Alþýðumaðurinn - 27.01.1966, Síða 5

SÁTTUR V!Ð LÍFiÐ OG TILVERUNA
AM spjallar við áttræðan jafnaðar-
rnann, Lárus Frímannsson á Dalvík
VIÐ GRIPUM það rétt af tilviljun í fréttum útvarpsins, mánu-
daginn þann 24. janúar, að fréttamaður útvarpsins á Dalvík,
hinn gamli og góði Kristinn okkar Jónsson, hafði sent þá frétt í
útvarpið að annar gamall og góður Dalvíkingur væri áttræður
hinn sama dag og klykkti Kristinn út fréttina með því að Lárus
myndi ekki verða heima á afmælisdegi sínum. En heppnin var
með AM sem jafnan fyrr. Við náðum hinum áttræða Dalvíkingi,
en þó unga, hér á Akureyri sl. þriðjudag og í heiðursskyni við
hann er viðtal AM helgað honum að þessu sinni.
En Lárus Frímannsson frá
Dalvík þylur strax í upphafi
sömu formúluna, sem allir aðr-
ir, sem sé að ekkert sé að segja,
en einmitt þetta svar er voða-
lega taugatrekkjandi svo notað
sé sæmilega skiljanlegt nútíma
mál. Við verðum að játa það,
að áðurnéfnt svar fer í skapið
hjá AM, því að honum er sú
árátta í blóð borin að hann vill
fremur ganga á vit alþýðu-
manna en kóngafólks út í lönd-
um. Lárus er enn mjög léttur í
anda og spori og er við lítum
hann verður oss ósjálfrátt á að
hugsa, að Elli kerling eigi eins
hábölvuð og af er látið, og
kannski gremst manni agnarögn
þessi léttleiki áttræðs sósíalista
frá Dalvík, þá er við minnumst
ckkar eigin krankleika, þótt
aldurinn sé fjþrum tugum yngri.
En eigi skal sleppa Lárusi, þótt
gremja vaki sprottin af fullkom
inni minnimáttarkennd.
Hvar ertu fæddur og uppal-
inn Lárus? er fyrsta spurning
AM.
Ég er fæddur að Vindhæli í
Húnavatnssýslu 24. jan. 1886,
og vorú foreldrar mínir báðir
Húnvetningar, er svar Lárusar
og okkur fannst svona ósjálf-
rátt að kenndi nokkurs stolts í
svari hans. Okkur hefði nú ekki
undrað það ef hann hefði sagt
Þingeyingur, en þetta var nú
bara gremjulegt innskot frá
metnaðarfullum Svarfdælingi,
þá er hann minnist að stað-
reynd sé að eyfirzkt vit tapi
fyrir þingeysku sjálfsáliti, en
þetta var nú bara innskot.
Hvað um uppvaxtarár þín
Lárus?
Um þau er lítið að segja, er
svar Lárusar. Ólst að mestu upp
hjá foreldrum mínum til tutt-
ugu og fjögurra ára aldurs,
stundaði að nokkru sjómennsku
síðustu árin, þó ekki sjálfra
ftiín.
Og hvað svo Lárus?
Ég hóf búskap að Tjörn í
Vindhælishreppi. Þetta var jörð
sem var í mikilli niðurníslu. Þó
keypti ég hana 1914. Ég girti
túnið og sléttaði allmikið en
þetta voru erfið ár, mjög erfið
og ég flutti frá Tjörnum 1923.
Lá þá leið þín til Dalvíkur?
Nei, engan veginn. Þá flutti
ég niður á Kálfshamar, eins og
sagt var, en Kálfshamar er við
Kálfshamarsvík, en þar er viti
eins- og kunnugt er og hafði ég
Lárus Frímannsson.
þar vitavörzlu á hendi ásamt
búskapnum, hafði gegnt vita-
varðarstarfi þrjú síðustu árin
er ég bjó á Tjörnum, en á Kálfs
hamri bjó ég í 9 ár. Þetta voru
erfið ár, mjög erfið, en frá Kálfs
hamri flutti ég til Dalvíkur og
þar hefi ég verið búsettur síðan.
Varstu sósialisti á meðan þú
varst bóndi? er næsta spurn-
ing AM.
Já, ég hefi alltaf verið það, að
vísu líka samvinnumaður, og ég
tel að þessar tvær stefnur eigi
samleið hér á landi, engu síður
en í Bretlandi ef rétt er á hald-
ið, ef menn eru eigi settir hærra
en hugsjónirnar sjálfar.
Hvernig hefir þér svo líkað
lífið á Dalvík?
Ég get sagt vel, ég get ekki
sagt annað og víst býr mér hlýr
hugur í brjcsti til Dalvíkur og
íbúa hennar.
Ég veit að þú hefir starfað
mikið að félagsmálum á Dalvík.
Ekki veit ég hvort hægt er að
segja það, er hógvært svar Lár-
usar. Ég gekk að vísu strax í
Verkalýðsfélag Dalvíkur, einn-
ir var ég í Búnaðarfélaginu og
víst deildarstjóri þess í nokkur
ár og auk þess víst formaður í
nokkur ár eftir að hreppaskipt-
ingin varð, að gert var úr Svarf
aðardal og Dalvík tveir hreppar.
Þú gegndir nú líka ábyrgðar-
störfum í Verkalýðsfélaginu?
Já, ójá, ég var í stjórn þess í
tólf ár og þar af formaður þess
í fimm ár.
Segðu mér eitthvað frá
reynslu þinni í verkalýðsmál-
um?
Ég get sagt þér það alveg
skýrt og ákveðið að áhuginn var
mun meiri áður en nú er meðal
félagsmanna um að efla vöxt og
viðgang félagsins, þá var engin
hætta á því að ekki væri hægt
að halda fundi sölcum mannfæð
ar eins og því miður oft hefir
borið við hin síðustu ár og því
var á margan hátt léttara þá en
nú að starfa að félagsmálum.
Þá fylgdi nokkur stormur og
gustur getur hvatt, víst urðu
stundum harðar orrustur, en
það sem styrkti okkur sem í
stjórn voru, var að finna vak-
andi vilja alls þorra félags
manna til sóknar og varnar, og
einmitt það gaf stjórnarmönn-
um styrk til baráttu. Mér er
ljúft að minnast sérstaklega
þriggja manna, er stóðu í fylk-
ingarbrjósti verkalýðsins á Dal-
vík, þeirra Björns heitins Arn-
grímssonar, Kristins Jónssonar
og Kristjáns Jóhannessonar.
Allir þessir þrír voru góðir og
vaskir drengir, ekki svo að
skilja að við værum alltaf sam-
mála, síður en svo. En ætíð var
fundið áð sárinfæring réði, en
ekki annarleg' sjónar mið frá
hærri stoðUm.
En hvað telur þú að hafi ver-
ið skaðvænlegast íslenzkum
verkalýð?
Nú er Lárus snöggur upp á
lagið. Það er sundrungin, við
jafnáðarmenn höfum látið
sundra okkur í margar fylking-
ar .þótt við séum sama sinnis
allir upp til hópa, en með
sundrung okkar hefir kapital-
isminn náð að halda spiki sínu
á fjósbitunum, við ölum hann
hvort sem við kallúm ökkúr Ál
þýðubandalagsmenn, Sósíalista
eða Alþýðuflokksmenn á líkan
hátt og fjósamaður Sæmundar
fróða forðum. Mér finnst grát-
legt hve lýðræðissósíaljstar háfa
látið sundra kföftum sínUm.
Hví gátum við ekki tekið Breta
t. d. til fyrirmyndar í þessu efni,
og öldungurinn áttræði er hrað-
stígur um gólfið orðum sínúm
til áherzlu og sem róttækur
sósíalisti varð ég að viðurkenna
sannleika í orðum hins sporlétta
öldungs. Sósíaliskir jábræður
hafa barist á banaspjóti til hags
bóta kapitalismanum bætir
Lárus við.
Lárus er að flýta sér og því
skal eigi tefja för hans. En AM
sendir hlýjar kveðjur á eftú-
honum og til konunnar er hefir
verið lífsförunautur hans í
blíðu og-stríðu, Árníu Árnadótt
ur og barna þeirra fimm, sem á
lífi eru, en alls eignuðust þau
9 börn. Á ævi þeirra hjóna hafa
skiptst á skin og skúrir, en sú
gata, er gengin var, þótt um
Ófærugjá lægi stundum, var
ætíð gengin til byggða, þótt
stundum særðist hæll í klungri.
Því vill einn sósíalisti senda
hugheilar kveðjur í AM til
Árnínu og Lárusar. Kveðjan er
fátæk af orðum, aðeins þetta
eitt. Þökk fyrir lífið og starfið,
þið sem eruð sátt við lífið og
tilveruna þrátt fyrir allt. AM
biður ykkur heilla.
Hér hefir eigi verið sögð saga
Lárusar, bóndans, verkamanns
ins, og sjómannsins aðeins ver-
ið stuttlega minnst á kapitula-
skipti sveinsins er fæddist að
Vindhæli í Húnaþingi fyrir 80
árum.
—\W~
- Lækkun byggingarkostnaðar
(Framhald af blaðsíðu 1).
ingariðnaðinum. Ekkert eitt at-
riði nægir til þess að breyta
gömlum venjum, en að öllu
samanlögðu má sína fram á
verulegan sparnað. íslendingar
greiða tvöfalt meira fyrir hús-
næði sitt en nauðsynlegt ætti að
vera. Það er almennt viður-
kennt að ekki sé eðlilegt að
verja meiru en einnar vikna
launum á mánuði í húsnæðis-
kostnað. Á íslandi samsvarar
húsnæðiskostnaður að meðal-
tali um tveggja vkna launum.
Ástæðurnar fyrir hinum mikla
byggingarkostnaði hér á landi
telur Davison m. a. þessar
með viðmiðun við nágranna-
lönd okkar.
Fleiri fermetrar eru hér af
gólfrými fyrir hvern íbúa. Meiri
kröfur eru gerðar um gólfrými.
Of lítið er byggt af íbúðum fyr-
ir litlar fjölskyldur. Nýtni íbúða
er léleg vegna mjkilla ganga o.
fl. Skortur á verkfræðilegum
undirbúningi flestra íbúðarhúsa.
Skortur á samfelldum yerkefn-
um og stórum byggingarfélög-
um. Léleg skipulagning vinnu.
Fjármagnsskortur og hár vaxta-
kostnaður o. fl.
AM lætur þetta nægja að
sinni, en vill í lokin undirstrika
það, að í þessu máli er úrbóta
þörf og að því ber ríkisvaldi að
vinna.
STAKAN
okkar
VÉR vonum að Þorsteinn bíl
stjóri á Dalvík, né kona
hans séu ekki fornumuð yfir
vísu í síðasta blaði og í trausti
þess birtum við hér enn vísu
eftir Þorstein er hann nefnir:
„Setið við skál“ og hljóðar
hún þannig:
Sit ég hér og sötra mjöð
seinfær gerizt tunga.
Betra er að teygja um tröð
trausta meri unga.
Við birtum þessa vísu og er
höfundur hennar Jóhann G.
Sigruðsson bóksali á Dalvík og
fylgir henni þessi skýring. Vin
ur okkar Jóhann var eitt sinn
að þenkja um pólitík, en eins
og kunnugt er, þá eru tveir
menn er bera hið virðulega
heiti Bjami Benediktsson og
eigi eru þeir sömu stjórnmála
skoðunar. Eigi veit AM við
hvorn Jóhann á, enda skiptir
það ekki máli, vísan er í fullu
gildi fyrir því, en hún er
svona:
Óskin mín er ekki pen,
af illum rótum sprottin.
Fjandinn hirði Bjarna Ben.
Bænheyri mig drottiim.
Okkur barzt þessi huldu-
vísa og var okkur tjáð, að hún
væri eftir konu er héti Hrafn-
hildur Flosadóttir:
Ævin þegar endar hér,
eflaust verð ég fegin.
Skyldi Drottinn skaffa mér
skárra hinu meginn?
Við vonum að Sigurpáll frá
Melum í Svarfaðardal misvirði
það ekki, þótt við birtum
þessa vísu hans er hann yrkir
þá er bölvuð giktin plagar:
Frétt er ein og sönn er sú
sem nú fram er borin.
f mér brestur eins og kú,
sem út er leidd á vorin.
Er ekki gott að kveða þessa
stöku Arnar Arnarsonar, þá
er þorri er í essinu sínu eins
og í gamla daga:
Norðanbitran bleikir völl |
blöðin titra á greinum,
hljóðnar sitra, hvítna fjöll
hrímkom glitra á steinum
Maður sem segist vera í
göturæsinu sendir AM þessa
vísu. Blaðið mun geyma leynd
armál hans og eigi flíka henni
þótt fé væri í boði: (
Gata mín er grýtt og hál
og gleðilaus að kalla.
Því aumt er fyrir unga sál,
í örbirgð djúpt að falla. j
Ætli við ljúkum ekki þætt-
inum í dag með þessu dapra
spjalli hins unga manns. Verið
þið sæl að sinni.