1. desember - 01.12.1936, Blaðsíða 5

1. DESEMBER
5
Jólatré og brúðkaup.
Eftir Feodor Dostojevski.
Fyrir nokkrum dögum var ég við-
staddur hjónavígslu. . . . Nei! Ég ætla
heldur að segja yður frá jólatré.
Hjónavígslan var hin veglegasta Mér
líkaði hún mæta vel. En hitt atvikib
var enn betra. Ég veit ekki, hvers
vegna hjónavígsluathöfnin minnti mig
á jólatréð. En það, sem gerðist, var
þetta.
Á gamlaárskvöld'fyrir réttum fimm
árum var mér boðið á barnadansleik.
Sá, er bauð, var háttsettur á sviði við-
skiftanna, — maður, sem hafði víð-
tæk sambönd og ótal viðskiftabrellur,
og átti stóran hóp kunningja. Það leit
líka helzt út fyrir, að barnaskemmt-
unin væri ekki annað en yfirvarp, en
hinn sanni tilgangur sá, að foreldr-
arnir kæmu sáman til að ræða áhuga-
mál sín í bróðerni og eins og af til-
viljun.
Ég var hér hálfgert aðskotadýr, og
þar eð ég hafði engra hagsmuna að
gæta, gat ég eytt kveldinu frjáls og
öðrum óháður. Þá var og annar mað-
ur viðstaddur, sem hafði, eins og ég,
villzt inn í þessa paradís heimilissæl-
unnar. Athygli mín beindist fyrst að
honum. Eftir útlitinu að dæma var
hann ekki af háum stigum. Hann var
hár vexti, frekar grannur, alvarlegur
á svip og vel til fara. Ekki virtist
hann hafa neina ánægju af þessu há-
tíðahaldi fjölskyldunnar. Hann var
ekki fyrr kominn út í eitt horn stof-
unnar og orðinn einn en brosið dó á
vörum hans og þykkar, loðnar brýrn-
ar hnykluðust. Húsbóndinn var sá
eini, sem hann þekkti, og það mátti
greinilega sjá, að honum dauðleidd-
ist. Þó lék hann hlutverk sitt sem
ánægður gestur með sæmd til hins
síðasta. Síðar frétti ég, að hann væri
sveitamaður, hefði komið til borgar-
innar í mikilsverðum verzlunarerind-
um, haft meðferðis meðmælabréf til
húsbóndans, sem því hafði tekið hann
undir sinn verndarvæng og þó ekki
af fúsum vilja. Það var aðeins fyrir
siðasakir, að hann bauð honum á
barnaskemmtunina.
Enginn spilaði við hann, og enginn
bauð honum vindil. Menn hafa ef til
vill þekkt fuglinn á fjöðrunum. Með
því að þessi heiðursmaður hafði nú
ekkert við hendur sínar að gera,
neyddist hann til að eyða kveldinu í
það að strjúka vangaskegg sitt. Vissu-
lega hafði hann laglegt vangaskegg,
en hann strauk það svo kröftuglega,
að maður hlaut að fá það á tilfinn-
inguna, að bartarnir væru fyrst til
orðríir, en maðurinn síðar til að
strjúka þá.
Annar gestur var þarna, sem dró
að sár athygli mína. En hann var af
allt öðru sauðahúsi. Þetta var mjög
tiginn maður, Julian Mastakovich að
nafni. Það mátti fljótlega sjá, að
hann var hér í heiðri hafður og jafn-
hátt yfir húsbóndann hafinn og hús-
bóndinn yfir manninn með bartana.
Framkoma húsráðenda gagnvart
honum bar vott um hina dýpstu virð-
ingu. Ég sá sá tár glitra i augum hús-
bóndans, er Julian Mastakovich hafði
orð á því, að hann hefði sjaldan átt
jafn-skemmtilegt kveld sem þetta.
Einhvern veginn fór mér að líða hálf-
óþægilega í nærveru þessa mikla
manns. Ég di’ó mig því í hlé, er ég
hafði skemmt mér við leik barnanna,
og átti húsbóndinn fimm þeirra, til-
takanlega holdug börn. Ég gekk inn
í litla setustofu, þar sem enginn var,
og tók mér sæti í þeim enda hennar,
sem var eins konar blómahús.
Börnin voru yndisleg. Þau feng-
ust alls ekki til að líkjast fullorðna
fólkinu þrátt fyi’ir alla viðleitni
mæðra sinna og kennslukvenna. Þau
rændu jólatréð öllu skrauti og sæt-
indum, svo að það stóð bert eftir,
og helmingnum af leikföngum sínum
hafði þeim tekizt að brjóta, áður en
þau vissu, hvað hvert þeirra ætti.
Eitt þeirra var einstaklega lagleg-
ur snáði, dökkeygður og hrokkin-
hærður, sem lengi stóð og miðaði á
mig trébyssunni sinni. En það barnið,
sem mesta athyglina vakti, var systir
hans, ellefu ára gömul, ákaflega ynd-
isleg stúlka. Hún var hæglát og at-
hugul, með stór, dreymandi augu.
Hin börnin höfðu móðgað hana með
einhverju, og því leitaði hún inn í
herbergið, þar sem ég var fyrir. Hún
settist út í horn með brúðuna sína.
,,Faðir hennar var vellauðugur
kaupsýslumaður“, sögðu gestirnir
hver við annan, fullir lotningar.
„Heimanmundur hennar þegar ákveð-
inn þrjú hundruð þúsund rúblur“.
Er ég sneri mér við til þess að sjá
þá, er þetta mæltu, varð mér litið
framan í Julian Mastokovich. Hann
stóð þar og hlustaði á þetta bragð-
daufa mas með skarpri athygli. Hann
hélt höndum fyrir aftan bak og hall-
aði undir flatt.
Mikið dáist ég að þeirri kænsku,
sem húsbóndinn sýndi með úthlutun
gjafanna. Ungfrúin litla, sem heim-
anmundurinn skyldi fylgja, fékk
íallegustu brúðuna. Verðmæti gjaf-
anna stóð í réttu hlutfalli við stöðu
foreldranna í þjóðfélaginu, þannig,
að gjafirnar voru því minna virði,
sem foreldrar barnanna voru lægra
settir. Síðasta barnið, tíu ára gamall
drenghnokki, rauðhærður og frekn-
óttur, hlaut litla náttúrusögubók,
myndalausa og óásjálega. Hann var
sonur kennslukonunnar. Hún var fá-
tæk ekkja, og litli drengurinn henn-
ar, sem var klæddur tötralegri nan-
kinsúlpu, var niðurlútur og hræðslu-
legur. Hann hélt á bókinni og vapp-
aði hægt í kring um leikföng hinna
barnanna. Mikið hefði hann viljað til
vinna, að fá að leika sér við þau. En
hann þorði það ekki. Það var bersýni-
legt, að hann þekkti stöðu sína í þess-
um hóp.
Ég hef gaman að því að veita börn-
um athygli. Það er hrífandi að virða
fyuir sér einstaklingseðli þeirra í
sjálfsbjargarbaráttunni. Það leyndi
sá rekki, að leikföng hinna barnanna
voru heillandi í augum rauðhærða
lengur herja um strönd,
skapa hnignun og margskonar neyð,
Logi frelsisins glóð.
Hljómi friðarins ljóð.
Fram nú æska og brjóttu þér leið.
E. B.