Vesturland - 03.06.1976, Blaðsíða 6

6
Það var haustið 1931, ég
var mótoristi á Hegranum frá
Flateyri, að ég ætla 8—10
ilesta bátur, með tveggja
strokka tvígengilsvél, hvort
tveggja var orðið gamalt og
slitið bátur og vél', en sama
varð ekki sagt um áhöfnina.
Formaðurinn Jóhann Guð-
bjartur var um tvitugt, og
svipaður á aldur var mótor-
istinn ásamt hásetunum
tveim, en alls var áhöfnin 4
menm, allt skemmtiiegir
strákar léttir í lund á hverju
sem geikk, og ágætir félagar.
Útgerðarmaðurinn var hinn
kunni athafnamaður, á sviðd
kaupmennsku og útgerðar
Asgeir Guðnasoni, sannur
öðlingsmaður, sem ég tel mér
mikinm ávitnminig að hafa
kymnst ndkkuð náið, slíkir
rnenrn eru að mimu mati
meðan finnast, og hvar sem
finmast, ungum mönrnum
gott ieiðarljós í lífimu.
Áður em haustvertíð byrj-
aði hjá dkkur, var „dittað” að
báti, vél og veiðarfærum,
sem var lína. Mitt í þeim
önnum bað Ásgeir Guðnason
oktour á Hegranum að
skreppa til Súgandafjarðar
og siadkja þangað pakka sem
áttu að koma þar með skipi,
en hamn vanhagaði mikið um.
Ferðin átti því ekki að taka
langam tíma, aðeinis koma og
fara. Við remmdum því af
stað eins og við stóðum, rétt
búnir að sötra morgunkaffið
sem við höfðum með okkur í
vimnuma. Við áttum þó kaffi
og vatn í bátnum, en mat-
væli engin.
Þetta fór þó öðruvísi en
ætlað var. Er við komum til
„Súganda”, var skipið ókom-
ið en væntanlegt á hverri
stumdu og það var það þann
dag allan og framm á miðjan
næsta dag. Við vorum í
vinnugaila ekki alveg hreim-
um, en sem mundi þó teijast
frambærilegur nú til dags á
samkomum, en þá fór eng-
inm á mannamót nema þo'kka-
leiga kiæddur, en samt fanmst
okkur ekki viðeigandi, að
vera að spóka oktour þannig
klæddir og órakaðir innan um
ókunnugt fólk. Samt tókurn
að koma, að garnall og góð-
legur maður, sem ég man
því miður ekki hvað hét, kom
niður á bryggju, heilsar og
spyr oktour hvort við séum
með mokkurn kost í bátmum,
og hvort við höfum yfirieitt
femgið nokkuð að borða.
Hvort það sé ekki rétt til
gatið, að við séum búnir að
með fáum en fögrum orðum.
Við fórum svo í matinn, og
þáðurn góðan beina, fram-
reiddan af aðlaðandi gestrisni.
Fengurn svo það er við vorum
að sækja um kaffiileitið.
Kvöddum þá eyrina og héld-
um til Flateyrar með þakk-
látum huiga til hjónanna, sem
gáfu okkur að borða.
Þar með er raunar sú saga
öll. Engan okkar grunaði þá,
að þessi ferð ætti eftir að
koma upp í huga okkar
nokkrum mánuðum síðar, og
vera þá þung á metumum í
ákvörðun, sem gat varðað líf
okkar allra.
Búnaður á þessum ver-
tíðarbátum af þessari stserð,
einkum þeim gömlu, einis og
þair voru fyrir um það bil
hálfri öld hér vestra, var á
Þórður Jónsson, Látrum:
Þá skall hurð
♦
nærri hælum
við einn og einn tali, spurð-
um hvort ekki væri greiða-
},sala í plássinu, en það var
ekki, þvi miður, en gjarnain
spurt á móti, hvort við
þekktum engan á eyrinni, en
við þekktum engan, því mið-
ur.
Það var svo fyrir hádegið
næsta dag, þá var skipið erm
bíða hér meir ein sólarhring,
sennillega matarlausir. Við
létum fátt yfir. Maðurinn
sagði þá, að raunar hefði
það verið konan sín, sem
hefði sent sig, til að vita
hvort við vfLdum ekki þiiggja
bita hjá þeirn í hádeginu.
Formaðurinn þakkaði góð-
hug og gott boð þeirra hjóna,
engan hátt sambærilegur við
það sem nú er. Vinnuljós um
borð voru þá víða kartbít-
ljós, ein handlukt, en undir
þiljum, og siglingaljós, voru
jafnan rafljós frá iágspennu.
Raflögn ófullkomiin, og flest
á algjöru frumstigi þess bún-
aðar sem nú er talinn sjálf-
sagður. Eitt var þó, að ég
leyfi mér að segja sem ekk-
ert gaf eftir, því besta sem
niú er og verða mrm, en það
voru sjómennimir sjálfir,
þeir voru margir frábærir
afreksmenn á sínu sviði.
Sá siður var held ég alls-
ráðandi á fjörðum vestra í
þá daga,, að formaður og
annar hásetinn stæðu út-
stímið, tveir einir á hverju
sem gekk, en mótoristinn og
hinn hásetinm stóðu landstím-
ið, og ónáðuðu ekki formann-
inn nema í harðbakka slagi,
eða sérstök vandkvæði steðj-
uðu að sem formanni bar að
leysa. Formaður og hásetar
sváfu í lúkar, en mótoristinn
hallaði sér venjulega á bekk
í vélarrúmi við ærandi
hávaða, og munium við fl'estir
hafa hlotið heymarskemmdir
af, en gott var að sofa þarna
í hitanum, þegar frost og
ágjöf var uppi, við sváfum
líka fast, enginn auka hávaði
gat vakið okkur, en við smá-
vægilegustu breitimigu á takt-
föstum slögum vélarinnar
vorum við glaðvaknaðir á
samri stundu.
Hver hafði sinn bitakassa,
annar matur var yfirleitt ekki
í þessum smærri bátum, en
nokkrar birgðir af drykkjar-
vatni, olíu, og kolamoli í
kabísuna, sem venjulega voru
kamínur.
Það var ógæftasamt fram
að hátíðum svo lítið fiskaðist,
ég fékk þvi leyfi til að fara
heim um hátíðarnar, því
gamla Esja átti leið suður
rétt fyrir jólin. Ég bað Ás-
geir Guðnason um pening
fyrir fargjaldinu sem kostaði
kr. 7,00, eða sama og Svarta-
dauðaflaska, en hann lét mig
hafa meiri pening, lét ég ein-
hver orð falla þar um, hann
Framhald á 11. síðu.
Tvær sögur úr Stríðinu
Hugmyndir sögulþjóðarinn-
ar um stríð, hafa ala tíð ver-
ið heldur háfleygar. Er
skemmst að minnast nýlok-
ins þorskastríðs við breta,
þar sem sífellt voru heimtuð
stærri og betri skip og fleiri
vígvélar, en hneyklast um
leið, ef andstæðingurinn gerði
sig líkllegan til að svara okk-
ur með stríðsaðgerðum.
Fræg eiiga sennileg eftir að
verða orð eiginkonu varð-
skipsmannsins í Reykjavík,
sem sagðist heldur vilja
áframhaldandi stríð, og mjög
lítolega dráp manns hennar,
en samningana við breta.
Símon Helgason sagði biaðinu
tvær sögur frá þeim tíma
þegar hann sdigldi sem stýri-
maður með Ragnari Jóhamns-
syini á Huganum 1. í Heims-
styrjöldinni síðari, sem sýna
Ijóslega skilningsleysi ís-
lendinga á ógnum styrjaldar.
Eitt sinn voru þeir að
koma inn tií Pleetwood í
Skotlandi, sjá þeir þá hvar
vigdreki liggur við festar.
Þegar þeir á Huganum nálg-
ast, hiífir bretinn upp merkja-
fiögg. Yfirmennirnir á Hug-
anum 1. frá íslandi sóttu
gamlar bækur um merkja-
flögg ofan í skúffu í bestykk-
inu. Fóru þeir nú að stúdera
fiöggin, en fengu ekkert sam-
hengi í orðsendingu bryn-
dnekans. Var þá ekkert verið
að hugsa fre'kar um það en
sett á fulla ferð fram hjá
herskipinu, með stefnu á
höfnina í Fieetwood. Léttir
þá herskipið akkerum með
mitolum látum og kemur sigl-
andi á fullni ferð á eftir Hug-
anum með mannaðar byssur.
Var báturimn neyddur til að
stoppa og voru vopnaðir
menn sendir um borð í skynd-
ingu. Var síðan sigttt til hafn-
ar. Þegar þangað kom var
fanið möð alla áhöfnina í
land og rétt-ur settur. Kom
þá í Ijós að merkjabókin um
borð í Huganum 1. frá ís-
landi var löngu komin úr
gildi. Vegna þess að þama
voru íslendingar á ferð voru
þeir aðeins skikkaðir til að
kaupa nýtt sett af merkja-
flöggum og bók. Merki her-
skipsins var: „Stöðvið eða
við skjótum”.
Annað sinn komu þeár til
Fleetwood seint að nóttu.
Tóku þeir engan lóðs, þar
sem þeir voru orðnir vanir
staðháttum. Um það bil sem
þeir toomu að dokkinni, er
alit í einu beint að þeim
sterkum Ijóskösturum. Þedr
létu það samt elkkert á sig
Huginn I. Í.S.-91.
fá, heldur héldu sínu striki
að bryggju og lögðust þar.
Kastaranir fylgdu þeim eftir
og stóðu á skipinu alla nótt-
ina. í birtingu morguninn
eftir sáu þeir að ljósin komu
frá herskipi, siem lá skammt
frá þeim með mannaðar fall-
byssur. Strax og bjart var
orðiö bom léttabátur mann-
aður fullvopnuðum hermönn-
um. Þegar léttabáturinn lagð-
ist að Huganum 1. ætlaði
stýrimaðurinn Símon Helga-
son að rétt þeim hendi við
að binda. Var þá beint að
honum byssum og honum
skipað að halda sér á mott-
unni. Síðan kom foringi um
borð ásamt vopnuðum vörð-
um. Hélt hann beint til skip-
stjóra sem beiða hans í her-
bergi siínu. Eftir tveggja
tíma yfirheyrslur og leit fór
liðið aftur. Fréttist þá að
Huginn 1. hefði keyrt með
fulum siiglingaljósum á
myrkvunartíma inn alla inn-
siglinguna til bæjarins. Slíkt
var algjörliega bannað. Og
fyrirmæli fordngja herskips-
ins afdráttarlaus. Skjótið alla
báta, sem ekki hlýta reglun-
um umsvifalauist. Ástæðan til
þess að hann framfylgdi ekki
fyrirmæluim herstjórnarinnar
var einfaldlega sú, að hann
var farinn að þekkja bátinn,
vildi þess ve,gna ganga úr
skugga um að hann var ekki
moð þýska njósnara um bcrð
áður en hann léti byssumar
tala.

\