Uppeldi og menntun - 01.07.2009, Qupperneq 10

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(2)/200910
áhrif breyttra vinnubragða. Almennt vísar PMTO-aðferðin eingöngu til vinnu með
foreldrum. Í þessari grein er fjallað um PMTO-aðferðina með vísun til allra verkþátta
sem unnið er með í Hafnarfirði. PMTO-meðferð tekur sérstaklega til einstaklings-
meðferðar í samvinnu við foreldra.
Hegðunarerfiðleikar barna
Í viðmiðum flokkunarkerfanna ICD-10 (World Health Organization [WHO], 1992) og
DSM-IV-TR (American Psychiatric Association [APA], 2000) um hegðunarerfiðleika
er lögð áhersla á að tíðni erfiðrar hegðunar sé hærri en almennt er hjá börnum á sama
þroskastigi og að erfið hegðun raski lífi barnsins. Greint er á milli vægra hegðunarerf-
iðleika, það er mótþróaþrjóskuröskunar og alvarlegri erfiðleika eða hegðunarrösk-
unar (Norges forskningsråd, 1998). Yfirleitt er gott samræmi milli flokkunarkerfanna
hvað varðar megineinkenni þessara raskana (Hinshaw og Anderson, 1996).
Megineinkenni mótþróaþrjóskuröskunar eru þau að barnið sýnir endurtekið
mynstur ögrandi hegðunar, neikvæðni, óhlýðni og mótþróa. Skilyrði fyrir greiningu
er að hegðunin hafi varað í a.m.k. sex mánuði. Hegðunarröskun vísar hins vegar til
endurtekins mynsturs í hegðun barns eða unglings, þar sem brotið er á rétti annarra
og félagslegar reglur og aldurstengd viðmið samfélagsins eru virt að vettugi (APA,
2000; WHO, 1992). Í DSM kerfinu (APA, 2000) er fimmtán einkennum, sem lýsa slíkri
hegðun, skipt í fjóra meginflokka. Þetta er hegðun þar sem fram kemur árásargirni
gagnvart fólki og dýrum, eyðilegging á eigum annarra, svik eða þjófnaður og alvarleg
brot á reglum. Skilyrði fyrir greiningu er að þrjú eða fleiri einkenni hafi verið til staðar
á síðustu tólf mánuðum og að minnsta kosti eitt einkenni síðustu sex mánuði. Í ICD-10
(WHO, 1992) er hegðunarröskun skilgreind með svipuðum hætti. Mótþróaþrjósku-
röskun er þó undirflokkur hegðunarröskunar samkvæmt því kerfi.
Ýmsar hugmyndir hafa verið settar fram um tengsl mótþróaþrjóskuröskunar og
hegðunarröskunar. Ekki eru allir á eitt sáttir um þær og ekki hafa fengist fullnægjandi
skýringar á eðli tengslanna. Menn greinir einkum á um hvort þessar raskanir eigi
að teljast óskyldar eða misalvarlegt birtingarform sömu röskunar (Loeber, Lahey og
Thomas, 1991; Maughan, Rowe, Messer, Goodman og Meltzer, 2004; Rowe, Maughan,
Pickles, Costello og Angold, 2002).
Hegðunarröskun lýsir sér á ólíkan hátt hjá einstaklingum og einkenni eru mis-
jafnlega alvarleg, tíð og varanleg (Kazdin, 2005b). Framtíðarhorfur barna sem sýna
einkenni snemma, fyrir tíu ára aldur, eru taldar verri en þeirra sem sýna einkenni
síðar. Fyrrnefndur barnahópur er fámennari og drengir fleiri en stúlkur. Börn í þess-
um hópi eru meðal annars í aukinni hættu á að fá aðrar geðraskanir síðar á ævinni
og að sýna viðvarandi andfélagslega hegðun fram á fullorðinsár. Þau standa einnig
verr að vígi hvað varðar menntun, starfsmöguleika og líkamlega heilsu (Hinshaw og
Anderson, 1996; McMahon, Wells og Kotler, 2006). Börn með mótþróaþrjóskuröskun
og hegðunarröskun uppfylla oft greiningarviðmið annarra geð- eða þroskaraskana.
Rannsóknir hafa sýnt að allt að 45% barna með aðra hvora röskunina uppfylla einnig
viðmið greiningar um athyglisbrest með/án ofvirkni (ADHD) (Karnik og Steiner, 2005).
Aukin hætta er á lyndisröskunum og kvíðaröskunum, auk námserfiðleika (Karnik
Áhrif pmto -aðferðarinnar Á hegðUnarerfiðleika barna í hafnarfirði