Fréttablaðið - 09.07.2011, Síða 22

9. júlí 2011 LAUGARDAGUR22
Utanríkisráðherra tók nýlega undir orð stjórnar-
andstæðings á Alþingi og sagði íslenska stjórn-
málamenn vissulega geta gætt hagsmuna
Íslands betur en nú er gert, innan ramma EES-
samningsins.
Ráðherra benti á eina leið sem er opin, en
það er samstarf við hópa á Evrópuþinginu. Þetta
gætu íslenskir flokkar nýtt sér, eins og Norð-
menn gera, til að hafa áhrif á mál sem koma til
með að taka gildi í EES. Íslensku flokkarnir ættu
því að þiggja boð um seturétt í flokkahópum í
Brussel, segir ráðherra.
Fréttablaðið spurði starfsfólk flokkanna um
tengsl þeirra við Evrópuþinghópa.
Framsóknarflokkurinn hefur, í krafti aðildar
að Alþjóðasamtökum frjálslyndra flokka, sent
fulltrúa bæði á þing ELDR (Frjálslyndir demókrat-
ar í Evrópu) og til ALDE, sem er Evrópuþinghóp-
ur ELDR og þriðji stærsti flokkahópur Evrópu-
þingsins. Framsókn hefur ekki sótt um aðild að
ELDR, en það hefur komið til tals. Meðal leiðtoga
ALDE eru Íslandsvinirnir Pat the Cope Gallagher
og Diana Wallis.
Sjálfstæðisflokkurinn á enga aðild að flokka-
hópum á Evrópuþinginu en bæði EPP og ECR
hafa boðið honum til samstarfs. EPP er hreyfing
mið-hægrimanna, kristilegra demókrata. EPP er
evrópusinnaður félagsskapur. Frægir foringjar
EPP eru Angela Merkel og Nicolas Sarkozy.
ECR er hins vegar flokkur íhaldsmanna
sem efast um ágæti aukins samruna
Evrópusambandsríkjanna.
Stór hluti ECR var áður í EPP,
til dæmis þekktasti leiðtoginn:
David Cameron. Félagsskapur
þessi er nokkuð illræmdur
á meginlandinu, því honum
tengjast nýnasistar og aðrir
hatursmenn innflytjenda.
Hreyfingin á engan formlegan
samstarfsflokk á Evrópuþinginu
og innan hennar hefur ekki verið
rætt um hvaða flokkur yrði fyrir valinu, gangi
Ísland í ESB. Í svari Hreyfingarinnar til blaðsins er
tekið fram að til greina kæmu m.a. allir flokkar
sem taka almannahagsmuni fram yfir sérhags-
muni.
Samfylkingin er lengst komin í þessum
málum. Hún er aukaaðili að PES, flokki
evrópskra sósíalista, en var áheyrnaraðili, áður
en umsóknarferlið hófst.
Formaður PES er Daninn Poul Nyrup Rasmus-
sen en þekktasta andlitið kannski sá spænski
José Zapatero. Í PES er einnig Jens Stoltenberg,
forsætisráðherra Noregs. Dagur B. Eggertsson,
varaformaður Samfylkingar, situr í stjórn PES.
Samband sósíalista og demókrata, S&D er
þinghópur PES og sá næststærsti á þinginu.
VG hefur lagt mesta áherslu á samstarf við
flokka á Norðurlöndunum en hefur átt í óform-
legu samstarfi við GUE/NGL, sem er hópurinn
lengst til vinstri á Evrópuþinginu. Meðal annars
tekur VG þátt í einstaka ráðstefnum og dæmi um
það er heimsókn þingflokks GUE/NGL hingað til
lands í vor þar sem ráðherrar VG héldu ræður.
Í GUE/NGL eru flokkar eins og Sinn Fein og
Die Linke, sem á rætur sínar í kommúnistaflokki
Austur-Þýskalands. Þar eru einnig danskir
efasemdamenn um aukinn samruna í Evrópu.
GUE/NGL er „staðfastlega skuldbundið Evrópu-
samrunanum“ en vill breyta núverandi kerfi.
Formaður er STASI-uppljóstrarinn fyrrverandi
Lothar Bisky.
VG mun ekki hafa átt í samstarfi við flokk
græningja/EFA á Evrópuþinginu.
E
vrópuþingið er fordæma-
laus tilraun til að skapa
lýðræðislegt löggjafar-
vald utan um umsvifa-
mikið milliríkjasamstarf,
eða sjálfa alþjóðavæðinguna eins og
hún birtist í Evrópusamstarfinu.
Þing kjörinna fulltrúa án ríkis.
Þótt hvert aðildarríki Evrópu-
sambandsins hafi þar ákveðinn
fjölda þingmanna eiga þeir ekki að
gæta hagsmuna eigin ríkis fyrst
og fremst heldur ganga í pólitíska
Evrópuþinghópa í samræmi við
hugsjónir.
Hingað til hafa sérhagsmunir
einstakra þjóða ekki mikil áhrif
haft á afstöðu þingmanna en önnur
einstök mál geta klofið stjórnmála-
hópa, sérstaklega vegna afstöðu til
Evrópusamstarfsins almennt: meiri
samruna eða minni. Þingið þykir
þó í heildina afar samrunasinnað,
langt umfram kjósendur sína.
Sígild vinstri-hægri aðgreining á
við á Evrópuþinginu eins og víðar
en Evrópumál eru þeirrar náttúru
að passa ekki alltaf inn í hana. Sum
stefnumál einkenna Evrópuþingið
umfram önnur því það hefur lagt
sérstaka rækt við umhverfismál
og mannréttindi. En öll ákvarðana-
taka innan þingins, og raunar ESB
sem slíks, er afrakstur mikils karps
og samningagerðar. Í takt við það,
og þar sem engri ríkisstjórn þarf að
steypa, greiða þrír stærstu stjórn-
málahóparnir (EPP, S&D og ALDE)
samhljóða atkvæði í 75 til 80 pró-
sent tilvika. Samvinna þessi styrkir
þingið sem sjálfstæða stofnun ESB.
Ýmis hlutverk og margar tungur
Evrópuþingið fer með löggjafar- og
fjárveitingarvald innan ESB ásamt
ráðherraráðinu og að hluta til fram-
kvæmdastjórninni. Það sinnir pólit-
ísku eftirliti og stýringu gagnvart
framkvæmdavaldinu. Það kýs for-
seta framkvæmdastjórnarinnar að
undangengnum yfirheyrslum. Það
hefur og sett framkvæmdastjóra af.
Starf þingsins felst að miklu leyti
í nefndarstarfi og að ræða skýrslur
úr nefndum. Almennar um ræður og
ályktanir taka sinn tíma og nokkur
tími fer í samskipti við ráðherra-
ráð og framkvæmdastjórn. Innan
þingsins eru 20 fasta nefndir en
einnig tilfallandi rannsóknarnefnd-
ir.
Tæplega 6000 manns starfa
hjá þinginu og stór hluti rekstrar-
kostnaðar þess felst í að túlka orð
þingmannanna. Í ESB eru 23 opin-
ber mál og hver þingmaður má
ávarpa þingið á sinni tungu.
Engin völd yfir ráðherrum
Það fer eftir eðli máls hverju sinni
hversu mikil áhrif Evrópuþingið
getur haft. Í sumum málum hefur
það neitunarvald, í öðrum getur það
í mesta lagi tafið mál og allt þar á
milli. Þingið getur ekki átt frum-
kvæði að lagasetningu heldur þarf
að biðja framkvæmdastjórnina
um það. Í heildina er ljóst að þing-
ið hefur töluverð áhrif á lagasetn-
inguna, þótt það hafi engin völd yfir
ráðherraráðinu og leiðtogaráðinu.
Ýmsar gamlar hefðir, svo sem að
láta ekki duga að þinga á einum stað
heldur eyða peningum í að halda úti
starfsemi í borgum þriggja aðildar-
ríkja, í Brussel, Lúxemborg og
Strassborg, varpa skugga á störf
Evrópuþingsins.
Þá þykja þingfundirnir heldur
dauflegir og eru oft illa sóttir. Ekki
hefur heldur fegrað ásýnd þingsins
að þingmenn þar hafa gerst sekir
um spillingu, svo sem að ráða ætt-
ingja sína til starfa. Þá má nefna að
Evrópuþingmenn þykja ekki í mikl-
um tengslum við almenning.
Kosið um Evrópu
Evrópuþingið er sú stofnun Evrópusambandsins sem mest hefur
sótt í sig veðrið síðustu ár. Þar eru stærstu hóparnir oft sam-
mála. Allir íslensku flokkarnir, nema Hreyfingin, eru í talsam-
bandi við Evrópuflokka, en Samfylkingin ein á í formlegu sam-
starfi. Klemens Ólafur Þrastarson kynnti sér málið.
ÉG MÓTMÆLI! Dæmigerður Evrópuþingmaður hefur reynslu af stjórnmálum, er fyrr-
verandi ráðherra eða forseti. Hann gæti einnig verið að hefja ferilinn. Bændahöfð-
ingjar og verkalýðsforingjar hafa komist á Evrópuþingið, sem og nokkrir fyrrverandi
háttsettir embættismenn ESB. Einnig má nefna að frægðarmenni reyna að komast
til Brussel.
Hvar stæðu íslensku flokkarnir?
Evrópuþingið var upphaflega valda-
laus en ráðgefandi stofnun – kölluð
samkunda frekar en þing. Þingmenn-
irnir voru valdir úr hópi þingmanna
aðildarríkjanna og sátu því á tveimur
þingum í senn. Þjóðþingin voru
iðulega ofar á dagskrá þessara þing-
manna en samkoman í Brussel.
Árið 1979 var fyrst kosið beint
til Evrópuþingsins og breytti það
eðli þess. Allar götur síðan hefur
Evrópuþingið sótt í sig veðrið. Nú
eru þingmennirnir þar í fullu starfi.
Völd þingsins hafa aukist við hverja
sáttmálabreytingu aðildarríkjanna og
nú er svo komið að það er orðið ein
mikilvægasta stofnun ESB.
Mikilvægi hennar helgast ekki síst
af því að fulltrúar hennar, þing-
mennirnir, eru kosnir beinni kosningu
af borgurum aðildarríkjanna til að
sitja þar. Í öðrum stofnunum er hinn
frægi lýðræðishalli ESB því meiri: þar
er lengri vegur frá atkvæði kjósanda
til ákvarðanatökunnar.
Þannig séð er Evrópuþingið sú
stofnun sem getur helst löggilt
Evrópusamrunann, sér í lagi í augum
almennings. Það er orðið að einu
mikilvægasta löggjafarþingi heims og
ákvarðanir þess hafa áhrif víðar en á
Evrópska efnahagssvæðinu.
Við kosningar til þingsins er ekkert
sameiginlegt kosningakerfi notað
í aðildarríkjunum og þær fara ekki
endilega fram á sama degi í þeim. Illa
hefur gengið að skapa stemningu fyrir
kosningunum og Evrópumálin verið
í bakgrunni. Fólk er gjarnan kosið á
þingið eftir því sem er í gangi í innan-
ríkisstjórnmálum. Til dæmis fá flokkar
stjórnarandstöðu góða kosningu því
kjósendur vilja refsa sitjandi ríkisstjórn.
Ein ástæða því að áhugi á
Evrópuþingkosningum mælist lítill er
sú að það er engin Evrópuríkisstjórn,
sem þingið veitir meirihlutastuðning
eða ekki. Það þykir því ekki jafn
mikið í húfi fyrir kjósendur og í t.d.
þjóðþings kosningum. Kosningaþátt-
taka hefur minnkað úr 62% árið 1979
og í 43% árið 2009. Þó fer þetta eftir
löndum. Í smæsta ríkinu, Möltu, kjósa
t.d. 80%.
Aukið mikilvægi þings, minni áhugi almennings
GEGN RITSKOÐUN Evrópuþingmenn mótmæla hér fjölmiðlalögum Viktors Orban,
forsætisráðherra Ungverjalands, þegar hann ávarpaði þingið í janúar.
Á Evrópuþinginu eiga frá og með
árinu 2014 að sitja ekki fleiri en
750 þingmenn til fimm ára í senn
og einn forseti þingsins að auki.
Fastneglt er að aðildarríki skulu
minnst hafa sex þingmenn en það
fjölmennasta (Þýskaland) hefur 96.
Ísland hefði sex þingmenn, eins og
fjögur önnur ríki.
Þetta eru sumsé 751 þingmaður
fyrir 500 milljón íbúa 27 aðildar-
ríkja. Er það mikið eða lítið? Í New
Hampshire-ríki í Bandaríkjunum
eru 400 þingmenn í umboði 1,3
milljóna íbúa. Á Alþingi eru 63 fyrir
310.000 íbúa. Löggjafarþingið á Ind-
landi (Alþýðuhúsið) hýsir hins vegar
543 þingmenn, sem starfa fyrir 1,2
milljarða manna.
Innan ESB fá smáríkin gjarnan
hlutfallslega meira vægi en þau
stóru. Þetta kemur greinilega fram
á Evrópuþinginu þar sem ríkir öfug
hlutfallsregla.
Samkvæmt
henni er
sætunum
skipt milli
aðildarríkj-
anna þannig
að smáríkin fá
hlutfallslega
fleiri kjörna
fulltrúa en
þau stærri.
Einn
þingmaður frá Þýskalandi situr fyrir
hverja 860.000 landa sína en þing-
maður frá Íslandi kæmi til Brussel í
umboði 52.000 Íslendinga.
Að meðaltali er um einn
þingmaður fyrir hverja 656.000
íbúa ESB.
Sumir fá fleiri þingmenn en aðrir
SLÖK MÆTING Þótt Ísland fengi sex
þingmenn á Evrópuþingið er ekki
þar með sagt að þeir myndu alltaf
mæta í vinnuna, ekki frekar en við
Austurvöll.
Staðan á yfirstandandi
kjörtímabili, 2009 til 2013:
Hópur Fjöldi þingmanna
EPP 265
S&D 184
ALDE 84
Grænir/EFA 55
ECR 54
GUE/NGL 35
EFD 32
Utan hópa 27
Meirihlutamyndanir á þinginu:
1979-1989 Mið-hægri flokkar
1989-1994 Vinstri-grænir flokkar
1994-1999 Meirihlutalaust
1999- Mið-hægri flokkar
Land Fjöldi
Þýskaland 96
Bretland 73
Pólland 51
Grikkland 22
Svíþjóð 20
Danmörk 13
Slóvenía 8
Lúxemborg 6
Malta 6