Dýraverndarinn - 01.09.1972, Blaðsíða 7

HREIIMDYR
eftir Sólmund Einarsson sjávarliffræðing
Grein þessi um hreindýr er eftir Sólmnnd Einarsson
sjávarlíjfraiðing, sem er nýkominn frá námi í Noregi.
Hann starfar nú á Harfannsóknarstofnuninni. Sól-
mundur er fceddnr í Ytri-Njarðvík 24- 12. 1941 og er
hann nú búsettur þar. Jafnframt námi ferðaðist Sól-
mundur mikið og dvaldist m. a. á hreindýraslóðum i
Norður-Noregi.
Hreindýr (Rangifer tarandus L.) eru hjartarættar
og þau eru einu hjartardýrin þar sem bæði kynin hafa
horn. Hjá báðum kynjum byrja hornin að vaxa á
fyrsta lífsári og eru fullvaxin er dýrið nær 15 mánaða
aldri. A öðru ári fella kvendýrin hornin að burði
loknum, eða frá miðjum apríl til maíloka. Hinir ungu
tarfar fella hornin í febrúar—marz, en hinir eldri eigi
fyrr en í nóvember. Annars gerist þetta á hverju ári
og er ótrúlegt hve fljótt hornin vaxa. Hornin eru
tilkomumikil og geta verið frá 3 kg til 11 kg að
þyngd. Það sem annars sérgreinir hreindýrin er það,
að þau hafa hári vaxinn múla, stór augu og frekar
smá eyru, stuttan flatan hala og sterklega fætur.
Klaufirnar eru sérstaklega til þess fallnar að ganga
á í blautlendi og snjó og spennast þær þá út þannig
að dýrið sekkur síður niður. Sem önnur hjartardýr hafa
þau kirtla við augun og klaufirnar, sem gefa frá
sér þefkenndan vökva þannig að það auðveldar þeim
að þefa hvert annað uppi og afmarka sitt svæði,
sérstaklega um fengitímann. Skinn hreindýranna eru
úr hárum, sem eru hol að innan og loftfyllt, þannig
að þau mynda sérstaka einangrun gegn kulda og vos-
búð. Einnig liggja hárin mjög þétt og þykja af þeim
orsökum vel til skinnfelda fallin. En sá hængur er
Sólmundur við rannsóknarstörf um borð í rannsóknarskipinu
Bjarna Scemundssyni.
á, að þeim hættir við að brotna, ef traðkað er á þeim
og verður af mikið hárlos og eru þau því lítt til þess
fallin að hafa á gólfi. Hvorki regn, slydda né lengri
sundferð gerir það að verkum, að hreindýrin verði
gegnblaut. Það gera hárin, en á sundi virkar feldur-
inn eins og björgunarvesti. Háralagið er þannig úr
garði gert, að það verndar dýrið fyrir flestum ytri
áhrifum og gerir því af þeim sökum kleift að lifa
við harðar aðstæður. Aftur á móti þola þau hita
illa, og þar sem þau vantar svitakirtla, leita þau oft
upp í snjóinn á sumrin, ef heitt er í lofti. Þau fella
hárin árlega og tarfarnir fyrr en kvígurnar. Undir
venjulegum kringumstæðum hafa þau fengið nýjan
feld í september. Á sumrin eru hreindýr í Skandi-
navíu grábrún að lit með svartbrúna fætur og þar
að auki með rák í sama lit fyrir ofan hvítan búk-
inn. Háls tarfanna er hvítur og undir hálsinum er
nokkurs konar fax. Á veturna er feldurinn ljós að
lit. Hinir nýfæddu kálfar eru rauðbrúnir að lit. I
Skandinavíu geta tarfarnir náð 215 cm lengd, axlar-
hæð er 120 cm og þyngdin getur komizt upp í 150
kg, kýrnar eru nokkru minni.
Hreindýrin eru hópdýr og eru saman í misstórum
flokkum eftir árstímum. T. d. leita tarfarnir frá hjörð-
inni á sumrin en sameinast henni svo aftur á haustin
um fengitímann. Þá byrja einnig innbyrðis slagsmál
milli tarfanna um kvenhyllina og geta þau oft orðið
æði ofsafengin og leitt til dauða beggja, ef þeir festast
saman á hornunum, sem á þessum tíma eru stór og
alsett greinum. Meðan eldri tarfarnir slást þannig,
geta þeir yngri komizt að kvígunum og lagt grund-
völl að komandi kynslóð.
DÝRAVERNDARINN
49