Heilbrigðismál - 01.09.1977, Síða 9

HEILAHIMNUBÓLGA
Faraldurinn
er nú í rénun
Eins og kunnugt er hefur allt frá
því í fyrra vetur orðið vart nokkuð
aukinnar tíðni heilahimnubólgu
hér á landi. Aukningarinnar varð
fyrst vart í Vestmannaeyjum og
síðan um miðbik Norðurlands en
síðast liðinn vetur varð einnig vart
aukningar á Suðvesturlandi.
Það er athyglisvert að svo virðist
sem hér hafi verið um að ræða
framhald þróunar sem hófst í
Brasilíu síðari hluta árs 1973 en
gerði vart við sig í Finnlandi árið
eftir. Stóð aukningin þar fram á
arið 1975 og einnig varð vart
uukningar í fleiri löndum. f þessum
löndunt var beitt bólusetningarað-
gerðum, sérstaklega í Finnlandi, og
gáfu rannsóknir til kynna að þær
hefðu borið verulegan árangur.
Ekkert var um það sannað hvort
tengsl væru milli þessa fyrirbæris í
hinum ýmsu löndum en svo virðist
sem sams konar geti gerst með fleiri
hakteríusjúkdóma, svo sem kóleru
°g skarlatssótt. Er því tæpast í
þessu tilfelli mögulegt að fullyrða
að veikin hafi borist til landsins frá
öðrum löndum, enda verður vart
nokkurra tilfella af sams konar
heilahimnubólgu ár hvert hér á
landi. og bakterían ávallt fyrir
hendi.
Heilahimnubólga er sjúkdómur
sem margar bakteríur geta valdið,
auk þess sem margs konar vírusar
framkalla svipaða sjúkdómsmynd.
Bakteríu-heilahimnubólga er
hfshættulegur sjúkdómur sé ekki
hrugðið við skjótt með réttri
nieðferð og á það sérstaklega við
Um heilahimnubólgu af völdum
mengiskokka. Aðallega eru það
Pllr stofnar mengiskokka sem
Valda heilahimnubólgu, A, B og C,
°g ávallt er reynt að greina, ef
ræktun frá tilfellinu tekst á annað
borð, hvaða stofn er um að ræða.
Þessi rannsókn er hins vegar erfið í
framkvæmd og yfirleitt hefur ekki
tekist að sundurgreina nema um
helming mengiskokka-tilfellanna.
Er aukningarinnar varð vart hér
á landi veturinn 1975 til 1976
var spurst fyrir um það af
heilbrigðisyfirvöldum hvort mögu-
legt væri að útvega bóluefni gegn
veikinni, en framleiðsla þess er
hafin tiltölulega nýlega og því er
stutt reynsla af notkun þess. Aðeins
hefur tekist að framleiða bóluefni
gegn A- og C-stofnum, en ekki
TÍÐNI
HEILAHIMNUBÓLGU
í REYKJAVÍK
39
1971 1972 1973 1974 1975 1976
gegn B-stofni. í Vestmannaeyjum
og á Akureyri voru tilfelli þau er
tókst að sundurgreina aðallega af
A-stofni og var því tekið til við
bólusetningu yngstu barna á þess-
um svæðum um leið og bóluefnið
barst til landsins. Þegar eftir að
aðgerðir þessar hófust settust heil-
brigðisyfirvöld á rökstóla um hvort
ástæða væri til að bólusetja börn á
þeint landssvæðum þar sem
aukningarinnar hafði ekki orðið
vart. Fljótlega kom í ljós að slíkar
aðgerðir komu ekki til greina þar
sem mjög erfiðlega gekk að útvega
bóluefni.
í nóvember 1976 varð fyrst vart
allverulegrar aukningar á tilfellum
af heilahimnubólgu í Reykjavík og
nágrenni en við greiningu stofna
kom í ljós að eingöngu var um að
ræða mengiskokka af B-stofni.
Samt sem áður voru gerðar ráð-
stafanir til að útvega bóluefni
(gegn A- og C-stofnum) sem
loks barst til landsins eftir tveggja
mánaða bið. Þar sem þá hafði enn
ekki orðið vart við nein tilfelli af A-
eða C-stofni var ákveðið að bíða
átekta með bólusetningu, enda
voru skiptar skoðanir um það
meðal lækna hvort hún teldist rétt-
lætanleg við þessar aðstæður.
Mengiskokkar eru bakteríur sem
finnast í hálsi og nefkoki hjá
hluta fólks (2-8%). Ekki er
vitað hvað veldur því að bakt-
erían kemst inn í blóðið og veldur
sjúkdómum í einstaka tilfellum.
Sérstaklega eru yngstu börnin við-
kvæm. Einnig getur komið upp
faraldur meðal fullorðinna, sér-
staklega þar sem þröngt er búið,
svo sem í herbúðum og öðrum
mjög þröngum húsakynnum þar
sem fólki er þjappað saman.
I því skyni að kanna hvort aðrir
stofnar en B-stofn væru til staðar
hjá þeim sem hýstu bakteríuna, var
í marsmánuði gerð könnun á
SEpTEMBER 1977
9