Alþýðumaðurinn - 02.12.1972, Blaðsíða 4

y. 1 Æ Útgefendur: Kjördæmisráð Al-
ar“*'Ý, jl\V 1 þýðuflokksins á Norðurlandi
T--T . 11- BárSur Halldimon, ébyrgSarmaSur
ALÞÝÐUMAÐURINN
nNNN
Þingmál Alþýðuflokksins
TILLAGA til þingsályktunar um að lýsa hálendi landsins
og óbyggðir alþjóðar eign hefur verið flutt af þingmönn-
um Alþýðuflokksins tvö undanfarin þing á Alþingi, en
ekki náð afgreiðslu. Meginatriði þessarar þingsályktunar-
tillögu, sem Bragi Sigurjónsson hefur átt stærstan þátt í
að móta og má segja að sé höfundur að, er á þá leið, að
ríkisstjórnin láti sérfróða menn semja frumvarp til laga
um eignarráð yfir landinu — gögnum þess og gæðum. At-
riði þau, sem lagt er til, að frumvarpið verði reist á, eru
þessi: HÁLENDI OG ÓBYGGÐIR SÉU LÝST ALÞJÓÐ-
AREIGN. STEFNT SKULI AÐ ÞVÍ AÐ ALLT LAND
VERÐI MEÐ TÍMANUM ALÞJÓÐAREIGN (Þ. E. f EIGU
RÍKIS OG SVEITARFÉLAGA), EN BÚJARÐIR MEGI
GANGA KAUPUM OG SÖLUM TIL BÚREKSTRAR,
MEÐAN BÆNDUR KJÓSA ÞANN HÁTT Á, FREMUR
EN HAFA LÖND SÍN Á ERFÐAFESTU. STÖÐUVÖTN f
AFRÉTTUM OG ÖLL FALLVÖTN VERÐI LÝST AL-
ÞJÓÐAREIGN, ÞAR f FALINN VIRKJUNARRÉTTUR.
RÍKIÐ EITT GETI LEYFT OG LEIGT FISKIRÉTTAR-
OG VEIÐIRÉTT, SVO SEM VIÐKOMANDI SVEITAR-
FÉLÖGUM OG ÖÐRUM FÉLAGSLEGUM SAMTÖKUM,
EN GREIDDUR SÉ ARÐUR TIL LANDEIGEND A SAM-
KVÆMT ARÐSKRÁ.
Allur jarðvarmi, sem aðstoð hins opinbera þarf til þess
að unninn verði, sé í alþjóðareign. Öll verðmæti í jörðu,
á landi og landgrunni, sem finnast fyrir atbeina ríkisins
eða Ieyfi ríkisins þarf til að leita eftir, skuli teljast ríkis-
eign og háð valdi þess. Kveði skal á um umgengnisskyld-
ur við landið og viðurlög við spjöllum.
Svo sem fram kemur í þingsályktunartillögunni er hér
um stórmerkilegt mál að ræða og eitt af grundvallarmál-
um sósíalista á öllum tímum. Þess er því að vænta, að þeir
flokkar, sem öðrum fremur hafa nuddað sér utan í þá
stefnu, leggi þessu máli lið.
Bragi Sigurjónsson flutti fyrir skömmu lög um kostnað
við námsflokka, þar sem ríkinu er gert að skyldu að
standa straum af kostnaði við námsflokka samkvæmt
skólakostnaðarlögum líkt og er um barna- og gagnfræða-
skóla. Námsflokkar eru nú reknir á þremur stöðum á land
inu utan Reykjavíkur, þ. e. í Hafnarfirði, Kópavogi og á
Akureyri. Nú sem stendur stunda rösklega tvö hundruð
nemendur nám við Námsflokka Akureyrar og er sýnilegt
af þeirri aðsókn, að þörfin fyrir fullorðinnafræðslu er orð-
in brýn í okkar þjóðfélagi. Flest það fólk, sem stundar
nám í Námsflokkunum, er komið á fullorðinsaldur og er
úr öllum stéttum þjóðfélagsins og leggur stund á hinar
margvíslegustu greinar. Þetta fólk hefur með sköttum sín-
um og skyldum um langan aldur staðið undir skólakostn-
aði langskólafólks. Þegar svo þetta fólk á þess nú kost að
sækja sér menntun, verður það að greiða fyrir menntun
sína stórfé á sama tíma sem öll önnur menntun er ókeypis
og einmitt fyrir tilstilli þessa fólks. Allir þeir, sem eitthvað
vilja sjá annað heldur en ójafnaðarmál austur í álfum og
hagvöxtinn í Timbúktú, hljóta að koma auga á, að hér er
um stórkostlegt jafnréttismál að ræða. Það er nógu illa
komið fyrir íslenzkum almenningi, sem orðið hefur að
leggja á sig langan vinnudag nú áratugum saman til þess
að skapa velferðarþjóðfélagið og LIGGJA UNDIR STANZ
LAUSRI HROKAHRÍÐ SKÓLABÝLÍFISFÓLKS, þótt
þessi almenningur — launafólk landsins og skattburðar-
fólk — njóti í þessum efnum sömu réttinda og annað náms
fólk. Það er annars undarlegt í þeim átökum skólafólks
við ríkisvald seinni árin, að aldrei skuli þeir hugprúðu
og fórnfúsu riddarar, sem geystst hafa fram undir fána
jafnréttis og andstöðu við forréttindi og afætuhátt, hafa
hvarflað augum að menntun fullorðinna, áð lánakjörum
iðnnema, að aðstöðu vélskólanema og stýrimannaskóla-
nema, að skattafrádrætti iðnnema o. s. frv. Allur tími
þessa krossferðarfólks hefur farið í baráttu við vind-
myllur — baráttu við andstæðinga, sem ekki voru til og
nú er svo komið, að menntamenn,.sem enn eru í skólum,
hafa á sér meira yfirbragð forréttinda og afætuháttar en
nokkur önnur stétt þjóðfélagsins. Það er kominn tími ti'
þess að fólkið í landinu og samtök þess — launþegasam-
tökin — setji niður fyrir sér hvað skólakerfið kostar og
hvort ekki sé þar þörf róttækra úrbóta og betri nýtingar.
B. H.
Bókmenntir og listir
langan tíma. Tómas Guð-
mundsson skáld bjó nýju út-
gáfuna til prentunar, breytti
efni hennar smávæfilega og
lagaði stafsetningu að nútíma
hætti. Tómas ritar einnig eftir
mála bókarinnar og segir þar
m. a.:
„Um þessar mundir eru þrjá
tíu og sex ár liðin síðan Indriði
Einarsson gaf út endurminn-
ingar sínar, Séð og lifað. Ekki
kann ég nein deili á upplags-
stærð bókarinnar, en víst er
um það, að hún seldist snemma
upp og hefur nú um áratuga
skeið verið meðal torfengn-
ustu bóka íslenzkra frá þess-
ari öld. Ætla má, að persónu-
legar vinsældir höfundarins,
sem vissulega voru óvenju-
miklar, hafi að upphafi átt þar
hlut að máli, en jafnvel þótt
engum slíkum bakhjarli hefði
verið til að dreifa, mundi bók-
in vafalaust hafa reynzt þess
umkomin að sjá fyrir sér sjálf.
Að minnsta kosti er ég ekki
einn um þá skoðun, að Séð og
lifað sé fyrir margra hluta sak
ir í fremstu röð þeirra minn-
ingabóka, sem íslendingar
hafa látið eftir sig, og tvímæla
laust er hún skemmtilegust
þeirra allra. . . .
Framhald á bls. 7.
- ÍÞRÓTTIR -
BLÖÐ OG BLAÐAMENN
1773—1944
eftir
Vilhjálm Þ. Gíslason.
Um þessar mundir gefur A1
menna bókafélagið út bókina
Blöð og blaðamenn 1773—
1944 eftir Vilhjálm Þ. Gísla-
son fyrrv. útsvarpsstjóra. Bók
in er saga íslenzkra blaða frá
upphafi 1773, þegar Islandske
Maaneds Tidender komu fyrst
út, og fram að lýðveldisstofn-
un 1944.
í bókinni er getið um meira
en 250 tímarit, íslenzk og er-
lend. Sagt er frá einkennum
og áhrifum blaðanna, mál-
flutningi, stíl og tækni og frá
sambandi þeirra við helztu
þætti þjóðarsögunnar. Þá er
þar einnig greint frá blaða-
mönnum að því er varðar
blaðamennsku þeirra. Höfund
ur getur þess í formála, að
bókinni sé þó ekki ætlað að
vera skrá um blöð og blaða-
menn.
Bókin er rituð af mikilli
þekkingu höfundarins á við-
fangsefni sínu, en hann hefur
víða leitað fanga við efnisöfl-
un. Styðst hann þó einkum við
blöðin sjálf en einnig við önn-
ur prentuð og óprentuð gögn,
reikninga yfir rekstur blað-
anna, ævisögur, skýrslur og
prentuð og óprentuð bréf sam
tímans. Vilhjálmur Þ. Gísla-
son hefur lengi fengizt við
þessi efni og skrifað um þau
greinar eða haldið um þau er-
indi, m. a. þegar Blaðamanna
skólinn hófst. í upphafi fór
stjórn Blaðamannafélags fs-
lands þess á leit við Vilhjálm,
að hann ritaði þessa blaðasögu
og ætlaði að standa að útgáfu
hennar, en úr því varð ekki.
Blöð og blaðamenn 1773—
1944 er 378 síður í stóru broti
og skiptist 1 29. kafla. í bók-
inni eru birtar myndir af 32
blaðhausum og titilsíðum. Þar
er skrá yfir heimildir og til-
vitnanir, skrá yfir nöfn blaða
og tímarita og mannanafna-
skrá, en tvær síðar nefndu
skrárnar samdi Sveinn Sig-
urðsson. Bókin er prentun og
bundin í ísafoldarprentsmiðju,
en Torfi Jónsson teiknaði
kápu.
Skemmtilegust allra ís-
lenzkra minningabóka:
SÉÐ OG LIFAÐ
eftir
Indriða Einarsson.
Almenna bókafélagið hefur
nýlega sent frá sér bókina Séð
og lifað, endurminningar
Indriða Einarssonar, leikrita-
skáld og hagfræðings. Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundsson
ar gaf þessa bók út 1936, en
hún hefur verið ófáanleg um
HANDKNATTLEIKUR
Um síðastliðna helgi kom hér
á vegum K. A. 1. deildarlið
Vals í handknattleik. Á föstu-
dagskvöldið léku K. A. og Val-
ur. Valsmenn höfðu yfir allan
leikinn, nema K. A. komst í
1:0 á fyrstu mínútum leiksins.
Á síðustu 15 mínútum leiksins
tókst K. A. þó að vinna upp
forskotið og jöfnuðu 19:19 úr
aukakasti eftir að leiktíma var
lokið. Þar var Halldór Rafns-
son fagurlega að verki.
Með liði K.A. leika þeir
söfnu og undanfarin ár, en þar
að auki hefur félaginu borizt
góður liðsauki, þeir Hörður
Hilmarsson, áður Val, og mark
vörðurinn Ómar Karlsson, sem
áður lék með Haukum. K.A.-
menn mega hrósa happi að fá
þessa ágætu leikmenn í sínar
raðir.
Leikur K.A.-liðsins var afar
góður miðað við síðastliðið
leiktímabil. Sóknarleikurinn
var taktfastur, fumlaus og vel
útfærður. Sama er að segja um
varnarleikinn, baráttugleðin
og viljinn allsráðandi. Mark-
varzla Ómars var ágæt, en
markvarzla hefur einmitt ver-
ið einn aðal höfuðverkur K.A.
undanfarin ár. Sem sagt, ef
marka má þennan eina leik,
er liðið traustvekjandi.
Á laugardaginn léku síðan
Þór og Valur. Þessi leikur varð
aldrei eins virkilega spenn-
andi og kvöldið áður. Vals-
menn komust strax yfir og
höfðu yfirleitt fimm marka
forystu og sigruðu 26:19.
Með Þórsliðinu léku allir
þeir sömu og undanfarin ár.
Sóknarleikur Þórsara virtist
ekki eins traustvekjandi og
hjá K.A. kvöldið áður. Varnar
leikur liðanna er aftur á móti
mjög ámóta.
Eftir að hafa séð þessi tvö
Akureyrarlið leika, virðist
sem festan í handknattleik
hér sé að aukast. Liðin eru
mjög ámóta að getu og verða
efalaust í toppbaráttunni í 2.
deild.
Fyrsti leikurinn hér í 2.
deild verður n.k. sunnudag, 3.
desember, milli K.A. og Þórs
og verður efalaust um hörku-
baráttu að ræða.
ESS
KÖRFUKNATTLEIKUR
Körfuknattleikur hefur átt all
miklu gengi að fagna hér á Ak
ureyri undanfarin ár. Þar hef-
ur hæst borið lið Þórs, sem leik
ið hefur í 1. deild nokkur ár.
Nú í ár hafa orðið allmiklar
breytingar á liði Þórs. Liðið
saknar nú þriggja leikmanna
frá_J fyrra, þeirra Guttorms
Ólafssonar, Alberts Guðmunds
sonar og Jóns Héðinssonar,
sem voru uppistaðan í leik
liðsins síðastliðið leiktímabil.
Vitanlega munar um minna,
en vonandi tekst Þórsurum að
byggja upp gott lið í vetur og
komandi framtíð, og ekki sizt
leggja ötula rækt við yngri
aldursflokka.
Þór hefur aðeins leikið einn
opinberan leik í vetur, gegn
Val, sem Valur sigraði 79:56.
Ekki virtist mér leikur Þórs
traustvekjandi. Aðal gallinn
fannst mér þó ekki vera á
tæknilegu sviði leiksins, held-
ur brást úthaldið, en það er
galli sem má auðveldlega og
fljótt ráða bót á.
Efalaust fáum við Akureyr-
ingar a sjá fjöruga leiki í körfu
knattleik í vetur, sem fyrri ár.
Fyrsti leikurinn í 1. deild
fer fram laugardaginn næst-
komandi, 2. desember, og
mæta þá Þórsarar Njarðvík-,
ingum í fþróttaskemmunni hér
á Akureyri.
ESS
4 — ALÞÝÐUMAÐURINN