Skutull - 12.05.1945, Page 2

84
SKUTULL
Stjórnmálabréf frá Reykjavík,
SKUTULL
Vikublað.
Ábyrgur ritstjóri
og útgefandi:
Hannibal Valdimarsson
Hrannargötu 3, Isafirði.
Símar 100 og 49.
Afgreiðslu annast:
Jónas Tómasson
Hafnarstræti 1.
Sími 123.
Verð árgangsins 20 kr.
1 lausasölu 35 au. eintakið
— 50 au. 8 síður.
Friður — frelsi.
Nærri því sex ára samfelldu
blóðbaði er af létt í Evrópu. Dan-
mörk, Noregur og Holland eru
frjáls á ný. Fögnuður þessara
þjáðu þjóða er óstjórnlegur. —
Fögnuður vor yfir frelsi þeirra
er óblandinn og innilegur.
>H
Þýzkaland nazismans er ger-
sigrað. — Friður kominn á í
Evrópu.
Hver af öðrum hafa undirtyllur
nazista oltið úr sessi og verið hand-
samaðir. — Laval á flótta og fékk
ekki landsvist á Spáni hjá vini sín-
urn, Francó. Fritz Glausen er í
fangelsi í Danmörku og Quisling í
Noregi. Þar bíða þeir báðir dóms,
hver svo sem örlög þeirra verða.
Um þýzku nazistaforingjana
suma hverja er allt meira á huldu.
Það er þó vilað, að doktor Göbbels
og öll hans fjölskylda tók inn
eitur, um von Ribbentrop veit
enginn neitt, en margar sögur fara
af dauðadaga Iiitlers. Heilablæð-
ing — hetjudauði á v\gvelli —
kristilegur sjálfsdauði í kanslara-
höllinni eða að han'n liafi skotið
sig. En svo mikið er víst, að líkið
hefir ekki fundizt enn sem komið er.
Og svo er þá Göring loksins kom-
inn í leitirnar. Fallinn í ónáð for-
ingjans — dæmdur til dauða af
Hitler, þótt ekki væri búið að koma
því í verk að stúta honum.
*
Friði heíir verið týst yfir í
Evrópu, og þó er e'nnþá barist á
nokkrum stöðum. llin átgera af-
vopnun þýzka hersins kostar sjálf-
sagt nokkurn tíma, og jafnvel
nokkuð vafasamt að liún geti alstað-
ar farið friðsamlega fram.
Kafbátarnir þýzku eru liver á
fætur öðrum að koma upp úr und-
irdjúpunum. Þeir draga upp svart-
an fána og sigla til liafna.
Stríðið í Asíu heldur ennþá á-
fram. Nú geta Bandaríkjamenn ein-
beitt sér að Japönum, og sjíTlfsagt
taka Englendingar og Frakkar einn-
ig þátt í þeim leik.
&
Slríði er lokið í Evrópu. En starf
viðreisnar og uppbyggingar er að
hefjast. — Atvinnuiíf þjóðanna er í
niðurníðslu. Hverskonar mannvirki
i rústum. Miljónir hraustra manna
— eða tugir miljóna, særðir og
lemstraðir. Og þjóðfélögin af göfl-
um gengin.
Allt verður að byggja upp svo að
segja frá grunni. Og hvað er eðli-
legra en að fólkið, sem öllu hefir
fórnað fyrir þann sigur sein nú er
unninn, krefjist þess, að uppbygg-
ingunni verði þannig liagað, að
þeirra Inði farsælla og fegurra
mannlíf. — Að öðrum kosti væri
ekki annað séð en að allar fórn-
irnar hafi verið til einskis — öll
baráttan hafi verið fyrir gíg.
0--------
Það, sem langmesta athygli hefir
vakið undanfarið á hinu innlenda
stjórnmálasviði, er skýrsla ríkis-
stjórnarinnar í stríðsyfirlýsingar-
málinu.
Sekt kommúnistu sönnuS.
Með skýrslu þessari er sannað, á
óvéfengjanlegan hátt að kommún-
istar vildu draga okkur inn í
styTjöldina á síðustu stundu, þvert
ofan í ótvíræðan vilja þjóðarinnar.
Island hefir lýsl yfir ævarandi
hlutleysi sínu og afneitað vopna-
valdi sem tæki til að jafna ágrein-
ing á milli þjóða. Þátttaka Islands
á þeirri stundu, þegar stríðinu var
raunverulega lokið og eftir er-
lendri fyrirskipun, hefði af öllum
sönnum íslendingum verið talinn
óafmáanlegur blettur á þjóðarheiðri
Islendinga.
Kommúnistar hafa fundið hina
megnu andúð þjóðarinnar á fram-
ferði sínu í þessu máli og reyna
því með allskonar undanbrögðum
að dylja sannleikann. Skýrsla
stjórnarinnar tekur þó af öll tví-
mæli, þó þar sé reynt eftir megni
að dylja hið rétta samhengi. Sann-
að er, að kommúnistar vildu láta
ineta „þátttöku Islands i styrjald-
arrekstrinum" „til jafns viö slyrj-
aldaryfirlýsingar annara J)jóða“, og
að þeir vildu láta okkur undirrita
sáttmála hinna sameinuðu þjóða
(Washinglonsáttmálann), en i hon-
um segir svo:
„Hver ríkisstjórn skuldbindur sig
til þess að leggja fram öll efni sín,
hernaSarlcg og fjúrhagslcg, i bar-
áttuuni gegn þeim aðilum þrívelda-
samningsins og ríkjum, er bafa að-
hyllst hann, sem hún ú í styrjöld
viö“.
Þjóðviljinn hefir og sjálfur túlk-
að afstöðu flokks síns þannig:
„Þeir (þ. e. socialistar) vildu láta
viðurkenna, að þjóðin sé raunveru-
lega í stríði, og hafi háð það og
vilji heyja það m'eð hverjum þeim
tækjum, sem hún ræður yfir",
Hér stoða því engin undanbrögð.
Furdulegt plagg.
En þótt skýrsla stjórnarinnar liafi
þannig tekið af öll tvímæli í mál-
inu, er hún samt eitt hið furðuleg-
•asta opinbera plagg, sem birst liefir
á Islandi, vegna þeirra auðsæju
tilrauna til blekkinga, sem þar eru
hal'ðar í frammi, lil þess að reyna
að Jireiða yfir sekt kommúnista í
stríðsyfirlýsingarmálinu. Er furðu-
legt, að utanríkisráðherrann og ráð-
tierrar Alþýðuflokksins skuli láta
slíkt frá sér fára á sameiginlega
ábyrgð ríkisstjórnarinnar.. í skýrsl-
unni stendur m. a.:
„Fáum dögum eftir bárust enn
Jiær fregnir frá Washington (frá
hverjum?) að eigi þyrfti að segja
neinum stríð á hendur og eigi yfir-
lýsa stríösáslandi, heldur nægði að
viðurkenna, að hér hefði ríktó/'ríð-
arástand, síðan 11. desember 1941,
og undirrita téða sátlmála (sbr.
áður). Myndi þá iitið á Island sem
eina hina hinna sameinuðu þjóða,
en það veitti lslandi þátltöku í
téðri ráðstefnu".
Hér er verið að reyna að gera
greinarmun á „stríðsástandi" og
„ófriðarástandi", greinilega tii þess
að þyrla ryki upp i augu almenn-
ings. Honum á að skiljast að
kominúnistar hafr ekki verið fylgj-
andi „striði" heldur bara „ófriði!"
Það væri skemmtilegt að ríkis-
stjórnin birti þetta plagg, þar sem
þessar dásamelgu skilgreiningar
eru fram settar. Ætli Jiað verði ekki
bið á því.
Afstöa Sóvélríkjanna.
Sá leiðinlegi atburður liefir gerzt
í sambandi við þetta mál, að
rússneskur blaðamaður hefir hald-
ið ræðu um það i rússneska út-
varpið. 1 ræðunni er ekki aðeins
fólgin mjög mikil ósanngirni í garð
Islendinga lieldur einnig bein ó-
sannindi um íslenzka aðila og af-
stöðu þeirra til hinna sameinuðu
Jjjóða. Þarf svo sem ekki að efa,
livaðan upplýsingarnar eru komn-
ar. Hefði hér verið um að ræða ein-
livern óvandaðan blaðamann í ein-
liverju öðru landi, hefðu Jiessi um-
mæli enga atliygli þurft að vekja,
en öðru máli gegnir i Jiessu tilfelli,
þar sem vitað er, að allt slíkt. fer
í Rússlandi gegnuin nákvæina opin-
bera ritskoðun.
Ef forráðamenn Rússlands halda,
að þeir skapi sér samúð á íslandi
með slíkuin dólgsliætti, sem hinn
rússneski blaðainaður hafði í
frammi í fyrirlestri sínum, þá
skjátlast þeim. Það eru að vísu til
svo lítilsigldir menn eins og að-
standendur Þjóðviljans, sera þykir
níð hans gómsætur matur, en eng-
inn vafi er á því, að allur þorri
þjóðarinnar lítur á slik skrif sem
beinan fjandskap við hana. Þvi
þótt allur þorri manna sé vinveitt-
ur hinni rússnesku þjóð og hafi
dáðst að hinni hetjulegu baráttu
hennar í heimsstyrjöldinni, þá eru
ekki til nema nokkrir tugir manna
eða í mesta lagi hundruð, sem taki
slíkum skrifum með þökkum.
Ef Rússum er það alvara að
skapa trausta vináttu við íslenzku
þjóðina, þá mega þeir vara sig á
þeim, sem telja sig hina útvöldu og
sérstöku vini þeirra hér á landi. í
fyrsta lagi er það ótryggt fyrir þá
að reiða sig á upplýsingar þeirra
um íslenzk málefni og hugsunar-
hátt íslenzku þjóðarinnar, í öðru
lagi er rétt fyrir þá að gera sér
ljóst, að sú andúð, sem til er liér
á landi gagnvart Sóvétríkjunum er
fyrst og fremst afleiðing af starf-
semi og framkomu kommúnista,
sem þykjast vera hinir einu og
sönnu Sóvétvinir og reyna á allan
hátt að nota samúðina með Sóvét-
ríkjunum til framdráttar valda-
brölti sínu.
Islendingar eiga ekkert sökótt
við Sóvétríkin svo vitað sé og óska
eftir að geta lifað í sátt og sam-
lyndi við þau, eins og öll önnur
ríki, en Jieim getur náttúrlega ekki
staðið á sama um, ef heill stjórn-
málaflokkur gengur bcinlínis í
Jijónustu erlends stórveldis og lvégð-
ar sér eins og meðlimir lians væru
borgarar Jiess stórveldis. Það getur
ekki annað en verið fallið til þess
að skapa andúð á hlutaðeigandi
stórveldi, sérstaklega ef það kemur
í ljós, að talsmenn Jiess taka gagn-
rýnislaust við óliróðri, sem þessir
vinir þeirra útbreiða um landa
sína, kalla Jiá l. d. „lærisveina
Göbbels" og öðrum ámóta heiðurs-
nöfnum.
Vilnisburður Rússans.
Kommúnistum liefir þó engan-
veginn orðið óblandin ánægja af
innleggi hins rússneska blaða-
manns. M. a. sagði hann nefnilega:
„Það eru til friðarspillar á Is-
landi, sem eru að reyna að sanna,
að Bretar og Bandaríkjamenn hafi
viljað láta sérstakar reglur gilda
fyrir Island, með því að leyfa ís-
lendingum að taka þátt í San-
Francisko-ráðstefnunni, án þess að
þeir færu í stríð, en að Rússar hafi
af ásettu ráði komið í veg fyrir
Jielta. Ákvörðun Krimráðstefnunn-
ar um skilyrði fyrir Jiví, að Islend-
ingar lækju þátt í San-Francisko-
r'áðstefnunni var samþykkt alger-
lega einróma".
„Það er villandi ... að gefa í
skyn, að liægt sé að komast til
himnarikis, án Jiess að vökna í fæt-
urnar, Jiað er, að vera boðin liátt-
taka í San-Fraacisko-ráðstefnunni,
án þess að gefa út stríðsyfirlýs-
ingju".
|illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllll|
I Bókmenntir. 1
t=3 =
Dmitri Mereskovski:
LEONARDO DA VINCI
Björgúlfur Ólafsson Itcknir Jjýddi
Útgefandi H. f. Leiflur.
Á árinu 1943 gaf bókaútgáfufé-
lagið Leiftur i Reykjavík út skáld-
söguna: „Þú liefir sigraö Galilei“,
eftir rússneska stórskáldið Dmitri
Mereskovski, sem margir skipa á
bekk með snillingum eins og
Tolstoi, Turgeniev og Dostojevski.
Þýðingu þeirrar bókar á íslenzku
annaðist Björgúlfur Ólafsson lækn-
ir, og fékk hún liinar ágætustu við-
tökur.
Nú er komin út á íslenzku önn-
ur skáldsaga eftir sama liöfund.
Útgefandinn er Leiftur, og þýðand-
inn einnig hinn sami, Björgúlfur
læknir Ólafsson. Þetta er hinn
mikli söguróman „Leonardo da
Vinci".
Eins og nafnið bendir til fjallar
sagan um hinn ódauðlega lista-
mann, Leonardo da Vinci, sem
uppi var á ítalíu á síðari helming
fimmtándu aldar og í byrjun þeirr-
ar sextándu. En þó er bókin öllu
heldur lýsing samtiðar hans, þessa
glæsilegasta listatímabils i sögu
ltalíu og sögu Evrópu. Þar bar þá
hæst allra listamanna Leonardo da
Vinci og Michelangelo. Fjöldamarg-
ar undur fíngerðar og fagrar eftir-
myndir af listaverkum Leonardos
eru í bókinni og stórauka þær gildi
hennar, þó að skáldverkið sjálft sé
úl af fyrir sig hið merkasta.
Þarna er t. d. eftirmynd af
„Kvöldmáltíðinni og Mona Lisa,
en þau málverk bæði eru eftir
' Leonardo da Vinci og hafa af flest-
um hlotið þann dóm, að þau væru
einhver fullkomnustu málverk, sem
til séu í veröldinni bæði að fornu
og nýju.
Um undramanninn Leonardo
da Vinci hefir þetta verið sagt:
„Hann var allra manna færastur á
öllum sviðum lista. — Hann var
eðlisfræðingur á við Galilei, stærð-
fræðingur á borð við Pythagoras,
stjörnufræðingur á við Kopernikus
og hervélafræðingur eins og
Archimedes og uppfinningamaður
jafn snjall eins og Edison".
Þá er sú fagra saga sögð um
þennan einstaka mann, að olt hafi
hann keypt fuglabúr sem boðin
voru til sölu á götum Florence-
borgar. En tilgangur hans ineð
þeim kaupuin var sá einn að opna
búrin og gefa fuglunum frelsi sitt.
Slík var ást lians á frelsinu.
f fám orðum má segja Jiað um
bókina Leonardo da Vinci, að þar
sé góð bók fyrir unga og gamla —
er hún til dæmis sérstaklega tilval-
in fermingargjöf — enda opnar
hún lesandanum heim hljóðlátra
töfra fegurðarinnar í fleiri en ein-
um skilningi.
Þetta er stór bók og myndarleg
að öllum ytra búningi, hálft fjórða
hundrað blaðsíður að stærð. En
]iað verður að segjast, að betur
hefði mátt vanda prófarkalestur,
mál á stöku stað, og merkjasetn-
ingu yfirleitt, þar sein um slíkt fag-
urfræðilegt merkisrit er að ræða.
Þetta er þó sjálfsagt ekki i lakara
lagi en gengur og gerist, og mun
hinn venjulegi lesandi tæpast
hnjóta um þá agnúa. Miklu líklegra
er, að allt hið smærra hverfi les-
anda þessarar bókar, sökum þeirra
fegurðarverðmæta er hún hefir
upp á að bjóða.
En eru það ekki einmill komm-
únistar, sem hafa verið að reyna
að telja Jijóðinni trú um, að hún
hafi ekki þurft að vökna í fæt-
urnar þ. e. að gefa striðsyfirlýs-
ingu?