Íslendingur - 31.08.1949, Side 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagui' 31. ágúst 1949

I
Guðm. Júnsson, Mýrarlðni
— 50 ára —
Að þylja varnað þó sé mér.
þínum yfir borðum.
Samt er Ijúft að senda þér
sögu í fáum orðum:
Gegnum hraun og gróið land,
gatan hefir legið.
Þó örðugleika- ægði grand,
undan var ei slegið.
Þú hefir oft í ströngu strítt,
en staðið heill að verki,
og bújörð þína bætt og prýtt,
hún ber þess lengi merki.
Þú fyrirleizt að fást við smátt,
og fánýtt glys að bera,
en kunnir vel að hyggja hátt
og hagsýnn bóndi að vera.
Trausti höldur, heill sé þér!
með hálfa öld að baki.
Heillavöld þig helgi sér,
og hlý að kvöldi vaki.
G. S. H.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
- GAMAN OG ALVARA ~
Útgcfandi: Útgáhjfélag ísl*ariings
Ritetjóri og ébyrgðannaðui:
Jakob Ó. Pétursson.
Auglýsingar og afgrsiSsla:
Sranbarg tisanin
Skrifstofa Grónufélagsgata 4
Sími 354
Pósthólf 1 18
Prantimilja Björns JmMur b.f.
Var laadbúnaðuriDD
aiskiptur ?
Tíminn er mjög hneykslaður
yfir því, að Sjálfstæðisflokkur-
inn muni fylgja stefnu nýsköp-
unarstjórnarinnar í landbúnað-
armálum. Telur hann þar í falda
miki'a hættu fyrir íslenzkan
landbúnað; og alla, sem þann
atvinnuveg stunda. Eftir því sem
Tímanum segist frá, byrjaði ný-
sköpunarstjórnin á þvi að knýja
fram verðlækkun á landbún-
aðarvörum „með svikum“, og
verður ekki sagt að hann klígi
við ósannindum, þvS að allir
landsmenn vita að hin svo-
•1
nefnda eftirgjöf um 9,4% á
landbúnaðarafuröum var ekki
frekar verk Sjálfstæðisflokks-
ins en Framsóknar, og síður en
svo verk nýsköpunarstjórnar-
innar, þar sem hún var þá alls
ekki mynduð.
Fullyrðingar Tímans um að
bændur hafi verið afskiptir um
innflutning láta ekki líklega í
eyrum þeirra manna, sem nú
ferðast um landið og sjá með
eigin augum þær ævintýralegu
framkvæmdir, sem gerðar hafa
vterið á þeim fáu árum, siðan
r.ýsköpunarstjórnin tók við völd
um. Flestir munu láta hugann
hvarfla að því, hvernig umhorfs
hefði verið, ef bjartsýni og
djarfhugur nýsköpunarstjómar-
innar hefði ekki verið að verki,
heldur kyrrstöðustefna þess
fiokks, sem kennir sig við
Framsókn. Og það ætti Tíma-
mönnum að geta skilizt, að tog-
arakaupin hafa þegar haft i
för með sér svo mjög aukna
gjaldeyrisöflun, að innflutning-
ur stórýirkra véla til aukinnar
landbúnaðarframleiðslu er meiri
en ella hefði getað orðið.
Það þarf alveg sérstaka dirf-
sku og blygðunarleysi til að
saka Sjálfstæðisflokkinn um að
hafa gengið á hlut bændanna
með því að beita sér fyrir hinni
stórfelldu nýsköpun atvinnu-
veganna. Allir sem hafa óbrjál-
aða dómgreind, vita, að skurð-
gröfurnar, dráttarvélarnar; jarð
ýtunar, jeppabifreiðarnar, hey-
vinnuvélarnar nýju( mjaltavéi-
arnar, votheysturnarnir, súg-
þurrkunartækin og öll önnur ný
tæki sem sjá má, hvar sem far-
ið er um sveitir landsins, eru
fyrst og fremst til komin fyrir
Gamli tíminn kemur ekki ajtur. —
Auknar jjárkröjur. — Vanhugsuð
löggjöf. — Hvar er smjörið?
ÞEGAR talað er um, að lækka verðlagið
og kaupgjaldið í landinu, sem hvorUveggja
væri æskilegl og að sjálísögu óhjákvæmi-
iegt að því marki, sem viðskipti okkar
við aðrar þjóðir gera nauðsynlegt, þá er
hverjum eldri manni ljóst, að verðlag og
kaupgjald getur aldrei fallið í þær gömlu
skorður, sem það var í fyrir heimsstyrj-
tiiverknað Sjálfstæðisflokksins.
Á sama tíma og þessi stói’fellda
nýsköpun fer fram í landbúnað-
inum ganga konur berfættar
víðs vegar um land vegna
strangrar skömmtunar á sokk-
um. öll áherzla hefir vexúð iögð
á að flytja inn vinnusparandi
vélar og tæki til að létta fram-
leiðslustörfin og auka afköstin,
einstaklingum og þjóð til heilla.
Og ástæðan fyrir því5 að Fram-
sókn ótundast yfir þessum af-
rekum, er ekki sú, að hún sé
yfirleitt á móti því( sem gert
hefir vterið, heldur miklu fremur
sú, að hún skyldi ekki hafa bor-
ið gæfu til að vera með i þessu
uppbyggingarstarfi frá upphafi.
Sú sjálfsgremja kemur nú fram
í afbrýðikenndum skætingi til
þess flokks( er forustu hafði um
hina glæsilegu nýsköpun, og ber
það vott um leiðinlegan veik-
leika. En það má Tíminn vita,
að bændastéttin hræðist ekki
þá stefnu, er Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur tekið í landbúnað-
armálum. Bændastéttinni er það
sjálfri Ijóst að gömlu hand-
verkfærin eru að hverfa úr sög-
unni fyrir vélknúnum tækjum,
og harmar ekki þau umskipti.
Þeirri tækni( sem getur létt af
mönnum þrotlausri erfiði, verð-
ur ætíð tekið fegins hugar, og
hún er líklegust til að geta sætt
fólkið úti um byggðir iandsins
við að lifa þar lífi sínu áfram í
stað þess að fisytja á mölina og
keppa þar um hvert handtak á
þröngum vinnumarkaði.
Tíminn óttast( að Sjáifstæðis-
flokkurinn sýni bændastéttinni
„hina sömu fólsku og fyrr“( ef
honum Verði sjálfrátt eftir kosn
ingar. Ef Framsóknarflokkur-
inn lítur á það sem fólskubrögð
að beita sér fyrir því að létta
erfiði þeirra; er að landbúnaði
vinna, með aukinni véltækni, þá
á hann sér varla von um mikið
fylgi í framtíðinni. Hið eina,
sem hann ávinnur sér með slík-
um staðhæfingum, er það, að
verða „afskiptur“ með atkvæði
kjósenda í sveitum Iandsins við
næstu Alþingiskosningar.
öldina fyrri 1914—1918. Hin sífellt aukna
tækni og nýjar uppfinningar gera það að
verkum, að hvorki bóndinn eða vinnumað-
urinn í sveitinni né heldur bæjarbúinn,
komast af með þá fjárupphæð í tekjur, er
þá voru taldar við hæfi. Við þekktum þá
ekki útvarpsviðtæki og kostnaðinn við að
eiga það. Ekki heldur bíla né flugvélar
og fargjöld með flutningatækjum, nema
einstöku sinnum hestlán á 2—5 kr., ef
við áttum ekki dróg sjálfir. Engin kynni
höfðum við þá heldur af greiðslu til Trygg
ingarstofnunar rikisins eða Sjúkrasamlags
(og tæplega iðgjöld af bruna- eða líftrygg
ingum). Við fórum þá ekki að jafnaði til
hárskera að láta skella af okkur lagðinn,
lteldur hjálpuðum þar hver upp á annan,
og þurftum ekki að taka upp budduna.
Svona mætti lengi telja. Og sérstaklega
að því er snertir bæjarbúa, er rétt að
minnast þess, að þeir voru fyrr á árum
ekki rifnir upp á r.... á sunnudags-
morgna til að kaupa „rnerki dagsins“ á 5
eða 10 krónur. Þá voru nefnilega engir
barnadagar lil né blómadagar, mæðradag-
ar eða sjómannadagar, engir fjársöfnunar-
dagar fyrir ferðalög skólabarna, Slysa-
varnaíélög, Rauða Krossinn, Mæðrastyrkt-
arnefndir og hvað það nú heitir alltsaman,
og engin 1. maí-hátíð. Þótl santi sparnað-
arhugur væri nú ríkjandi hjá ntér og fyrir
35—40 árum, þá yrði hann ekki talinn
mér til dyggðar, heldur héti hann nagla-
skapur cða grútarháttur. Af öllu þessu er
ljóst, að fólk þarf meiri peninga nú en þá,
þótt verðlagið væri fært niður í það, sem
þá var, en það er heldur ekki unnt, því
að framleiðandi mjólkurinnar og kjötsins
þarf líka að fá hærra verð nú en þá, vegna
hinna auknu og nýju fjárkrafna úr ýms-
um áttum.
Til að fyrirbyggja hugsanlegan misskiln
ing einhvers fljóthuga lesanda, vil ég taka
það fram, að ég er ekki að amast við fé-
lagsskap um mannúðar- og öryggismái,
sem ég hef m. a. nefnt hér að framan. Til
slíkrar starfsemi þarf fé, og því betur kem
ur hún að noturn, sem íleiri leggja eitt-
livað af mörkum. Eg tel einnig mikilsvert,
að menn séu sjúkra-, slysa-, elli- og ör-
orkutryggðir. En allt þetta kallar á rneiri
og minni útgjöld, sem áður voru óþekkt.
//
EN þegar ég fer að minnast á almanna
tryggingar á annað borð, þá minnist ég
þess, sem fleiri en einn bóndi hafa tjáð
mér, og það er, að þcir verði að greiða
há slysatryggingargjöld af því vanda-
lausu fólki, sem hjá þeim vinni, en séu
sjálfir ótryggðir fyrir slysum. Ef þetta er
rétt, er frágangur tryggingarlöggjafarinn-
ar um þetta efni reginhneyksli, og þarfn-
ast þegar í stað endurskoðunar. Ef slysa-
trygging er á annað borð komið á, verð-
ur hún að ná til allra, og það engu síður
til fyrirvinnu heimilanna, ncma frekar sé.
//
HElMILISFAÐiR hér í bænum sagði
mér sögu þessa í fyrradag:
Fyrir skömmu varð ég smjörlaus og
búinn mcð skömmtunarmiðana, aðallega
vegna þess, að gestir hafa dvalið hjá mér
með meira móti. Fór ég því upp í sölu-
búð Mjólkursamlagsin6 og bað um smjör.
Eg var krafinn ttm miða. „Hef þá enga“
svaraði ég, „og vil ég greiða fullt verð
fyrir smjörið". En það gat ekki gengið.
Var mér vísað niður í kjötbúð. Þar gæti
ég fengið sveitasmjör á fullu verði. Eg
gckk þangað og bað um sveitasmjör. —
í Sögu Akureyrar segir svo í
kaílanuni um Grím Grímsson Lax-
dal:
„1842 fékk hann veitingaleyfi, en
jafnframt var honum setlur fastur
taxti. Af því að ég ímynda mér að
mörgum þyki fróðlegt að sjá hann,
enda .sýnir hamt verðlag, sem þá var
talið sanngjarnt, tilfæri ég helztu
atriði hans:
Rúmlán kostaði 8 sk. Kaffibolli
meðaistór 6 sk., kaffibolii meðalstór,
en með fínu brauði, svo sem 1—2
tvíbökum 7—8 sk. Bolli af Choco-
Iade, án brauðs 14 sk. Brennivíns-
staup 2 sk. Sama með lítilli brauð-
sneið með smjöri 3 sk. Stórt glas af
góðu rommpúnsi 12 sk. Ein ináltíð
matar, svo sem heit kjötsúpa eða þar
á borð við í óbreyttum, góðum mat
10 sk. Máltíð af vandaðri mat, svo
sem steik eða þar á borð við 14 sk.
Hálftunna af góðu útheyi 8 sk.
*
A. Dó frændi þinn eðlilegum
dauðdaga?
B. Já, hann varð undir bíl.
„Ekki til og kemur sjaldan”, var svárið.
Þá bað ég um samlagssmjör. „Fæst aðeins
uppi í Samlagi”, sögðu þeir. Eg hafði
reynt það, og varð því að fara smjörlaus
heim. En ég braut heilann um það á
leiðinni, hvað af smjörinu yrði, hvort það
væri sent burtu eins og á árunum eða
geymt í frystihúsi, og þá til hvers?
Þetta var saga mannsins. Hún sýnir,
að ekki veitir af meiri smjörinnflutningi
frá Danmörku þegar í stað.
Leiðsögumaður: Þessi stytta hérna
er m eira en 2000 ára gömul.
Ferðamaður: Enga vitleysu, góði.
Það er nú ekki nema 1949 ennþá.
*
Faðirinn: Hvernig stendur á, að
þú berð Nonna litla, leikfélaga þinn,
svo að hann hleypur skælandi heim?
Sonurinn: Hann sagði, að ég
væri alveg eins og þú í útliti.
Konan: Hvað ætlar þú nú að fara
að gera?
Eiginmaðurinn: (sem er rithöf-
undur) Eg ætla að halda áfram að
skrifa skáldsöguna, sem ég hefi i
smíðum.
Konan: Ottaleg vitleysa er þetta
að leggja svona mikið á sig við þessa
skáldsögu. Eg hélt þú hefðir efni á
því að kaupa þér eina hérna í bóka-
búðinni á horninu.
Þeir mættust á förnum vegi.
Annar: Sæll og blessaður, Jón
minn.
Hinn: Já komdu ævinlega kross-
blessaður, Sigurður.
Annar: En ég heiti ekki Sigurður.
Hinn: Eg heiti heldur ekki Jón.
*
A. Hvernig stendur á, að konan
þín er strax komin heim? Ætlaði
hún ekki að vera mánuð í burtu?
B. Jú, en það var svo mikið
bergmál þar sem hún dvaldi, að hún
kunni ekki við sig. Hún fékk sko,
aldrei að hafa síðasta orðið.