Nýjar kvöldvökur - 01.07.1917, Síða 42

184
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
um og betri mönnum og lifa, að því er þeim
finst, í fegri og betri heimi. Og ef þér haffð
orðið snortnir af töframætti hljómlistarinnar hér,
þá getið þér ef til vill fengið óljósa hugmynd
um mátt hennar á hinu himneska tilverustigi.
En sá maður, sem hefir aldrei á æfi sinni haft
nokkra skemtun af neinni hljómlist hér í heimi,
fær ekki heldur notið hennar í hugheimum,
eða með öðrum orðum, hann hefir ekki gert
sig hæfan til að njóta hennar. Hins vegar verð-
ur söngelskur maður fyrir þrennskonar áhrif-
um, sem fara auðvitað mikið eftir því, hvers
eðlis hugsanir hans hafa verið í lifanda Iífi;
öll áhrifin berast í gegn um hugsanagerfin.
og það mætti líkja þeim við glerið í gluggum.
vorum. Hafi glerið einhvern vissan lit, þá litar það
ljósið, sem fellur í gegn um það; sé það mis-
þykt og gárótt, sést alt í gegn um það í ó-
reglulegri stærð og sýnist þar af leiðandi öðru
vísi en það er í raun og veru. Sama mætti
segja um hugsanagerfin, sem umkringja menn
í hugheimum. Ef vér til dæmis höfum haft mætur
að eins á einni sérstakri tegund hljómlistarinnar
hér í heimi, þá skynjum vér ekki fegurð hljóm-
listarinnar nema að nokkru leyti, og þar af
leiðandi getur hún ekki orðið oss slík sælu-
uppspretta, eins og hún hlýtur að verða þeim
sambræðrum vorum, sem hafa miklar mætur á
öllum tegundum hennar. En vér skulum nú
gera ráð fyrir, að vér berum skyn á allar teg-
undir hennar; hvers verðum vér þá varir í
hugheimum?
í fyrsta lagi munum vér komast að raun
um, að hin lögbundnahreyfing þeirra náttúruafla,
sem tilheyra hugheimum, birtist sem hljóma-
samræmi. Hin skáldlega hugmynd um sam-
ræmi hnattanna er sannarlega ekki gripin úr
lausu lofti, því að öll hreyfing og starfsemi í æðri
heimum framleiðir dásamlegt samræmi bæði í
Iitum og hljómum. Allar hugsanir manna birt-
ast þar ,í óumræðilega fögrum hljómum, sem
taka þar sífeldum breytingum; og mætti helzt
líkja þeim við heillandi og blíða óma frá þús-
undum Eoloshörpum. í hugheimum, þar sem
mönnum virðist lífið margfalt verulegra en hér,
verður sönghneigðum manni hljómlistin æfin-
lega sem undiralda í allri sælu hans, og veitir
honum stöðugt þann himneska unað, sem verð-
ur ekki með orðum lýst.
En í öðru lagi eru sérstakir íbúar hugheima
— og þeir eru ærið fjölmennir — og teljast
til þeirra vera, sem kristnir menn nefna engla.
Rað má svo heita, að þeir helgi líf sitt hljóm-
listinni og birta hugsanir sínar og tiifinningar
enn þá meira en aðrir í hljómum. í hinum
fornu helgiritum Brahmatrúarmanna eru þeir
nefndir Gandharvar, þ. e, hljómatívar. Sá
maður, sem er með líf og sál við hljómlistina,
hlýtur að vekja athygli þeirra og komast í
samband við einhvern þeirra og hafa þá sí-
vaxandi nautn af að læra af þeim hið dásam-
lega »móðurmál« þeirra, hið hljómfræðilega
samræmi. Og í þriðja lagi gefst sönghneigð-
um manni kostur á að hlusta á hina helztu
tónsnillinga, sem uppi hafa verið og dvelja nú
í hugheimum, t. d. Bach, Beethoven, Mendel-
sohn, Hándel, Mozart og Rossini. Reir starfa
nú ötulara í þarfir listarinnar en nokkru sinni
áður, enda fá þeir notið sín margfalt betur í
hugheimum en hér í heimi. Til listaverka þeirra
í æðri heimum eiga vissulega mörg fegurstu, jarð-
nesku sönglögin rót sína að rekja, því ef satt skal
segja, eru mörg hrífandi tónsmíðin hér í heimi
ekki annað en dauft bergmál af hljómasamræmi
tónsnillinga í öðrum heimi. Rað sem liggur
eftir mestu frumleiksmennina hér, er í raun
og veru margt, og meira en menn gruna, ekki
annað en ófullkomin eftirmynd af listaverkum
þeirra, sem á undan eru farnir. Og miklu
oftar en margan grunar fá þeir, sem eru nú
einu sinni móttækilegir fyrir hugskeyti að hand-
an, hugmyndir sínar frá frumherjum mannkyns-
ins, sem dvelja á hinum æðri tilverustigum,
hugmyndir, sem þeir reyna svo að koma í
framkvæmd hér í heimi, að svo miklu leyti
sem þeim er fært. Mestu tónskáldin hafa til
dæmis ekki dregið neina dul á það, að þeir
eru ekki höfundar að því, sem þeim er eign-
að. Reir hafa sagt, að þeir hafi heyrt himn_
eskan hljómlistaróð, stórfenglegan hersöng eða