Nýjar kvöldvökur - 01.11.1911, Page 23

BÓKMENTIR,
263
fer til kirkjunnar, hvað það- muni heyra — og
þessvegna sé það hætt að koma. Pað efist um
alt, en þrái nýjan fróðleik í þeim efnum. Kenn-
ingar prestanna séu orðnar í mörgu gagnstæð-
ar því, sem kent sé í skólunum, og fólkið finni
að það sé úrelt fæða, sem því sé boðin. Svona
sé það hér, og svona sé það alstaðar, og því
finnist fólki, að því fé, sem varið sé til prests
og kirkju, sé á glæ kastað, og réttast væri að
vera laus við hvorttveggja, finnist sumum. Og
höf verður að spyrja: Svarar þetta kostnaði ?
Síðan fer hann að tala um, hvort líkindi mundu
verða á, að þetta batnaði, ef fríkirkja kæmi í
stað þess, sem nú er. Hann er efins um það.
Annaðhvort mundu sumir enga kirkju og presta
vilja hafa, að minsta kosti fyrst um sinn, og
annað það, að fjárspursmálin mundu miklu ráða-
ef þeir vildu hafa sér prest — sá mundi helzt
tekinn, sem byðist fyrir lægst kaup, þó að lít-
ið kynni að verða að öðru á honum að græða.
Mundi svo seinni villan verða verri hinni fyrri.
Annað yrði og að athuga. Ómentaðir og of-
stækisfullir trúboðar mundu sumstaðar ringla
fólkið; þeir mundu prédika fyrir því úreltar
ofstækiskenningar — við höfum orðið aukheld-
ur nóg af því dóti sumstaðar hér á landi eins
og nú stendur — og þjóna því fyrir lítið eða
ekkert, en verða kostaðir af útlendum félögum,
að minsta kosti fyrst um sinn. En slík uppþot
mundu óvíða eiga langan aldur — það bloss-
aði upp um stund og dæi svo út aftur. Við
þessum raunalegu dauðameinum finnur hann
það ráð eitt, til þess að svala trúarþörf manns-
ins, að prestar breyti kenningarmáta sínum stór-
kostlega, og byggi hann á hinum nýjustu ran-
sóknum og niðurstöðum hinna ágætustu vís-
indamanna og guðfræðinga, og nú eru taldar
vísar og fastar. Þeir verði að hætta að kenna
um guð eins og einhvern harðstjóra, langt út
í geimnum, þeir verði að hætta að tala um
reiði hans, heift og hefnd yfir syndugum manni.
Alt slíkt miðaldamyrkur vill hann hafa á burt.
»Guð er í hverri mannssál, hvort sem hún er
vöknuð til meðvitundar um hann eða eigi.
Hann yfirgefur hana aldrei, hjá honum er eng-
inn þolinmæðisskortur.* Pessa guðsvitund í
manninum eigi prestarnir að vekja og glæða,
hlynna að henni og lífga hana. Hann kemst
þar inn á hið sama og hin fögru skáldsins orð:
Trúðn á tvent í heimi, tign sem æðsta ber:
Guð í alheimsgeimi, guð í sjálfum þér.
En til þess að geta þetta svo nokkur mynd
sé á, þurfi prestarnir að fylgjast með straumi
vísindanna ytra í stóru menningarlöndunum,
afla sér bóka og tímarita, þar sem þeir geti
fengið andlega næringu starfa síns. Bendir hann
á nokkur algeng rit, sem þeir þurfi að hafa,
og engum er ofvaxið að afla sér, ef viljinn er
með, að minsta kosti ekki erfiðara en að afla
sér fornfræðisrita fyrir þá presía, sem hafa Iagt
stund á hana. Hann segir lauslega söguþráð
biblíuransóknanna ytra, og bendir á ávextina
af þeim, og á þá stefnubreytingu, sem hljóti
að leiða af því, að fylgja hinum nýju kenn-
ingum vísindanna.
Petta eru ekki nema deplar — aðalstefna fyr-
irlestrarins. Eg ræð fastlega öllum hugsandi
mönnum að lesa hann, og með athygli. Peirri
stund er vel varið, sem varið er til að lesa
hann vel. Eg hefði feginn viljað prenta hann
hérna í Kvöldv. hefði eg mátt það, en læt mér
svo nægja að geta hans og vekja athygli á
honum.
Aftan við hann er prentuð prédikun:
»Bjartsýni trúarinnar*, Ijómandi fögur ræða út
af dæmissögu Krists um brúðkaupsklæðin, og
er hún þar skýrð talsvert á annan veg en menn
hafa átt að venjast.
Hinn bæklingurinn, sem Kvöldv. vildu minn-
ast á, er Friður á jörðu, lítið kvæðasafn eftir
Guðmund Guðmundsson skáld á ísafirði. All-
ar þær mörgu aldir, sem mannkynssagan hefir
frá að segja frá aldaöðli og til þessarar stund-
ar, eru flekkaðar blóði — blóði saklausra manna.
Herkonungarnir hafa vaðið yfir löndin, brent,
bælt og drepið alt sem fyrir varð. Rað hafa
þeir nú gert í valdsins nafni, Valdhafarnir hafa
vaðið yfir löndin, sem þeim hefir ekki líkað
við, og ausið út blóði í réttvísinnar nafni. Og
trúarhetjurnar hafa brent, pínt, myrt og drep-