Vesturland - 24.12.1951, Blaðsíða 8

VESTURLAND
Þegar við göngum niður í bæinn
sjáum við fljótlega, að bærinn hef-
ur tekið á sig annan svip, það er
hinn okkur svo kunni jólasvipur
sem bærinn hefir tekið á sig.
Skrautlegir verzlnargluggar með
leikföngum og ýmsu gimilegu,
draga fólkið að sér, þó sérstaklega
blessuð bömin, sem ganga frá
glugga til glugga. Áhyggjulaus,
saklaus og óvitandi um erfiði
dagsins, njóta þau undirbúnings
jólanna innan um alla umferð og
hraða sem fylgir þessu utan húss,
og ekki sízt, þegar hátíðin er sett,
með því að kveikt er á jólatrénu og
þau klædd í sín beztu föt, taka á
móti jólagjöfum. Hér getur maður
sagt, að um sanna lífshamingju sé
að ræða, ef hún er þá nokkursstað-
ar til.
Blöðin færa okkur margt, sér-
staklega um jólin. Skrautleg jóla-
blöð em gefin út. Flytja þau jóla-
sögur, fallegar myndir, og margt
fallegt um hátíðina. En blöðin
færa okkur einnig annað, fréttir
utan úr heimi, fréttir, sem eiga
lítið sameiginlegt við jólin, nefni-
lega frásagnir um orustur, styrj-
aldir á sjó og landi, hörmungar,
sult og kvalir, sem sumir þurfa að
líða, einmitt á þeim sama tíma og
aðrir halda hina mestu hátíð
kristinna manna heilaga. Vafa-
laust hafa margir hugsað sem svo,
hvemig það sé á vígstöðvunum
um jólin? Það hlýtur að vera ró-
legt. Kristnir menn geta ekki ver-
ið svo grimmir að myrða hvern
annan á sjálfan fæðingardag
Krists. Því getur aðeins sá svarað,
sem hefur sjálfur verið í fremstu
víglínu yfir jólahátíðina.
Við skulum líta svolítið aftur í
tímann. Jólin 1943 lágu hinir
dimmu skuggar styrjaldarinnar
yfir flestum löndum Evrópu, og
sum þeirra blæddu opnum sárum.
Æska þessara þjóða stóð á víg-
vellinum og barðist hver á móti
annarri með mestu vélatækni, sem
enn þekkist í nokkurri styrjöld.
Mestu orustur í þessari styrjöld
vom háðar í austri, í landi sem
sumarið er heitt og frjósamt og
komið oft meira en mannhæð. En
nú var vetur og um 20 stiga frost.
Veturinn var sérstaklega harður,
já, hann var grimmur. Það var
eins og náttúran hefði tekið upp
sömu grimmd og mennirnir er þar
börðust. Það var líkast því, að
mannkynið væri tryllt. Hér mætt-
ust tvær stefnur, kommúnismi og
nazismi. Hér var aðeins um að
ræða líf eða dauða. Áróður og ein-
á vígsföðvum.
Sönn saga úr stríðinu.
Miða fréttaflutningur, var búinn
að æsa þessa menn svo upp, að
þeir héldu sig hata hver annan.
Er leið að jólum varð svo sem
ekki mikil breyting, nema hvað
veðrið hélt hermönnunum niðri í
skotgröfunum, og aðeins framverð-
ir stóðu á verði, og áttust lítils-
háttar við milli skotgrafa, og auk
þess skiptust fallbyssur á kveðj-
um við og við. 1 einni skotgröfinni,
eða jarðholu, sem hermennimir
höfðu grafið út frá skotgröfinni
voru átta hermenn. Þeir voru á
ýmsum aldri, milli tvítugs og fer-
tugs. Þeir lágu þétt saman til þess
að halda á sér hita. Þeir voru hor-
aðir og þreytulegir að sjá, órakað-
ir og óhreinir, sem ekki var að
furða því að síðustu 14 dagana
höfðu þeir ekki séð vatn nema til
drykkjar. Þeir sváfu allir nema
einn, ungur ljóshærður piltur.
Skegg hans var mjúkt en óhreint,
eins og hann reyndar allur. Eftir
útliti hans að dæma gæti maður
haldið að hann væri rúmlega tví-
tugur, en hann var aðeins nítján
ára. Þetta ár, sem herinn og víg-
línan hafði notið hans, hafði skrif-
að sína sögu í andlitið. Hann hafði
breytzt og þroskazt, og einnig elzt
mikið. Augu hans beindust að ein-
um hermannana sem svaf. Aum-
J
ingja Karl, hugsaði hann, fimm
böm átti hann og indæla konu,
sem hann talaði oft um. Átta mán-
uðir voru liðnir síðan Karl hafði
verið í orlofi. Yngsta barn sit.t
hafði hann ekki séð ennþá og í
dag var aðfangadagskvöld. En
hvemig var með hann sjálfan?
Tæpt ár var liðið síðan hann var
tekinn í herinn, og hann aldrei
komist í orlof. Hvernig ætli það
sé núna heima? Mamma er vafa-
laust búin að skreyta jólatréð og
útbúa pakkana eins og venjulega.
Ætli hann eigi líka pakka? Jú,
mamma gleymir honum ekki þótt
hann sé ekki heima. Já, hún elsku
mamma hans. Hann hafði ekki
kunnað að meta hana fyrr en að
hann fór að heiman. Nú fyrst
vissi hann hve vænt honum þótti
um mömmu sína. í sama augna-
bliki berst lágt suð að eyrum
þeirra. Hermennirnir rísa upp og
nudda augun. Þetta hljóð kannast
þeir allir við. Það er vélsleðinn,
sem færir þeim matinn og stund-
um póst. Þeir heyra, að sleðinn
nemur staðar og stormurinn yfir-
gnæfir nú aftur öll önnur hljóð.
Eftir augnablik byrtist andlit
undirforingjans, sem kom með
sleðan. Hann var með mikið dökt
skegg, þó mun betur hirt en hjá
hinum, þar sem hann kom oft bak
við víglínuna.
Gleðileg jól, drengir, kallaði
hann, og tók í hendi hvers er í
þessari jarðholu var. Ég kom með
matinn, en pósturinn er ekki kom-
inn ennþá, en hann hlýtur að koma
næstu daga. Hermennirnir tóku
blikkílát sín, og fóru fram í skot-
gröf til þess að sækja matinn sinn,
sem var baunasúpa með fleski í,
er þeir tóku úr brúsa sem undir-
foringinn hafði borið á bakinu
síðasta spölinn frá sleðanum.
Einnig var þar annar brúsi með
svörtu kaffi, sem var sætt, og að
tilefni hátíðarinnar svolítið romm
út í. Hermennirnir tóku hver sinn
skammt af súpu, og fylltu flöskur
sínar af kaffi, skriðu að því loknu
aftur inn í jarðholuna. Þar spurði
einn hermannanna undirforingj-
ann, hvernig ferðin hefði gengið.
Hún gekk vel, nema hvað fall-
býssuskothríð truflaði leiðina á
köflum. Annars hefi ég gleðifréttir
fyrir þig Karl, sagði hann og snéri
sér að unga ljóshærða manninum.
Þú ert næstur með orlofið, og átt
að koma með mér aftur fyrir og
fara með sjúkralestinni í fyrra-
málið, svo að þú munt verða kom-
inn heim um nýár. Kurt reis upp
frá matnum, honum langaði til
þess að kalla húrra, húrra, en í
sömu svipan var honum litið á
Karl. Gat hann, sem einhleypur
maður farið í orlof, meðan hér sat
fjölskyldumaður, sem átti mörg
börn. Hann hafði ekki einu sinni
séð það yngsta. Nei, hann gat það
ekki. Iiann var fljótur að ákveða.
Hann gat beðið. Nei, sagði hann
upphátt, ég get beðið. Mér liggur
ekkert á. Karl, þú skalt fara núna,
ég fer bara seinna. Karl horfði á
hann stórum augum. Ætlar þú
virkilega að bíða? Þú, sem ekki
hefir komið heim í heilt ár! Jú,
jú, sagði Kurt, mér liggur ekkert
á. Ég fer eftir nýár. Karl rétti
fram hendina og með tárin í aug-
unum sagði hann: Kæri vinur, ég
þakka sér af heilum hug, og vona
að guð launi þér þína rausn. I
sömu svipan kom hermaður inn í
jarðholuna. Hann var allur snjó-
ugur og hafði vafið trefilinn um
andlit sér, svo að rétt sást í augu
hans fyrir neðan hjálminn. Hann
kallaði upphátt: Vagtaskipti! Kúrt
er næstur. Kurt sem" hafði sezt,
reis á fætur, setti á sig hjálminn,
tók riffilinn, kvaddi Karl. Hann
bauð honum góða ferð og flýtti
sér út í myrkrið, út í óvissuna, því
að nú stóð hann vörð milli vina
sinna og óvina. Hann varð að vera
vel vakandi, og hlusta vel. Ef eitt-
hvað skyldi heyrast frá óvinum
varð hann að hlaupa til baka og
kalla vini sína fram í skotgröfina.
Hann starði út í myrkrið, sá ekk-
ert, heyrði ekkert nema hljóðið í
storminum sem hvein yfir sléttur
Rússlands, og fallbyssudrunur í
fjarlægð. Karl hvarf einnig út í
myrkrið í aðra átt, í áttina heim.
Tveim klukkutímum síðar. Kurt
var kominn af vaktinni og lagstur
til hvíldar, en hann gat ekki sofið.
Fallbyssurnar voru farnar að
herða á skothríðinni. Fyrst heyrð-
ist dimmur kvellur í fjarlægð, er
skotið reið af, síðan blístur er
fylgdi skotinu, þegar það nálgað-
ist og að lokum snöggur kvellur
þegar sprengjan splundraðist og
hvítir blossar.
Hann gat heyrt sprengjubrotin
þeysast yfir skotgröfina. Svona
gekk það í tæpan klukkutíma síðan
beindi óvinurinn fallbyssum sín-
um í aðra átt, í leit að nýjum og
betri skotmörkum.
Allt í einu barst kunnugt hljóð
að eyrum þeirra. Þeir risu allir
upp sem einn, þetta var vélsleðinn.
Hvað var að? Hann átti ekki að
koma fyrr en undir morgun. Kurt
skreið út í skotgröfina, þar mætti
hann undirforingjanum, sem ýtti
honum aftur inn í jarðholuna.
Vinstri handleggur hans var vaf-
inn sárabindum. Það var auðséð að
honum leiö illa. Hvað kom fyrir?
spurði einn hermanna. Hvar er
Karl? Undirforinginn settist nið
ur og sagði: Karl, já Karl, hann
féll. Við vorum komnir svolítið.á
leið, þegar einhver bilun gerði vart
við sig, ég gat fljótlega lagað það.
Það var aðeins benzínstífla, en er
við ætluðum að leggja af stað aft-
ur kom skothríðin yfir okkur.
Karl dó strax, ég fékk smá skrámu
á handlegginn. Og nú er ég kominn
til þess að sækja þig kæri Kurt.
Kurt varð eins og einhver tæki
um hverkar honum, hann gat ekk-
ert sagt. Þetta eru örlög og guðs
vilji, sagði undirforinginn, því get-
um við ekki breytt. Guðs vilji, end
urtók Kurt. Hvað hafði Karl sagt
áður en hann fór: Guð mun launa
þér þína rausn. Guð, var hann
nokkurs staðar? Varla hér. Undir-
foringinn vakti Kurt upp úr hugs-
unum sínum. Kurt komdu, við
skulum leggja af stað meðan allt
er rólegt. Þeir hurfu út í myrkrið,
út í óvissuna, út í líf eða dauða.
Og í fjarlægð heyrðust fallbyssu-
drunur.
E. H.