Íslendingur - 19.06.1947, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 19. juní 1947
ÍSLENDINGUR
5
Heyrt heíi ég sagt um landa mína,
aS þeir séu hvort tveggja í senn,
pennafærir og sólgnir í að nota penn-
ann og þegar litið er á allan þann
kost blaða og bóka, sem gefinn er út
árlega, virðist ekki ofmælt um skrif-
finnskuna.
Því furðulegra er það, að um jafn
merkilegt mál og aðkallandi fyrir
okkur íslendinga sem landhelgismál-
ið vissulega er, skuli sama sem ekkert
vera ritað.
Þröngt fyrir dyrum.
Ein bólc er það þó um landhelgis-
málið, sem á skilið að hennar sé sér-
staklega getið, en það <jr „litla kver-
ið“, svo ég noti orð höfundarins
sjálfs, sem heitir „Þröngt fyrir dyr-
um“ eftir Matthías Þórðarson, rit-
stjóra frá Mói, nú til heimilis í Kaup-
mannahöfn.
Kver þetta, sem út er gefið árið
sem leið og ætti að vera í höndum
hvers ísl. útgerðarmanns og sjó-
manns, er ritað af einlægri ættjarðar-
ást og mikilli bæði sögulegri og land-
fræðilegri þekkingu á landhelgismál-
inu.
Ritið er í fimm köflum, en hefst á
sérstökum inngangi, sem er engu síð-
ur merkilegur en kaflarnir. Segir þar
m. a.: „Fiskiskipafloti erlendra ríkja
— 250—300 skip — hafa siglt til ís-
lands árlega í hérumbil 500 ár með
ekki neitt, en flutt þaðan 15—20
sinnum meira vörumagn en allar inn-
og útfluttar vörur íslands námu yfir
þetta óralanga tímabil.
Af þessu virðist mega ráða, að
hafi dönsku kaupmennirnir og aðrir
útlendir menn er ráku verzlun við
ísland, getað safnað auðæfum á
verzluninni, hvað munu hinir þá ekki
hafa gert.
Sannleikijrinn er sá, að það mun
mega teljast ógrynni auðæfa, marg-
ar tunnur gulls, er þessir erlendu
fiskimenn árlega hafa rakað saman
við ísland.
Það er því augljóst, að ekkert land
í Evrópu hefir miðlað jafnt og þétt
slíkum firnum af dýrmætustu lífs-
nauðsynjum til annarra þjóða endur-
gjaldslaust, eins og ísland hefir gert.
Þeir fjársjóðir, sem Spánverjar rök-
uðu saman í Mexíko og Peru, sem
látið er svo mikið af 1 veraldarsög-
unni, verða sem dropi í hafið í sam-
anburði við þetta.
Hvílík óttaleg blóðtaka fyrir litla
þjóð. Ríkt land eins og ísland var
með þessari skattkröfu keyrt á kné
og ber þess seint bætur.
Utlendir fiskimenn gjörðu sig ekki
ánægða með fiskinn. Þeir tóku líjca
fiskimiðin. Erlendar þjóðir hafa
kaftað eign sinni á hafið við ísland.
Útlendir fiskimenn fiska því á eig-
in miðum og íslendingar verða því
að scekja mestan afla sinn á mið
þeirra við ísland.
íslendingar eiga því í sífelldri bar-
áttu við óvígan flota erlendra fiski-
skipa er fylkja sér á miðin við land-
ið ár eftir ár.“
Þetta eru orð í tíma töluð og því
hefir þótt rétt, að taka þau upp í þess
ari grein svo og nokkrar tillögur í
V. kafla kversins, en þar segir m. a.
svo: „Frá landfrœðilegu sjónarmiði
/úlíus Havsteen, sýslumaður,
Landhelgi íslands.
5 grein
,,íslendingur“ birtir hér síðustu grein Júlíusar Havsteen,
sýslumanns, um landhelgismálið. Fer vel á því að minnast á
landhelgina í sambandi við þriggja ára afrnœli lýðveldisins,
því að meðan íslendingar ekki fá viðurkenndan rétt sinn til
hinnar raunverulegu landhelgi sinnar, hafa þeir ekki endur-
heimt land sitt að fullu. Stœkkun landhelginnar er því mikil-
vægur þáttur sjálfstœðisbaráttu þjóðarinnar.
lilheyrir grunnsvœðið kringum
strendur landsins, með þar tilheyr-
andi dýra- og jurtaríki, íslandi og
engu öðru einstöku landi eða lönd-
um.
Þetta svœði, sem er hérumbil
116.500 ferkm. að stærð og takmark
ast af hafdýpi Atlantshafsins að ut-
an, er því í raun réttri landhelgi ís-
lands.
Eftir gildandi landhelgisákvæðum
er íslendingum aðeins áskilinn eign-
ar- og umráðaréttur yfir örlitlum
hluta af ^grunnsvæði landsins, að
meðtöldum fjörðum og víkum, hér-
umbil 18750 ferkm. að stærð.
Innan þessa svæðis liggja nokkrar
lielztu uppeldisstöðvar fiskseiðanna,
en hins vegar eru fiskimið lands-
manna, hrygningarstöðvar og flestar
uppeldisstöðvar fiskseiðanna að
mestu leyti fyrir utan þessi af-
skömmtuðu landhelgistakmörk. Land
helþin er því sett af handahófi, vald-
boðin, fast á móti vilja íslendinga
og án þess að tekið hafi verið hið
minnsta tillit til sérstöðu íslands eða
hagsmuna landsmanna.
Allir flóar og firðir landsins eiga
að sjálfsögðu að teljast einkasvœði
íslands.
Það er þjóðráð sem landsmenn
hafa tekið upp, að reka útveginn með
hinum fullkomnustu veiðitækj um,
framleiða fjölbreyttar og vandaðar
vörutegundir og vinna að útbreidd-
um markaði.
En þetta er ekki einhlýtt. Það verð-
ur að sækja betur fram. Ná aftur
því sem glatazt hefir, þ. e. fornum
réttindum landsins og réttlátum
landamerkjum.
Þetta snertir mig og þig og þar á
veltur framlíð landsins.“
Fleira mætti eflaust taka upp úr
þessu skorinorða kveri, en löndum
minum er bezt að eignast það og
lesa.
Grunnsvæðið.
Þegar við eygjum borgarjaka á
hafi úti er okkur tjáð, að upp úr
sjónum sé aðeins 1/6 eða 1/9 hluti
jakans, hitt allt neðansjávar.
Eitthvað þessu líkt má segja um
lönd þau sem rísa úr sæ eða liggja
að sæ.
Mikill eða mestur hluti fótstallsins
sem þau standa á er luktur sævi og
þó virðist enginn vafi á því, bæði
jarðfræðilega og landfræðilega að
fótstallurinn sé landinu tilheyrandi
og hin rökrétta ólyktun er þá líka
sú, að sjórinn sem fótstallinn faðm-
ar, svo langt sem hann nær fram,
unz hyklýpið tekur við, sé hin rétta
landhelgi.
Þess vegna hefir sú skoðun smám
saman rutt sér braut, komin að sögn
lir Vesturheimi, að sœfið umhverfis
landið, sem nefnist einu nafni grunn-
scefið, að takmörkum hafdýpisins
eða hyldýpisins sé raunverulega hin
rétta landhelgi með tilheyrandi dýra-
og jurtaríki.
Eins og við vitum liggur ísland á
eða rís upp úr neðanjarðarhrygg, er
teygir sig frá Skotlandi norðvestlæga
stefnu til austanverðs Grænlands.
Mælingar í hafinu kringum ísland
hafa leitt í ljós, að landið neðansjáv-
ar er framhald af landi því, sem úr
hafi rís og teygir sig út frá því með
fremur litlum halla í allar áttir þar
til hafdýpi Altantshafsins tekur við.
Hómark, að grunnsævið
kringum ísland sé viður-
kennf landhelgi.
Grunnsvæðið kringum ísland er
óslitið framhald af landinu sjálfu og
því tilheyrandi og œtti þá hámark
það sem við setjum okkur í landhelg-
ismálinu að vera, að grunnsœvið
kringum ísland sé viðurkennt land-
helgi íslands.
Lágmarkskrafan.
Um leið og við þannig setjum
markið hátt og hvergi eigum við
frekar að gera það en í landhelgis-
málinu, ber okkur ætíð að hafa hug-
fasta lágmarkskröfuna, sem aldrei
má kvika fró, en hún er þessi: Allir
firðir íslands og flóar lokaðir út-
lendingum, en auk þess nái landhelgi
lýðveldisins 4 — fjórar — sjómílur
út frá yztu annesjum, eyjum og höfn-
um um stórstraumsfjöru.
Þarf þá ekki frekar að skrafa um
sérstaka friðun Faxaflóa, en sé það
talið nauðsynlegt og viturlegt að
beztu manna yfirsýn til þess fljótar
og auðveldar að ná rétti yfir landhelg
inni, skuli það gjört á þann hátt, sem
ekki sé ósæmilegur fyrir rétt okkar
og sjálfstæði, en svo tel ég vera, ef
útlendar þjóðir eiga að hafa sérstakt
landhelgiseftirlit með okkur í Faxa-
flóa, sem því miður virðist hafa á
góma borið.
Slíkt eftirlit útlendinga er með
öllu óþolandi og má ekki líðast.
Við gœtum sjálfir fjarða okkar og
flóa.
Landhelgisjgæzlan.
Þá vaknar spurningin, sem er svo
nátengd landhelgismálinu: Hvernig
er landhelgisgæzlan? Er hún full-
nægjandi? Er hún til sóma? Því
miður verður að svara og er hægt að
svara báðum þessum spurningum af-
dráttarlaust með NEI! Meðan land-
helgisgæzlan var fajin dómsmála-
ráðuneytinu og rekin með varðskip-
unum „Oðinn“ og „Ægir“, virtist
hún koma að fullum notum. En þeg-
ar skilningsleysið og skammsýnin í
landhelgismálinu var komin á það
hástig, að hið fallega varðskip „Óð-
inn“ var með samþykkis Alþingis
selt til Svíþjóðar fyrir smónarverð,
þá tók skjótt að síga á ógæfuhliðina
og enn meiri urðu vandræðin þegar
landhelgisgæzlan var tekin úr hönd-
um ráðuneytisins.
*>
Hóværar raddir hafa í seinni líð
heyrzt um niðurlægingu og gangs-
leysi landhelgisgæzlunnar bæði frá
sjómönnum sjálfum og frá varð-
skipsföringj unum, sem réttilega hafa
bent á, að' svo ómerkilegir dallar hafa
verið notaðir til gæzlunnar, að þeir
hafa blygðast sín fyrir að draga
fánann okkar að hún ó þessum fleyt-
um.
Þetta ófremdarástand, sem ríkir í
landhelgisgæzlunni er hvort tveggja
í senn, óþolandi fyrir sjálfsmetnað
þjóðarinnar og stórhættulegt land-
helgismálinu, því að svo munu aðrar
þjóðir líta á, að sú þjóð sem hvorki
hefir skap né dug til þess að verja
landhelgi sína, eigi hana ekki óskerta
og hafi alls ekki til þess unnið, að fá
hana stækkaða.
Það er vitað mál, að jafnframt því
seni við méð nýsköpuninni aukum
fiskiflotann okkar að miklum ihun,
bæði með nýjum skipum og stórum,
útbúnum binum fullkomnustu og
beztu veiðitækjum, sækja útlendar
þjóðir það allfast, að fá ýmis konar
fríðindi hér við land fyrir sína fiski-
skipaflota, sem eiga að keppa við
ókkur í liafihu kringum Ísland.
vísu hefir þeim ekki orðið á-
gengt og verður ekki, en það er ekki
nóg.
Til þess að standast samkeppni við
okkur stærri þjóðir og ríkari verð-
um við bœði að stœkka landhelgi
okkar og auka landhelgisgœzluna.
Ríkisstjórn og Alþingi.
Alþingi hið langa, sem nýlega lauk
störfum, vísaði landhelgismálinu til
aðgerða ríkisstjórnarinnar eða utan-
ríkismálanefndar, og virðist það eft-
ir atvikum hafa verið rétt.
En ríkisstjórnin má ekki draga
að auka landhelgisgœzluna nú þegar,.
svo að við getum tekið virðulega og
með fullri festu á móti útlendu fiski-
flotunum, sem óðum eru að búa sig,
eins og undanfarin ár, til síldveiða
við ísland.
Heldur ekki má ríkisstjórnin láta
undir höfuð leggjast, að vinna nú
þegar markvisst og öruggt að stœkk-
un landhelginnar, hvort sem hún not-
ar til þess starfslið sitt, sérstáka
nefnd eða hvort tveggja.
Nefndarskipun.
En verði að því liorfið, að skipa
sérstaka nefnd í landhelgismálið,
mundi ég vilja leggja það til, að bæði
Háskóli íslands, Farmanna- og fiski-
mannasamband íslands svo og Sam-
band ísl. útvegsmanna yrðu látin
tilnefna menn í nefndina auk þeirra
sem ríkisstj órnin sjálf skipaði.
Lokaþótt-ur.
Þá er komið að lokaþætti þessara
greina minna um landhelgina, sem
ég vona að hafi verið lesendum í senn
nokkur fróðleikur um rétt okkar til
aukinnar landhelgi og hvatning til
þess að heimta þennan rétt afdráttar-
laust og halda fast á honum.
10. Sjómannadagurinn.
í dag er 1. júní 1947, þ. er 10.
Sjómannadagurinn og vil ég þá sér-
staklega óvarpa þessa Hrafnistumenn
lýðveldisins með kveðjunni:
„Við eruð þjóð sem hlaut ísland í arf
og útsœ í vöggugjöf.“
Sjólfstæð og sérstæð þjóð
hlaut ísland í arf.
í fyrsta lagi erum við þjóð, sjálf-
stæð og sérstæð þj óð, óvenj uvel sam-
sett og búin kostum bæði hinna blá-
eygu, ljóshærðu, raunhæfu norrænu
víkinga og hinna dökkhærðu, mó-
eygðu skáldmæltu og draumlyndu
Kelta.
Þessi þjóð nam íiland, byggði það
býr enn við elda þess og ísa, kosti
þess og galla, skilur þá og veit, að
þetta er bezta land í heimi,. landið,
sem guð gaf þessari þjóð í arf og
engri annari.
Hlaut útsæ í vöggugjöf.
/ öðru lagi hlaut þjóðin útsæ í
vöggugjöf.
En mér er spurn: Til hvers er ís-
lendingur að fá útsæ í vöggugjöf
meðan dáðleysið er enn svo mikið,
að ekkert er hirt um að helga sér
land'helgina íslenzku og lögfesta hana
landsmönnum og þeim einum.
Landhelgi íslands er enn mæld
með útlendum (enskum) kvarða, sem
styttir hana a. m. k. um mílufjórð-
ung frá því sem hún er minnst :að
lögum og fornum fétti.
Hversu . lengi ætlar sú. þjóð, sem
hlaut^ ísland í arf að þola< þennan;
yfirgang og líða þetta misrétti? .
Hversu margir íslenzkir sjómenn
eiga enn að drukkna í hafinu kring-
um Island áður en-hægt verður um
þá að segja, að þeir hvíli í vígðri
jörð, því að landhelgin er hluti ís-
Framhald á 6. síðu.