Ægir - 01.01.1906, Blaðsíða 6

70
Æ GIR.
vegna þess hve gjarnt var á að ýkja og
færa í skáldlegann bnning, sögusagnir á
þeim tíma, þar sem Jjarlægðin var mikil
og samgöngur litlar. En samt sem áður
liefir ekkert land á þeim tímum liaft betri
tækifæri lil að ná lil sín verzlun og auð-
æfum, en einmitt Noregur, bæði þá og fyrri.
Öll Evrópa var þá katólslt og þurfti lilut-
fallslega eins mikið af fiski og nú. Þrátt
fyrir það voru þessi auðæfi að miklu leyli
látin ónotuð. Það var þá — eins og oft-
ar — að ríldsménnirnir og hinir mest
mentuðu mynduðu verzlunina og sam-
göngurnar. Nú er það alkunnugt, að Har-
aldur hárfágri stökti Jlestum l)eztii mönn-
um Norvegs úr landi, og Sverrir konung-
ur sá þeim fyrir verustað í öðrum lieimi;
en livorld áður né eftir Sverri konung lief-
ur maður nolíkrar sagnir um að hin auð-
ugu fiskigrunn liafi myndað sjálfstæða
íiskimannastétt eða auðuga kaupmenn.
Sögurnar lala auðvilað um kaupmenn
— en liverskonar kaupmenn? Allir liöfðu
þeir aðallega annann atvinnuveg, sem eig-
inlega var hinn lielzti.
Snorri Sturluson kalJar Þorslein lcnarra-
smið lvaupmann, en auknafn lians bendir
þó á að liann Jiali verið sldpasmiður.
Hann liefði sjalfsagt annars verið kallaður
farmaður eða kaupmaður.
Verzlunin við England liefir þá eigin-
lega eldci verið annað en »lcaupferðir<( sem
farnarliafa verið eftir atvilcum, eftir því sem
menn liafa liaft löngun til, alveg eins og
lnendur, fiskimenn og saltfislcverlcunar-
menn, gera kanpferðir til verzlunarstaðanna
nú á tímum.
Hinir norslcu aðalsmenn liafa Jýst sjálf-
um sér og sínu hugarfari mjög nálcvæm-
lega með máltælcinu um lconunginn »að
liann slcyldi lrafa til frægðar en eigi til
langlífis« og þeir höfðu lika — eins og
norðmenn hafa enn þann dag í dag —
meiri löngun til ýmsra æíintýraferðalaga
en langra lífdaga daglegrar iðju, og verða
nafnkunnir þó elclci væri fyrir annað en
árangurslaust heimskautaferðalag. Og mað-
ur getur alveg verið viss um, að ef gamli
Noregur hefði liaft betur grundvallaða
verzlun, og duglegri kaupmannastátt, mundi
Noregur nú í efnalegu og stjórnarfarslegu
tilliti, vera öðru visi en liann er, og þá
hefðu Hanseaterne elclci með eins léttu
móti getað með ofrílci og ofbeldi hrifsað
til sín völdin í Noregi — fremur en í
Hollandi og Englandi.
Það eru þessvegna ósannindi að Norð-
menn eigi nolckurn þátt í þeim heiðri að
liafa verið frumkvöðlar að því að liafa af
sjálfsdáðum lcomið fislciveiðum á nolclcurt
verulegt framfarastig, umbætur á verlcun-
inni, eða verzluninni í heppilegra horf.
Auðvitað var strjálbygðin elclci svo lílið til
fyrirstöðu, eins og luin er ennþá, — yfir
því er lílca lcvartað á 15., 16. og 17. öld,
eins og líka á Slcotlandi.
En hinn versti þröslculdur fyrir öll-
um sönnum framförum í þessa átt hefir
líldega verið það, að sjórinn í kringum
landið var svo auðugur af fislci. Þess-
vegna liefur Slcotland heldur elclci hagnýtt
sér þetta, eins og vera slcyldi.
Nei, það varð að verða til þess arna
þjóð, sem einmitt vantaði mörg þægindi
lífsins, og hafði mjög örðugt aðstöðu með
að lislca, sem kom þessu á liið hæðsta
framfarastig, og gerði fislciveiðarnar að
undirstöðu undir verzlunarstórveldi og með
þessu varð leiðari menningarinnar frá
Rómönum lil Germana.
Orsölcin liefir elclci einungis verið nauð-
synin til að fá fislcinn, lieldur lílca aðrar
og stærri ástæður. Hin óhrelcjanlegu sann-
indi að alt sem er, er til vegna þess, að
það er nauðsynlegt, sannast betur og het-
ur við ransólcn á velferðarslcilyrðum lifs-
ins, og það er þetta sem verður að talca
til greina í þessu sambandi.