Íslendingur - 19.03.1947, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 19. marz 1947.
ÍSLENDINGUR
3
amband ungra Siálfstæðismanna
Þorsteinn Jónotansson, form. Æ. F. A.
Um lýðræði
Sambandssíðan birtir hér grein þá, er ritsljóra œskulýðssíðu
„Verkamannsins“ var boðið rúm jyrir vegna kvartana hans um það,
að hann hefði ekki rúm í blaði sínu jyrir útskýringar á „lýðrœðinu“
í Rússlandi. Ungum Sjáljstœðismönnum er œtíð Ijújt að rœða það
mál, og vill Sambandssíðan sérstaklega vekja athygli á því viðhorfi
ungkommúnista til lýðrceðiSs og einstaklingsfrelsis, sem birtist í
þessari grein Þorsteins Jónatanssonar. — Svar við grein Þ. J. er á
öðrum stað hér í blaðinu, en einstök atriði greinar hans verða tekin
síðar til nánari meðferðar.
Lýðræði eða
flokkseinræði.
Svar til Þorsteins Jónatanssonar.
i
í nýafstaðinni heimsstyrjöld var
Sambandssíða ungra ■Sjálfstœðismanna
hefur boðið mér fjögra dálka rúm til að
útskýra lýðrœði Sovétríkjanna, og á hvern
hátt það sé jullkomnara en lýðrœði ann-
ara þjóða. Þessii máli verður að vísu ekki
gerð nein teljandi skil í svo stuttri grein
sem þessari, en ég mun samt benda hér á
nokkur atriði, sem ég tel grundvallarskil-
yrði fyrir sönnti lýðrœði, og sýna fram á,
að þessum skilyrðum er betur fullnœgl í
Sovétríkjunum en þeim löndum, þar sem
borgaralegt lýðrœði ríkir og miða þá eink■
um við ísland.
í allflestum löndum er nú kallað að
sé lýðræði, en þó er mjög misjafnt í
liinum ýmsu löndum. hversu mikil
völd lýðsins (hvers einstaklings) eru
mikil, eða hvert frelsi hans er, og eins
hitt, hversu framkvæmd lýðræðisins
er háttað. Orðið sjálft er töluvert
teygjanlegt og því mjög misnotað,
margt er nefnt lýðræði, sem í raun-
inni er það alls ekki. Því mun þó ó-
hætt að slá föstu, að til þessa hefur
engri þjóð auðnast að koma á full-
komnu lýðræði, og litlar líkur til, að
nokkurri þjóð takist það á næstu ár-
um, þó að þróun lýðræðisins stefni
væntanlega í þá átt.
Það form lýðræðis, sem að undan-
förnu hefur valdið mestum deilum er
lýðræði Sovétríkjanna. Sumir hafa
talið, að þar væri þróun lýðræðisins
komin lengst á leið, aðrir hafa talið
það lakara en t. d. lýðræði engilsax-
nesku þjóðanna, og enn aðrir hafa
haldið því fram, að þar væri alls ekki
um neitt lýðræði að ræða, heldur
einræði og það jafnvel ekki af betri
endanum. Eg, fyrir mitt leyti, tel, að
sósíalistiskt lýðræði standi miklu
framar hinu svonefnda borgaralega
lýðræði, og að lýðræði Sovétríkj-
anna sé það fullkonmasta, sem til
þessa hefur verið komið á, þar sem
það er byggt á sósíalistiskum grund-
velli, enda þó að enn hafi sósíalism-
inn ekki verið framkvæmdur þar út
í yztu æsar, en þess er heldur.engin
von á svo skömmum tíma, sem lið-
inn er síðan lýðveldi þetta var stofn
að, og allra sízt, ef tekið er tillit til
þess ástands, sem landið var þá í og
þess, að lýðveldið þurfti strax á
fyrstu árurn sínum að verjast árás-
um erlendra ríkja og nú síðast að
fórna geysimikilli orku í síðustu
heimsstyrjöld.
„Vér álítum eftirfarandi augljósan
sannleika: að allir menn séu skapað-
ir jafnir; að þeim séu af skapara
þeirra léð ákveðin, óafsalanleg rétt-
indi, að þar á meðal sé lífið, frelsið
og leitin að hamingjunni."
Þessi málsgrein er tekin úr yfir-
lýsingu Bandaríkjaþings 4. júlí 1776
og í þessum orðum ef fólginn mikill
sannleikur. Allir fæðast jafnir í
þenna heim og í rökréttu áframhaldi
af því eiga allir að hafa jafna mögu-
leika til að hagnýta sér lífið og þau
gæði, sem það hefur að bjóða. í því
landi, þar sem fullkomið lýðræði
ríkti, hlyti því þjóðfélagið að skapa
öllum þegnum sínum jafna aðstöðu
til að nolfæra sér lífið og auðlindir
jarðar.
En hvernig er þessu háttað í okkar
ágæta borgaralega þjóðfélagi? Til-
tölulega fámennur hópur einstaklinga
ræður yfir miklum meirihluta þjóð-
arauðsins og atvinnutækjanna og í
krafti þessarra yfirráða hafa þeir
beint og óbeint skapað sér margfalt
meiri völd í þjóðfélaginu en þeim
bæri að liafa, ef um íullkomið jafn-
rétti væri að ræða. Þessir menn, sem
ráða yfir fjármagninu og framleiðslu
tækjunum, veita síðan öðrum at-
vinnu, ef þeir sjá sér hag í því, ann-
ars ekki. Ef eignameimirnir sjá sér
ekki hag í því, segja þeir mönnum
upp og atvinnuleysi skapast. Þjóðfé-
lagið gerir ekkert eðq mjög lítið iil
að veita þegnunum atvinnu.
í Sovétríkjunum á hver einstakl-
ingur kröfu til vinnu, „hver maður
hefur rétt til, að honum sé veitt trygg
atvinna, sem launuð sé eftir vinnuaf-
köstum og vinnugæðum.“ (Úr 118.
gr. stjórnarskrár Sovétr.) Þar hefur
ríkið líka tekið í sínar hendur öll
meiriháttar framleiðslutæki, svo að
verkamenn eru algerlega óháðir
duttlungum atvinnurekenda og þurfa
aldrei að kvíða atvinnuleysi, versta
böli, sem yfir hinar vinnandi stéttir
getur dunið. Yfirburðir Sovétlýð-
ræðisins á þessu sviði eru líklega
veigameiri en í nokkru öðru atriði.
Atvinnuleysið, sem stöðugt þjakar
vinnulýð margra landa er svo stór-
kostlegt og hættulegt þjóðfélagsmein,
að því verður vart með orðum lýst.
Og það er frumskilyrði fyrir efna-
liagslegu sjálfstæði hvers einstakl-
ings, að því sé útrýmt, en til þess
hefur engu ríki tekizt það nema Sov-
étríkjunum og einkar óliklegt að það
verði útilokað nema á grundvelli
sósialistisks þjóðskipulags.
Eitt grundvallarskilyrði lýðræðis
er, að allir þegnar þjóðfélagsins hafi
jafna aðstöðu til að hafa áhrif á
stjórn og skipulag þjóðfélagsins, en
ef við virðum fyrir okkur, hvernig
þessu er háttað hér á landi verður
nokkuð annað uppi á teningnum. Að
vísu hafa allir jafnan kosningarétt og
kjörgengi, það er eins í flestum lýð-
ræðislöndum, bæði vestrænum og
austrænum. En það er ekki nóg. Auð-
mennirnir í þjóðfélaginu ráða yfir
flestum áróðurstækjunum og hafa
þannig aðstöðu til að hafa meiri á-
hrif á skoðanir kjósenda en aðrir.
Sérstaklega á þetta við um blaðakost
þjóðarinnar. Þeii', sem yfir fjár-
magninu ráða, eiga liægt með að
halda úti miklum blaðakosti. Að-
staða alþýðunnar, verkamanna, sjó-
manna og bænda, er öll önnur. Fyrir
þær stéttir eru lítil tök á að kosta
slíka útgáfustarfsemi. Þær hafa ekki
yfir því fjármagni að ráða, sem íil
þess þarf. Það er ekki nóg að lýsa
yfir málfrelsi og ritfrelsi, heldur
verða allir aðilar að liafa jafna að-
stöðu til að neyta þess.
í Sovétríkjunum sér þjóðfélagið
svo um, að allir hafa jafna aðstöðu
til útgáfustarfsemi. Ritfrelsið er þar
meira en i orði, það er einnig tryggt
á borði.Samtökum hins vinnandifólks
er séð fyrir prentsmiðjum og papp-
írsbirgðum, og æinnig veitir ríkið
þeim umráð yfir opinberum bygg-
ingum til funda- og samkomuhalds.
í þessu sambandi er ekki síður
nauðsynlegt, að allir hafi jafna að-
stöðu til menntunar og geti því, ef
þeir hafa hæfileika og vilja til, orð:
ið hlutgengir til hvaða embæltis eða
valdastöðu í þjóðfélaginu sem er.
Hér skortir mikið á, að þessu skil-
yrði sé fullnægt.
Ef við athugum úr hvaða stéttum
þjóðfélagsins nemendur æðri skóla
á íslandi eru, sjáuin við fljótt, að
mikill meiri hluti þeirra eru synir
og dætur embættismanna, kaup-
manna, útgerðarmanna o. s. frv., en
bö rn verkamanna, bænda og sjó-
manna eru í hverfandi minnihluta,
enda þótt þessar stéttir séu margfalt
fjölmennari í þjóðfélaginu. Hver er
ástæðan? Er hún sú, að börn auð-
mannanna séu betri hæfileikum bú-
in en börn hinna vinnandi stétta og
þess vegna beri meira á þeim í skól-
unum? Eða er ástæðan kannski sú,
að börn verkamanna, bænda og sjó-
manna kæri sig ekkert um að læra,
vilji ekki fara í skólana? Nei ástæð-
an er sú, að íslenzku alþýðufólki
hefir ekki verið kleyft að kosta börn
Framh. á 5. síðu.
því mjög á lofti haldið í löndum
bandamanna og annarra andstæð-
inga nazista, að baráttan stæði milli
lýðræðis og einræðis. Þeim hatrömu
átökum lauk ineð sigri lýðræðisins.
Síðan hefir þó komið í ljós, að skiln-
ingur sigurvegaranna á hugtakinu
lýðræði er ærið misjafn, og hefir það
leitt til óheillavænlegra árekstra.
Ágreiningurinn um skilning á lýð
ræðishugtakinu hefir raunverulega
skipað þjóðum heimsins í tvær fylk-
ingar. Annars vegar eru fylgismenn
þjóðskipulags Bretlands, Bandaríkj-
anna og Norðurlandaþjóðanna, sem
almennt hefir verið nefnt borgara-
legt lýðræði, en hins vegar sósíal-
istar eða kommúnistar allra landa,
er styðja þjóðskipulag Rússlands,
sem þeir annaðhvort nefna sósíalist-
iskt lýðræði eða ráðstjórnarlýðræði.
Bendir margt til þess, að djúpið
inilli þessara tveggja fylkinga sé
engu minna en milli lýðræðisins og
einræðisins, enda þótt báðir aðilar
þykist nú berjast fyrir lýðræði og
mannréttindum.
Vér íslendingar höfum lieldur
ekki farið varhluta af lýðræðiskapp-
hlaupinu. Vér búum Við skipulag
liins borgaralega lýðræðis, og það
mun óhætt að fullyrða, að kjarni
þess, einstaklingsfrelsið, sé rótgróinn
í eðli þjóðarinnar. Hins vegar er þó
í landi voru allstór hópur manna,
sem kallar sig sósíalista eða komm-
únista og rær að því öllum árum að
kollvarpa núverandi þjóðskipulagi
og innleiða hér hið austræna ráð-
stj órnarskipulag.
Hér á íslandi hefir fyrir löngu
myndazt ákveðinn skilningur á lýð-
ræðishugtakinu, samhljóða skilningi
annarra vestrænna lýðræðisþjóða.
Hafa sósíalistar almennt viður-
kennt þenna skilning, en haldið því
fram, að núverandi þjóðskipulag
tryggi ekki þetta lýðræði. Þegar hins
vegar deilurnar tóku að harðha, og
andstæðingár sósíalista sýndu framá,
hversu þjóðskipulag Rússa væri í
litlu samræmi við hinn almenna
skilning á lýðræðishugtakiiíu, greip
einn af helztu áróðurmönnum sósíal-
ista til þess örþrifaráðs að staðhæfa,
að í Rússlandi væri önnur og full-
komnari tegund lýðræðis, sem síðan
hefir almennt verið kallað austrænt
lýðræði. Afstaða sósíalista til aust-
ræna lýðræðisins hefir þó engan
veginn verið sú sama. Sumir þeirra
liafa lofsungið það, en aðrir látið
sér fátt um finnast, á yfirborðinu að
minnsta kosti.
Almennl hefir lýræði verið skilið
svo, að það væri réttur fólksins til
þess að ráða sjálft málum sínum,
aiinað hvort með beinni atkvæða-
greiðslu eða í gegnum kjörna full-
trúa. Frelsi fólksins til athafna og
skoðanatúlkunar, jafnhliða frjálsum
og leynilegum kosningum og almenn
um framboðsrélti. I samræmi við
þetta er viðurkenndur réttur manna
til þess að stofna pólitíska flokka og
vinna með öllum löglegum ráðum
með eða móti stjórn landsins &
hverjum tíma.
Með hliðsjón af þessari skilgrein-
ingu hafa málsvarar hins vestræna
lýðræðis mótmælt þeirri staðhæfingu
sósialista, að í Rússlandi sé lýðræð-
isskipulag, þar sem aðeins sé leyfð*
ur þar einn stj órnmálaflokkur og
andróður gegn stjórn landsins sé
bannaður. Flestir hinna gætnari sós-
íalista hafa játað þetta, en jafnframt
haldið því fram, að efnahagslegt ör-
yggi væri þjóðunum meira virði en
pólitískt frelsi, og stjórnskipulagið í
Rússlandi tryggði fólkinu „frelsi frá
skorti“.
Formanni félags ungra sósíalista
hér á Akureyri hefir verið boðið að
skýra lesendum Sambandssíðunnar
frá skilningi sínum á „lýðræðinu“
í Rússlandi. Er grein hans harla eft-
irtektarverð, þótt minnstur hluti
hennar jjalli um þau atriði lýðræð-
isins, sem mikilvœgust eru talin með-
al vestrœnna þjóða. Er sérstök á-
stæða til þess að vekja athygli á
þeirri staðhæfingu hans, að í Rúss-
landi sé meira lýðrœði en á íslandi.
Hann takmarkar þá staðhæfingu
sína ekki við „efnahagslega örygg-
ið“, eins og flestir sósíalistar þó
gera, heldur fullyrðir hann, að and-
legt og pólitískt frelsi sé meira í
Rússlandi en á íslandi.
Meginefni greinar Þ. J. fjallar að
vísu almennt um mannréttindi, en
ekki lýðræðið í þrengstu merkingu
þess orðs. Er það alltof langt máí
að ræða almennt um skipulag at-
vinnumála og menntamála, enda
gerist þess ekki þörf til þess að kom-
ast að raun um, í hvoru ríkinu, fs-
landi eða Rússlandi sé meira lýð-
ræði. Það er auðvitað frumskilyrði
sanns lýðræðis, að þjóðfélagsborgur-
unum séu sköpuð skilyrði til þess að
neyta réttinda sinna, án óeðlílegra
afskipta annarra, skoðana- eða at-
vinnukúgunar. Hinsvegar mun hverj
um mannývera það ljóst, að þýðing-
arlítið er að leggja áherzlu á
þessi frumskilyrði, ef lýðréttindin
sjálf eru engin til. Sú staðhæfing
Þ. J„ að alþýðumenntun sé meiri í
Framh. á 5. síðu.