Samtíðin - 01.02.1939, Blaðsíða 18

14
SAMTÍÐIN
voru Þjóðverjarnir Werner von
Siemens og Gramme (árið 1867 og
árið 1868). Fyrirrennarar þeirra
voru aftur danski eðlisfræðingur-
inn H. C. Örsted, sem „fann“ raf-
segulmagnið (1820) og enski eðlis-
fræðingurinn Micliael Faraday, sem
með rannsóknum sínum og tilraun-
um undirbjó uppfinningu rafalsins.
Fyrsta rafveituáætlun fyrir Reykjavík.
Rafstöð reist í Hafnarfirði.
Þegar þess er gætl, að það var
árið 1882, sem fyrsta rafmagnsstöð
heimsins fyrir almenna lýsingu, var
reist í borginni New York, þá er
kanske ekki að furða, þó að ráða-
menn Reykjavikur og íhúar bæjar-
ins hafi átt erfitt með að átta sig
á tillögum þeim og áætlunum, sem
Frimann B. Arngrímsson gerði um
rafmagnsveitu fyrir Reykjavik frá
rafmagnsstöð við Elliðaár árið
1894. (Reykjavík mun þá hafa hafl
um 4000 íhúa). Hann skrifaði all-
itarlega um þetta mál i „Fjallkon-
una“ það ár. Valdimar Ásmunds-
son var þá ritstjóri hlaðsins, og er
sagt, að fáir aðrir en hann liafi veitt
Frimanni áheyrn, enda komst hug-
mynd hans ekki i framkvæmd fyrri
en 27 árum seinna, eða árið 1921.
Voru j)á komnar upp rafmagns-
stöðvar allvíða annars staðar á
Iandinu í kaupstöðum og þorpum,
og á einstökum sveitabæjum.
Einhver fyrsta rafstöð landsins
mun hafa verið rafstöð sú, er Jó-
hannes J. Reykdal lét setja upp í
Hafnarfirðj sumarið og haustið
1904,
Rafveitur á sveitabæjum.
Notkun rafmagns er nú, eins og
kunnugt er, orðin mjög útbreidd
liér á landi. Eru rafstöðvar i öllum
stærri kauptúnum landsins, og einn-
ig í mörgum liinna smærri kaup -
túna.
Ennþá vantar að vísu mikið á,
að rafmagn sé alment notað til
sveita, og má ef til vill húast við,
að svo verði enn um langt skeið.
Þó eru í sumum sveitum rafmagns-
stöðvar á fjölda mörgum hæjum. A
það sérstaklega við um Skaftafells-
sýslurnar, og j)ó einkum Austur-
Skaftafellssýslu. Munu staðhættir
fyrir rafvirkjun víða vera góðir á
þessum stöðum, en j)að virðist einn-
ig vera svo, að einmitt í j)essum
landshluta séu margir hagleiks- og
dugnaðarmenn, sem hai'a, að miklu
leyti af sjálfsdáðum, beislað. bæjar-
lækinn lijá sér og nágrönnum sín-
um. Er j)á fyrst og fremst að nefna
Bjarna Runölfsson í Hóhni i Land-
broti. Var hann sannur brautryðj-
andi um hvggingu rafmagnsstöðva
á sveitabæjum, og mjög mikilvirkur.
Var mikill skaði að fráfalli hans, en
hann andaðist, eins og kunnugt er,
síðastliðið sumar, og var j)á enn á
hesta skeiði.
Stórstígar framfarir í rafmagns-
vinslu árin 1935—1940.
Ef saga rafmagnsaldarinnar á ís-
landi verðtir einhverntíma skráð,
mun sex ára tímabilið 1935—1940
vafalaust verða talið merkilegt tíma-
bil jæirrar sögu, fyrir j)á sök, að
þá eru framkvæmdar margar nýjar
rafmagnsvirkjanir og stærri en áð-