Íslendingur - 28.06.1946, Blaðsíða 5

Föstudagurinn 28. júní 1946
í SLENDINGUR
5
Pjóðernisvandamálin i
ríkjunura.
Hvers vegna vilja rússnesku þjóðabrotin ekki
hverfa lieim aftur?
Þessi grein er þýdd iir síðasta maíhefti brezka túrihritsins If'orld Review. Hún
er efttr Edgar Bruce, sem um rúm/ega eins árs skeið hefir haft það verk með
höndum að koma sovétborgurum, sem tvístrazt höfðu í styrjöldinni víða um Ev-
rópu, heim aftur. Greinin ber með sér, að ekki hafa allir þessir sovétþegnar
mikið dálœti á Ráðstjórninni rússnesku.
EITT af því, sem talið hefir verið
sovétskipulaginu til ágætis, og komm
únistar hafa hamrað svo rækilega á,
að heimurinn er farinn að trúa því,
er, að „Sovét-Rússland hafi leyst
þjóðernisminnihluta vandamálin.
Okkur er sagt, að Sovét-Rússland
hafi ekkert af svipuðum vandræð-
um að segja, og þeim, sem Bretar
þurfa að glíma við á Indlandi, í
Burma og Palestínu. Þjóðabrotin í
Rússlandi, sem eru líklega tveir
þriðju hlutar af 166 miljónum íbúa
Sovétríkjanna, eru sögð ánægð.
Þegar „uppreisnin“ brauzt út í
persneska Azerbaijan er sagt, að Sta-
lín hafi komizt þannig að orði: „Ef
Azerbaijanmenn í Persíu krefjast
þess að sameinast bræðrum sínum í
Sovétríkjunum, verður erfitt að reisa
rönd við slíkri kröfu.“
Nokkra undanfarna mánuði hefi
ég átt viðskipti við sovétþjóðabrot
og embættismenn Ráðstjórnarinnar.
Það eru tugir þúsunda manna af
sovétþjóðum tvístraðir víðsvegar
um Evrópu — Ukrainumenn, Azer-
baijanmenn, Kirghizar, Georgíu-
menn, Don Kósakkar og Turkóman-
ar. Fólk þetta fluttist frá heimkynn-
um sínurn í Ráðstjórnarríkjunum,
þegar herir Hitler réðust inn í Rúss-
land. Eg veit ekki, að hve miklu leyti
þessir flutningar fóru frarn með eða
móti vilja fólksins. En eitt veit ég, að
allt að 30 af hundraði (sumir segja
50 af hundraði) harðneita að hverfa
aftur heim til Sovét-Rússlands. Með-
al Letta, Litháa og Eistlendinga, sem
ennþá einu sinni glötuðu sjálfstæði
sínu í hendur Rússa árið 1939, kemst
hlutfallstala þeirra, sem neita að
fara heim, upp í 95 af hundraði.
Gauragangurínn í Svíþjóð
Ennþá er í fersku minnL gaura-
ggingurinn, sem varð í Svíþjóð, þe'g-
ar sænska stjórnin ákvað að flytja
heim með valdi sovétborgara frá
Eistrasaltslöndunum, sem leitað
höfðu sér hælis í Svíþjóð.
Eg hefi spurt hundruð þessara út-
iaga, hversvegna þeir æski ekki eftir
því að hverfa aftur heim.
Aðstoðarmaður minn, sem er ung-
ur stúdent frá Kiav, fræddi mig á
því, stiS þegar liann var barn að aldri,
hafi lögreglan gert húsleit á heimili
hans og fundið axlarskúfa föður
hans, en hann hafði um eitt skeið verið
foringi í her keisarans. Föður sinn
sá hann ekki aftur. Hann fluttist til
systur sinnar, sem lagði hart að sér
og varð að greiða 300 rúblur til þesa
að tryggja honum aðgang að háskól-
anum í Kiev. Til þess að geta staðið
straum af námskóstnaðinum, varð
hann að draga flutningabáta á fljét-
inu á daginn. A kvöldin las hann
lexíurnar sínar.
„Þetta var reglulegt hundalíf“,
sagði hann, „ég hefi enga löngun til
þess að hverfa aftut til þess.“
Eg hefi verið viðstaddur, þegar
foringjar úr sovéthernum hafa reynt
að livetja þessa sovétborgara til þess
að hverfa aftur heim.
„Hvers vegna viltu ekki fara aft-
ur heim til Rússlands?“ spyrja þeir.
„Eg hefi enga löngun til þess.“
„Einhver ástæða hlýtur þó að vera
fyrir hendi.“
„Eg yrði sendur til Síberíu. —
Foreldrar mínir voru drepnir af sov-
étmönnum. — Eg svalt í Sovét-Rúss-
landi. — Eg veit of mikið.........“
Þetta voru nokkur algengustu svör-
in, sem ég heyrði.
Stalín fer í stúfana
Og sjálfur Stalín fór á stúfana.
Einn bæklingurinn, sem hann ritaði
í hófst á þessum orðum: „Ættmenn
ykkar vilja fá ykkur heim!“ í þess-
um pésum er skýrt tekið fram, að
engum verði retfsað fyrir að hafa
bognað vegna þýzkrar þvingunar og
látið tilleiðast að vinna fyrir Þjóð-
verja. Því «r lýst með mörgum fögr-
um orðum, hve stórkostleg verkefni
bíði Rússa eftir stríðið, og ekki má
gleyma ánægjunni, sem rússneslsir
borgarar hefðu af því að tala og
heyra talað móðurmál sitt aftur.
En meginþorri flóttafólksins var
gallharður eftir sem áður. Eg hefi
heyrt sovétnefndir tala við menn í
fimm klst. Af tveimur hundruðum
tókst þeim að telja um fyrir þremur
og fá þá til að hverfa heim.
„Eg veit of mikið um bolsévik-
ana,“ heyrðist oft hrjóta af vörum
þeirra, sem ófúsir voru heimfarar-
innar.
\
„Eg hefi farið víða og séð heim-
inn,“ sagði gamall Don Kósakki við
mig. „Það er uppspuni, sem þeir
hafa sagt okkur, að lífskjörin væru
betri í Ráðstjórnarríkjunum, og þeir
vita, að þeir hafa farið méð rangt
mál. Þótt þeir segi nú: ,Komdu aft-
ur til ættfólks þíns,‘ veit ég, að þeir
munu ekki senda mig heim, heldur
til Síberíu, þar sem ég get talað um
það, sem ég hefi reynt og séð, án
þess að það veki æsing eða tjón.“
Eitt sinn þakkaði talsmaður hóps
Úkrainiumanna mér fyrir að senda
þá ekki aftur til Sovét-Rússlands. Eg
Ráð stiórnar -
svaraði, að ég vildi engar þakkir,
því að það væri skylda mín að
hvetja þá til þess að hverfa heim.
Þeir urðu óttaslegnir og næsta dag
fékk ég í hendur skjal, sem var und-
irritað af öllpm í hópnum. Þetta er
þýðiftgin á skjalinu:
„Við erum mótfallnir Sovétríkj-
umim af þess*m sökum:
Stjórnin sk-attlegur hvern bónda
á samyrkjubúunum með þessum
hætti:
Mjólkurskattur allt að 500 lítrar
Kjötskattur allt að 52 kg.
Eggjaskattur allt að 120 egg.
Ef rið eigum sjálfir kú verðum
við að greiða S50 lítra af mjólk í
skatt til ríkisins af þessari einu kú.
Af verkamannalaunum dregur
stjórnin 10 af hundraði, sem er
nauðungarlán, og þar að auki kem-
ur tekjuskarttur og „menningarskatt-
ur“ til frádráttar.
Stakkanóvítkerfið w ákvæðis-
vinnufyrirkomulag. Stjórnin lætur
óvenju duglegum verkamaimi í té
beztu tækin og efnið. Með þessu set-
ur hann afkastamet, en stjórnin ætl-
ast til, að meðalverkamaður skili
sömu afköstum.
Meðalkaup faglærðs manns eru
320 rúblur á mánuði. Ófaglærður
verkamaður ber 80—90 rúblur úr
býtum, en verð nauðsynjavara er
sem hér getur:
Ilúgbrauð 1 rúbla pr. kg.
Kjöt 12 rúblur pr. kg.
Smjör 28 rúblur pr. kg.
Sykur 6 rúblur pr. kg.
Þessar vörur kaupir stjórnin fyr-
ir 1/10—1/14 þess verðs, sem við
erum látnir greiða fyrir þa«'.
Það getur varðað allt að því 6
mánaða fangelsisvist að koma of
seint til vinnu. Einstaklingunum er
bannað að vinna utan verkamiðj anna.
Njósnir eru víðtækar og fara i vðxt.
Menn eru ekki óhultir í sinni eigin
fjölskyldu. Engum er leyfilegt að
breyta iwn vinnu eða velja sjálfum
sér vinnustað.“
Lífskjörin í Ráðstjórnar-
ríkjunum
Bæði bændum og verkamönnum
kom saman um, að lífskjörin í Sov-
étríkjunum væru svo aum að við
hungur lægi.
Þúswndir Georgíumanna geta ekki
gleymt því, að land þeirra var eitt
sinn sjálfstætt lýðveldi. Sömu sögu
er að segja um Armeníumenn. Þeg-
ar tilraunir hafa verið gerðar til þess
að flytja fólk af þessum þjóðum með
valdi heim til Ráðstj órnarríkj anna,
hefir það oft og einatt leitast við að
fremja sjálfcmorð.
Eg er ekki í nokkrum vafa um
það, að hinn góði árangur, sem
sovétstj órnin virðist hafa náð með
þjóðabrotin, byggist fyrst og fremst
á því, að þeim er haldið innilukt-
um frá umheiminum, sem fær ekki
að kynnast böli því, sem þau eiga
við að búa.
Frá þessu vil ég gera eina undan-
tekningu.
Þjóðabrot, eins og sumar kyn-
kvíslir í Túrkestan og afskekktum
héruðum Síberíu," sem aldrei höfðu
séð áhald úr járni, áður en sovét-
stjórnin settist að völdum, hafa síð-
an komizt í kynni við iðnaðar-
vörur og ýms þægindi. Þess vegna
hallast þetta fólk á sveif með stjórn-
inni. Þær þjóðir, sem bjuggu við
betri lífskjör en Rússar yfirleitt, svo
sem Lettar, Litháar og Eistlending-
ar, Georgíumenn og sumar Kósakka-
kvíslir, búa við verri kjör undir ráð-
stj órnarkerfinu.
Það er þeas vegna ef til vill ástæða
til að taka undir spurningu þá, sem
Edgar Snow varpaði fram fyrir
skömmu: „Er ráðstjórnarfyrirkomu-
lagið ekki Asíufyrirbrigði .... sem
hæfir Asíuþjóðum betur en Evrópu-
mönnum?“
Ef við ætlum að vera sanngjörn,
verðum við einnig að athuga spurn-
inguna frá öðru sjónarmiði.
Hvað hugsa hinir hálaunuðu sov-
étforingjar, þegar þeir spyrja flótta-
fólkið og fó alltaf sama svarið? Trúa
þeir því, sem þeir segja fólkinu, að
það verði aftur flutt til heimkynna
sinna, ef það kýs að hverfa aftur
heim til Rússlands?
Skyldu þeir nokkurntíma verða
hvikulir í trúnni á sovétskipulagið,
þegar þeir hlusta á harmkvæli og
sýnilega hreinskilnar frásagnir af
þjáningum þekn, sem flóttafólkið og
fjökkyldur þess hafa orðið að þola
í Ráðstjórnarríkjunum? Það er
komið undir því, hvaða mann spyrj-
andinn hefir að geyma, því að Rúss-
ar eru vissulega mennskir eins og
við. Sumir eru eldheitir kommún-
istar og vísa öllum kveinstöfum á
bug með svipuðum orðum og þess-
um: IIvíKkir heimskingjar. Sjá þeir
ekki, að við erum að byggja upp
nýtt ríki, nýtt þjóðskipulag. Slíkt er
hvorki hægt án fórna né þjáninga
þeir hugsa bara um magann. Ef að
þið Bretar hættuð að gefa þeirn svona
góðan mat myndu þeir brátt hverfa
heim af fúsum vilja.“
Aðrir hugsa lítt eða ekki. Fyrir þá
hefir verið lagt að gefa þeim, sem
vilja hvorfa heim, viss loforð. Þeir
gera sér engar grillur vegna þess.
Enn aðrir hafa samúð með flótta-
fólkinu — í lauini. Rússneskur liðe-
foringi nokkur sagði, að hann myndi
halda kyrru fyrir í Vestur-Evrópu,
ef hann mögulega gæti. Honurn féll
vel frelsið.
Við skulum gera ráð fyrir, að
engin Ráðstjórn væri í Rússlandi og
þjóðabrotin hyrfu heim af frjálsum
vilja til þess að byggja upp nýtt
þjóðskipulag. Myndi þar þá verða
lýðræði? Það held ég ekki. Þau
myndu verða jafn laus við umburðar
lyndi gagnvart öðrum þjóðabrotum
og Ráðstjörnin or nú gagnvart þeim.
Það er enga samúð að finna lijá
flóttafólki frá Úkrainu með flótta-
mönnum frá Litháen. „Við Úkrainu-
menn esum stór þjóð,“ segja Úkra-
inumenn. „Litháar? Þetta eru fáein-
ar hræður.“
Ef þúsund sovétborgurum væri
smalað saman víðsvegar að úr Rúss-
landi, myndu þeir fljótlega klofna í
marga hópa, sem oftast nær væru á
öndverðum meiði. Kósökkum geðj-
ast illa að Turkómönum og Tvé’kó-
mönum geðjast ekki að Armeníu-
mönnum. Það er ekkert annað en
svipan, sem kemur í veg fyrir að
þeir berjist.
Það er því hin mesta skyssa að
dæma rússneska skipulagið eftir
brezkum (ýðræðismælikvarða. Slaf-
arnir eru ekki lýðræðissinnar, hvort
sem jieir eru rússneskir, úkrainskir,
búlgarskir eða serbneskir. Þeir sjá
annaðhvort hvítt eða svart — komm-
únisma eða nazisma. Þar er enginn
Kátrín sver
Katrín Thoroddsen vann hátíð-
lega eið að því í útvarpsumræð-
unum í fyrrakvöld, að íslenzku
kommúnistarnir lytu ekki erlendri
stjórn, og lagði þár við nafn föð-
ur síns Skúla Thoroddsen.
Þótt kommúnistar hafi undan-
farið hamast við að afneita upp-
runa og eðli stefnu sinnar, hafa
þeir aldrei gengið eins langt og
Katrín gerði í þetta sinn.
En Katrín og aðrir kommún-
istar ættu að fara varlega í eið-
vinningar, því að öll þeirra fram-
koma vitnar gegn þeim.
Þegar Brynjólfur Bjarnason og
Isleifur Högnason sigldu til
Moskva árið 1932, birti „Verka-
lýðsblaðið“ svohljóðandi kveðju-
orð:
„En félagar. Það er ekki nóg
að tilheyra heimsflokki kommún-
ismans. Við verðum einnig allir
að vera reiðubúnir að fram-
kvæma fyllilega í verkinu fyrir-
skipanir hans.“
Vafalaust heldur Katrín, að
hún segi satt, en reynslan sannar,
að hugsanir og skoðanir komm-
únista eru svo bundnar á klafa
erlendrar stjórnmálastefnu, að
þeim væri ekki treystandi til að
gæta íslenzkra hagsmuna, ef sá
Kommúnistarnir í Kanada
aðili ætti hlut að máli.
sögðust líka liafa svarið eið, sem
væri þeim helgari en trúnaður
við ættjörðina. Sá eiður var unn-
iun hinum alþjóðlega kommún-
isma.
Bjarni Böðvarsson.
kemur til bæjarins með 15
manna danshljómsveit.
Flestir kannast við Bjarna
Böðvarssón hljómsveitarstjóra
frá Reykjavík. Þeir sem ekki
þekkja hann persónulega munu
kannast við hina vinsælu dans-
hljómsveit hans, sem oft hefir
látið til sín heyra í útvarpinu
og öllum hefir líkað ágætlega.
Bjarni hefir aukið tölu hljóð-
færaleikara í sveitinni svo að nú
eru þeir samtals 15.
Næstkomandi fimmtudag (4.
júlí) ætlar þessi 15 manna
hljómsveit Bjarna Böðvarsson-
ar að halda dansleik í Sam-
komuhúsi bæjarins, en hljóm-
sveitin er nú á ferðalagi um
Norðurland.
Þarf ekki að efa að húsfyllir
verður, svo óvenjulegt sem það
er fyrir Akureyringa að fá
tækifæri til að dansa eftir hljóð-
fjalli f jölmennustu og vinsælustu
danshljómsveitar landsins —
danshljómsveit Bjarna Böðvars
sonar.
Dansleikurinn verður nánar
auglýstur í búðargluggum.
meðalvegur.
En þegar tilraunir eru gerðar til
þess að færa rússneska stjórnskipu-
lagið út fyrir núverandi landamæri
þess — að „frelsa“ þjóðabrotin —
ætti okkur að vera leyfilegt að rann-
saka forsendur þær, sem kröfurnar
um það byggjast á.