1. desember - 01.12.1936, Blaðsíða 3

1. DESEMBER
3
Fnllveldlsdagnri:
111
Ilvað bíður okkar í sjálfslæðisbaráifunni ?
Undir forystu sinna mörgu glæsilegu
legu baráttumanna — Fjölnismanna,
Jóns Sigurðssonar, Benedikts Sveins-
sonar. Skúla Thoroddsen o. fl. — hafði
íslenzka þjóðin losað sig undan oki og
áþján erlendrar þjóðar; smám saman
höfðu hlekkirnir verið höggnir, og
1. desember 1918 gengu sambandslög-
in í gildi, en samkv. þeim er ísland
„frjálst og fullvalda“ ríki, þó konungs-
samband sé við Danmörku og Danir
fari með utanríkismál vor að nokkru
leyti.
Með sambandslögunum var ákveðið
vopnahlé gagnvart Dönum til ársins
1940. Gamla deilumálið um afstöðu
og bardagaaðferðir í sjálfstæðismálinu
var horfið úr stjórnmálalífinu íslenzka,
enda höfðu breytzt allmjög innlendir
þjóðhættir á síðustu áratugunum.
í skjóli sjálfstæðis- og frelsisbarátt-
unnar gegn yfirráðum Dana hafði
skapazt íslenzk borgarastétt. Atvinnu-
vegir landsins höfðu tekið stakkaskipt-
um, en þó sérstaklega sjávarútvegur
og verzlun. Launþegastéttin var að
vaxa upp í landinu og stórkaupmenn
og stærri atvinnurekendur hinsvegar.
Stéttamótsetningarnar voru þegar
komnar í íslenzku þjóðlífi, enda hafði
flftrystulið alþýðunnar, — verkamenn-
irnir við sjávarsíðuna, — þá þegar
myndað sín samtök og sinn flokk —
verklýðsfélög og Alþýðuflokkinn.
Allur sá stéttvísi hópur verkalýðs-
ins, sem þá var til og myndaði Alþýðu-
flokkinn og kjarna verkalýðshreyfing-
arinnar, var um leið skeleggasta for-
ystuliðið í sjálfstæðisbaráttu þjóðar-
inar, enda er það staðreynd, að Al-
þýðuflokkurinn er arftaki Sjálfstæðis-
flokksins — gamla —, þess eina Sjálf-
stæðisflokks, sem það nafn hefir borið
með réttu hér á landi.
Það skyldi því engan undra, þó að
alþýða landsins minntist á sinn hátt
þess þýðingarmikla sigurs, sem unninn
var og staðfestur með sambandslög-
unum 1. des. 1918, enda aldrei meiri
ástæða til þess en nú, þar sem alþýða
landsins hefir meiri hluta á löggjafar-
þingi þjóðarinnar, og fulltrúar hennar
skipa ríkisstjórnina á næst síðasta
kjörtímabilinu, sem sambandslögin eru
í gildi.
Er því mjög tilhlýðilegt, að ungir
jafnaðarmenn minnist sérstakl. þessa
dags, því að innan skamms tekur þeirra
kynslóð við stýrinu á íslenzku þjóðar-
skútunni. En á hvern hátt viljum við
þá minnast þessa merkisviðburðar?
Fyrst og fremst lítum við á stað-
reyndir sögunnar. Yið vitum og mun-
um hverjir voru linastir í okkar þjóð-
frelsisbaráttu, úr hvaða hópi voru vald-
ir hinir konungkjörnu þingfulltrúar, ei'
settir voru í efri deild Alþingis til að
hemla, ef geysast ætti ógætUega eftir
frelsisbrautinni. Ef þið eruð ekki viss
hvernig var valið, þá skuluð þið líta í
Alþingismannatal. En þessir „þjóðfull-
trúar“ biðu lægra hlut, af því að þeir
voru í ósamræmi við vilja þjóðarinn-
ar. En eftir 1918? Hverjir hafa síðan
haldið uppi merki sjálfstæðisins í
verki? Eg spyr. Því að af ávöxtunum
skuluð þið þekkja þá. Til þess að geta
dæma um það hlutdrægnislaust verð-
um við að gera okkur ljóst, hvers er
mest þörf, til að vernda fengið sjálf-
stæði og styrkja okkar sjálfstæðisbar-
áttu.
Um það mun ekki verða deilt, að
fyrsta skilyrðið er fjárhagslegt sjálf-
stæði gagnvart öðrum þjóðum, og ann-
að höfuðskilyrðið er verndun þjóðern-
islegra menningarverðmæta ásamt
aukinni gagnmenntun alþýðunnar.
Undii'staða fjárhagslegs sjálfstæðis
er: að atvinnuvegir landsmanna séu
reknir á heilbrigðan og arðberandi
hátt og að haldið sé fullkomnum
greiðslujöfnuði gagnvart útlöndum,
svo að forðast megi sívaxandi erlend-
ar lántökur.
Ef við virðum nú fyrir okkur, hverj-
ir hafa reynzt hvikulastir í sjálfstæð-
isbaráttunni frá 1918 til þessa dags,
þá verður niðurstaðan þessi:
Oft hefir verið mist á hættuna af
ensku ríkislánunum, og skal ekki hér
farið langt inn á það, en landslýð er
ljóst, hverjir réttu Bretanum litla fing-
urinn fyrir milligöngu Kúlu-Andersens,
sem hefir síðan kostað fleiri fingur í
lófa Hambro’s.
Hafa þeir stjórnmálaflokkar, sem til
þessa hafa verið stærstir meðal þjóð-
arinnar — íhaldið (sjálfstæðið) og
framsókn — keppst um að koma
hverjir á aðra sönnum og lognum sak-
argiftum í sambandi við lántökur þess-
ar, en ef leitað er innstu raka, þá virð-
ist meginhluti þessara lána hafa geng-
ið til bankanna í landinu, og beinlínis
verið tekin til þess að b.jarga þeim frá
hruni.
Og hlýtur þá orsök þess að liggja í
óskynsamlegri og glæfralegri stjórn á
lánastarfseminni í landinu, þar sem fé
hefir verið veitt í hæpinn atvinnu-
rekstur og jafnvel í tilraunir fjár-
glæfra, enda kom það í ljós í sambandi
við íslandsbanka sáluga, og mun einn-
ig eiga eftir að koma í ljós hvað snertir
þjóðbankann, að persónulegur geð-
þótti, vinátta og flokksaðstaða eru sá
mælikvarði, sem meira hefir gætt en
þjóðarhagsmuna, þegar lánin hafa ver-
ið veitt.
Þessara synda hefir þjóðin, þ. e. a. s.
vinnandi fólk í landinu, orðið að gjalda
grimmilega á margan hátt, meðal ann-
ars með því að skuldabyrði ríkissjóðs
hefir vaxið, og í annan stað, að vegna
þessarar meðferðar á sparifé og láns-
fé þjóðarinnar, hefir heilbrigði og
fjárhagslegur máttur atvinnuveganna
eigi vaxið svo, sem ella mundi.
Ofan á þetta hefir svo bætzt óheil-
brigð vöruverzlun við útlönd og þar af
leiðandi óheillavænleg skuldasöfnun
einstaklinga. Hefir of seint verið tekið
þar í taumana og enn eigi nægilega
fast, til að verndaðir séu til fulls hags-
munir þjóðarinnar á sviði utanríkis-
verzlunarinnar. Hafa líka ýmsir er-
lendir auðhringir reynt að styrkja hér
verulega verzlunaraðstöðu sína og
enda tekist furðanlega sumum hverj-
um fyrir sannaða aðstoð íslenzkra um-
boðsmanna sinna, að tryggja sér veru-
legan hagnað af árlegum viðskiptum
við ísland.
Við þetta bætist svo enn innlend sam-
tök stórra fyrirtækja, eins og t. d. um
fiskverzlun, er hafa tryggt fáum ein-
staklingum aðstöðu til stórgróða og
jafnframt aðstöðu til fjárflótta úr land-
inu, sem grunur leikur á um að einnig
hafi verið notuð í eigi litlum mæli.
All þtetta, og ótal margt fleira, sem
fylgt hefir í kjölfar auðshyggjunnar,
og daglega hefir verið framkvæmt af
,,stórlöxum“ íslenzku borgarastéttar-
inar, hefir orðið til þess, að veikja við-
námsþrótt íslenzku þjóðarinnar gagn-
vart erlendu auðmagni, og auka að