súrdeig,
„biturt læknislyf við trúarveiklu þátímans11. Hjer um bil 200 rit-
gjörðir voru skrifaðar um greinarnar, þar á mcðal varði Harms
þær sjálfur optar en einu sinni. Greinar hans voru kjarnyrtar og
kröptugar, stunduin nokkuð bituryrtar, t. d. er hann á einum stað
segir um þáverandi presta: „Frá vörum sumra presta hljóma orðin:
,Frelsari vor og endurlausnari1, eins og undir brjefum orðin: ,Yðar