Dýraverndarinn - 01.05.1962, Blaðsíða 2

Hreíndýrín íslenzku nema ný lönd
Nú er talið, að þrjú þúsund hreindýr lifi í heiðalöndum og daladrögum Austur-
lands, og bændur í Berufirði hafa kvartað undan því, að þau spilli beitilandi.
Þótt löngum liaíi verið íátið illa af stjórn Dana
á íslandi, er það sannast mála, að dönsk stjórnar-
völd vildu sitthvað gera á 18. öldinni til þess að
bæta liag íslendinga, þótt misjafnlega tækist til um
bjargráðin, ekki sízt sakir vanþekkingar Dana á
landshögum, kunnáttuleysis íslenzku þjóðarinnar
og jafnvel dáðleysis hennar og óreglu — og loks
siðleysis og oldrykkju fjölmargra embættismanna,
veraldlegrar og andlegrar stéttar.
Eitt af því, sem gert var í þann tíð íslendingum
til framdráttar, var að flytja inn tvær dýrategundir,
sem báðar skyldu vera villt veiðidýr. Það voru
hérar og hreindýr.
Hérarnir voru íluttir inn á fálkaskipi konungs
árið 1784. Það voru fern hjón. Var tvennum sleppt
í eyjunum utan við Reykjavík, en hinum í Botns-
skógi í Hvalíirði. Eyjahjónin munu ekki hafa þril'-
izt, en talið var, að hin hefðu lifað góðu lífi í skóg-
inum, þótt ekki yrðu þau langlíf. Þótti líklegt, að
lágfóta, sem mun hafa talið þessar konungsgersem-
ar sér sendar til hátíðabrigða um mataræði, liefði
koddað liérunum.
En eins og kunnugt er, fór að lokum annan veg
um lireindýrin. Af þeirn voru Iluttir inn fjórir hóp-
ar á áruntim frá 1771—1887, og tókst misjafnlega
til um þessa hópa og afkomendur þeirra. Stjórnar-
völdin kunnu lítt skil á, livað hentaði þessum dýr-
um og viðgangi Jreirra, og á þriðja og fjórða tug
þessarar aldar var svo komið, að einungis lifði á að
gizka hundrað dýra hópur á öræfum Múla- og
Þingeyjarsýslna. Sá maður, sem mest beitti sér fyrir
Jaeirri skipan, er á komst árið 1940, um eftirlit með
hreindýrunum, algera friðun hreinkúa og ungviðis
og leyfisbundna veiði fullorðinna tarfa — takmörk-
uð tala þeirra er skilyrði fyrir örri ljölgun dýranna
— var Helgi rithöfundur Valtýsson, sem hefur verið
mestur áhugamaður um vöxt og viðgang hrein-
dýrastofnsins. En frumvarp Jrað, sem fól í sér Jjessa
skipan og varð að lögum árið 1940, flutti Eysteinn
Jónsson, 1. Jjingmaður Sunnmýlinga í þann tíð.
Þessi lög gáíust þannig, að hreindýrunum tók að
íjölga mjög ört, svo að ástæða þótti til að kveða
nánar á um veiði og setja um hana ýtarlegar regl-
ur. Og árið 1954 flutti þáverandi menntamálaráð-
herra, Bjarni Benediktsson, írumvarp til þeirra
laga, sem síðan hafa gilt, en þau eru svohljóðandi:
„1. gr. Hreindýr skulu friðuð fyrir skotum og
öðrum veiðivélum. Nú telur eftirlitsmaður hrein-
dýra, að þeim hafi fjölgað svo, að stofninum stafi
ekki hætta af veiðum, og er ráðherra þá rétt að
lieimila veiðar, enda setji hann reglur um veiðarn-
ar, að fengurn tillögum lilutaðeigandi sýslumanns
og eftirlitsmanns, og kveða á um, hvert renna skuli
hagnaður, er verða kann á veiðunum. Heimilt er
ráðherra að veita mönnum leyfi til að handsama
dýr til eldis.
2. gr. Brot gegn lögum þessum og reglurn, settum
samkvæmt þeim, skal varða allt að 10.000.00 króna
sekt.
3. gr. Lög Jjessi öðlast þegar gildi.“
Samkvæmt lögunum var gefin út reglugerð, þar
sem svo er kveðið á, að veiða megi í Múlasýslum
árlega frá 10. ágúst til 30. sept. 700 hreindýr, og
eftir septemberlok megi heimila veiði, ef ekki séu
veidd 700 dýr á hinu áðurneínda tímabili. Tólf
hreppar beggja Mtilasýslna skulu njóta hagnaðar
af veiðinni, en Jtað eru þeir, sem helzt sæta ágangi
hreindýranna á beitilönd sín, og skulu hreppsnefnd-
ir sjá um veiði dýranna. Þó skal eftirlitsmaður
hreindýra gefa út veiðileyfi, ákveða skotvopn og
hafa eftirlit með veiðunum. Þá skal sérstaklega
vakin athygli á, að í reglugerðinni eru eftirfar-
andi greinar:
„7. gr. Hreindýraeftirlitsmaður skal gæta Jiess
• ' i
, Í!>T^
DÝRAVERNDARINN
18