Vesturland - 03.06.1976, Blaðsíða 7
7
Hnlldór Hermannsson
Uppgjör á
degi
Smá atvik kemur íram í
hug imnn sem skeði fyrir
nærfelLt 30 árum. Það var
sjomannadagur og komið
kvoid. iiig stoö á troppum Al-
þýouhussins ásamt fleiri
Urengjum. Stór skemmtun
stoo yiir inncin dyra aö venju
meö íjólbreyttum skemmti-
atriðum.
Sayndilega vatt einn
drengjanna sér að mér og
hreyru ut úr sér um leið. „Þu
ert enginn sjómaður á við
mig”. Þar meö tiundaði hann
airek sin á sjó yfir mér góöa
stund.
iiiinliverja yfirburði virtist
hann hafa fram yfir mig,
enaa þótt ég hefði þá meiri
reynslu til sjós en flestir
drengir hafa í dag á svip-
uðu reki. Eg man það að
mér sveið verulega undan
þessum samjöfniuði, ég hygg
að svo hefði einnig verið um
margan dreng á mánum aldri
um þær mundir. Þá voru
þeir í yfirgnæfandi meiri-
hiuta sem áttu þá ósk hedt-
asta að verða sjómenn. Þessu
viroist vera öðruvísi farið í
dag, enda þótt að skipakostur
séu nú svo giæsilegir að okk-
ur hefði ekki tekist að láta
okkur dreyma um slíkt fyrir
30 árum. Sjómönnum hesfur
farið fækkandi frá þeim tíma,
þar sem hinsvegar fjöldi
menntamanna og þar af leið-
andi embættismanna hefur
vaxið gífuriega. Ennfremur
hefur orðið mikil aukning í
versiun og iðnaði. Þrátt fyrir
þetta er sjávarútvegur jafn
þýðingarmikiil og hann hefur
alltaf veráð ailt frá aldamót-
unum 1900. Er ekki annaö
að sjá, en að hann verði það
um aliiangan tíma ennþá. Það
yrði mikill akkur í því fyrir
þá sem sjóinn stunda ef einr
hver atvinnuvegur annar
gerðist þýðingarmeiri. Þá og
fyrr ekki fer sjómaðurinn að
eygja það að fá sannigjarnt
verð fyrir þann mikla afia
sem hann dregur að landi.
Það eru svo margir sem
þurfa að höggva bita úr fisk-
inum á leið hanis til neytand-
ans. Vitað er að bak við hvern
sjómann hér á landi stend-ur
miiloið meiri afli en best ger-
ist meðal erlendra fiskveiði-
þjóða. Fengjum við sarhbæri-
legt verð fyrir fiskinn og þeir,
væru fiskveiðar á ísilandi
guilligröftur. Yfinstandandi ár
og þass sem síðast leið mun
trúiega verða mörgum minnis-
stætt í næstu framtíð, vegna
útfærslu fiskveiðiiLögsögunnar
í 200 míiiur, góðs' árangurs á
Hafréttarráðstefnu, mikililar
efnahagskreppu, uppstokkun-
ar á sjóðakerfi og síðast en
ekki síst svörtu skýrslunnar,
sjómanna-
sem kom miklu róti á hugi
manna.
Morgum manninum hafðd
að viisu boðið í grun að aö-
gæslu væri þörí við afLa-
Drogð, en þaö var eins og
pjooin öll vaknaði af vondum
araumi við þessa skýrsfu.
Vist voru þetta uggvæniegar
íréttir og útliit ísKyggiiegt,
en þott ásitandið viröist siæmt
þá var enginn ástæða tii þess
að hrynaa af stað slíku
íjaðrafoki sem hér hefur átt
sér stað. Það hefur aldrei
þótt vænkjgt að vera uppi
með fum og fát þegar alvoru
og erfiöiei'Kamaium skýtur
upp, heidur ber að ræða mái-
in af fullri rósemd og fara
síðan að bæta úr, eftir bestu
getu eftir því sem efni og
asitæður leyfa. Vart mátti
annað skiija á sumum mönn-
unum, en þeir vildu algjör-
Jega leggja árar í bát og
hætta fiskveiðum um langa
hríð, enda þótf þjóðin rambi
á barmi gjaldþrots. Það er
verulegur kjarkur í slifcu taii.
En hver er sá sem fyrstur vill
herða sultarólina? Ætli svars-
ins megi eJcki lengi bíða?
Hinn almenni sjómaður hef-
ur verið þögulili í
þessu máli, en margur mað-
urinn í öðrum stéttum.
Kannske er það vegna þess
að hann skfkir hve þörf okk-
ar eftir því að halda fiskveið-
unum gangandi er miikil. Etiv.
lika vegna þess að umræður
hafa snúist upp í botnlaust
hjai þar sem stangveiðisjónar-
mið eru alisráðandi og hugm.
og tilögur eru uppi um að
stöðva fllotann í allt að fjóra
mánuði um besta bjargræðis-
tímann cg iama þar með
heiliu ibyggðarlögin. Skip-
stjórnarmönnum hefur oft-
lega verið legið á háisi virð-
ingarleysi þeirra í aflabrögð-
um. Ég hel'd að mest sé um
þetta rætt af þeim aðilum
sem lítið þekkja til starfs
þeirra. Öll sjómennska er
kapp. Keppnin um að ná í
fiskinn er mikil meðal sjó-
manna. Sá sem hiýfir sér í
þeim leik missir stöðu sína.
Það er ekki af óþofckas'kap
að sikipstjórum tekst ekki
alltaf að forðast smáfisk eða
aðra miður æskilega staði
.við fiskveiðar. Þesis vegna
hafa þeir óskað eftir utanað-
komandi gæslu í góðri sam-
vinnu við þá. Þessi gæsia má
efcki vera í formi skrifstofu
tlbúinna yfirlýsinga, heldur
í stóraufcnu starfi og fjöiLgun
eftirlitssfcipa og fiskifræðiinga
á miðunum. Væru fiskifræð-
ingar jafn margir og bú-
fræðiráðunautar, yrði sjálf-
sagt betra lag á þessum mál-
um. Fæð þeirra, samfara
miklum völdum og áhrifum
er þeim fjötur um fót, sem
kemur fram í meiri ágiskun-
um og handahófskenndum
vinnubrögðum en æskilegt
væri. Sem dæmi má nefna að
smáfiskaveiði á nokkrum
svæðum hefur á köflum farið
úr hófi fram. Hefur veiði þá
tíðum staðið í alllanga tíma.
Þannig að skipin eru í þann
veginn að yfirgefa viðkom-
andi svæði vegna minnkandi
afla. Hefur þá þráfeldlega
verið rokið til og lokað
margra fermiílna svæði sem
hefur ekki veriö opnað aftur
langtímum saman, þrátt fyrir
sterkan grun um að smá-
fisbahættan væni liðin hjá,
þar sem fiskur er yfirleitt á
mikilli hreyfingu. Þarna er
um að kenna skipafæð við
eftirlitsstörf. Ennfremur eru
veiðarfærabreytingar sem
hafa kostað útgerð stórfé á
seinni árum og sjómenn mikla
Halldór Hermannsson
fyrirhöfn, fyrirskipaður af
mifclu handahófi og standa
nú fyrir dyrum breytingar
sem munu kosta milljónatugi,
en sjómenn telja þær breyt-
ingar margar hverjar mjög
vaufasaimar og kannanir á því
sviði mjög ófullnægjandi.
Eftir mikið þóf og áhættu
sama baráttu við breska land-
helgisbrjóta, hafa samningar
tekist um veiðitilhaganir í
fiskveiðilögsögu okfcar. Ég
fagna þessum nýgerðu samn-
inigum sem ég tel að við meg-
um vel við una. Þeir sem hafa
nátt og berja sér á brjóst
þeirra vegna virðast hafa sér-
stök pólitísk sjónarmið í
huga, en aðrir þráast við af
íireinum þverskallahætti. í
öllum deiiumálum þjóða
í milli er samninga-
leiðin sú eina leið sem fær er
'til friðar, að því tilskyldu að
aðilar sýni ekki frekju og
yfirgang. Með þessu sam-
komulagi við breta væntum
við þess, að þeir hafi látið
af ofbeldisaðgerðum sínum
hér við land fyrir fullt og
allt um alla framtið.
AUiír landsmenn hugsa
lilýtt til landhelgisgæslunnar
fyrir vaska framgöngu í þess-
ari erfiðu landhelgisbaráttu.
Sjóðakerfið svonefnda sem
um nolckurt skeið haíði verið
illa þokkað af mörgum var
tekið til ýtariegrar endurskoð-
unar á s.l. hausti. Þeirri
skoðun lauk svo með því að
Aiþingi gerði samþykktir um
róttækar breytingar á því í
febrúar s.l. Þar með var
átökum í þesisu máli ekki
lokið, og sér ekki fyrir end-
ann á því sem stendur, þar
sem samningar milii útvegs-
manna og sjómanna hafa víð-
ast hvar elcki tekist. Ríkir
þarna mikil sundrung, upp-
gjör á aflaiilutnum frá ný-
lokinni vertíð liggja eJcki á
hreinu. Er þetta því afar
leiðiniegt ástand, sem óþol-
andi er að standi lengi. Frá
sjónarhóli sjómanna virðist
þetta vera einfalt reiknings-
dæmi, sem vandalaust er að
semja um, sé tekið mið af
eldri samningum og því sem
út úr kerfinu kom. Hinsvegar
er eJcki annað séð en Lands-
samband íisL útvegsmanna
vilji nota tækifærið að koma
óskadraumi sínum í fram-
kvæmd. Að ná yfirráðum og
samningsrétti úr hendi okkar
Vestfirðinga og færa hann
suður til Reykjavítour. ís-
firskir sjómenn hafa ævin-
lega staðið fast á því að fá
að semja sjálfir um kaup og
kjör og hafa hrundið öllum
tilhneigingum sem þessir að-
ilar frá þéttbýlissvæðunum
hafa haft í frarnmi til þess
að fá samningsviðreeður suð-
ur.
Ég vona að við berum gæfu
til þess að standa fast vörð
um þetta og kasta ekki fjör-
eggi o-kkar í hendur þeim
mönnum sem við lítt þekkjum
og lítið þelckja aðstæður
oltkar né þarfir svo ólíkur
sem þessi byggðarhluti lands-
ins er öðrum svæðum. 1 leið-
inni verður að segja það sem
er, slæmur andi hefur ríkt í
samningamálum ofckar íslend-
inga í langan tíma. Óskandi
væri að menn mættu að
samningaborðinu með breyttu
hugarfari, þar sem allt auð-
virðilegt þjarfc er lagt til
hliðar, en báðir aðilar mætast
með sáttfýsnina að leiðar-
Ijósi, þar sem borin er virðing
fyrir beggja hag. Því ÖU
verðum við að stefna að því
marki að búa í sátt og sam-
lyndi í ofckar fámenna landi.
Ég get ekfci farið framhjá
því sem alltaf á að vera ofar-
iega* í sinni ofckar sjómanna,
en það enu öryggismálin. Þau
megum við aldrei þreytast
á að ræða. Efcki nægir að
halda eina vakningarræðu á
ári heldur verður að beita
áróðurs- og upplýsingahætt-
inum stöðugt. í því sambandi
má benda á þær árangursríku
aðferðir sem starfræktar eru
í varúð á vegum og í allri
umferð á landi. í þeim
samanburði er ökkur mjög
ábótavant hvað sjóslýsin
snertir. Þrátt fyrir bættan
skipakost og betri aðbúnað
er ekki hægt að segja að
slysum fækki að verulegu
marki. Þó hefur þeim sem
betur fer farið fækkandi á
nýju skutskipunum, sem
höfðu nofckuð háa slysatíðni
í fyrstu. Sjóslysanefnd á
þakkir skilið fyrir framgang
sinn í öryggismálum. Sjó-
slysaskýrsla sem nefndin hef-
ur sent frá sér nú í nokfcur
ár er mifcill ávinningur sem
sjómönnum er nauðsynlegt
að lesa og draga sinn lær-
dóm af. Á hinn bóginn er
Framhald á bls. 10
Kútter og skonnorta. Hálfdán heitinn Bjarnæson, smiður
smíðaði þessi líkön fyrir Byggðafsafn Vestfjajrða.