Íslendingur - 11.10.1950, Blaðsíða 2

ÍSLENDINQUR
Miðvikudagur 11. október 1950
Útgefandi: Útgáfuíélag íslendings.
Ritgtjóri og ábyrgðarmaður:
Tómas Tómasson.
Auglýsingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Skrifstofa Gránufélagsgata 4.
Sími 1354.
PrenísmiSja Björns Jónssonar h.j.
Vandamál
bíða Álþingis.
Alþingi var sett í gær. Erm
einu sinni hafa þingmenn þjóðar
okkar setzt á rökstóla, til þess að
leitast við að firana lausn þeirra
vandamála,, sem að þjóðinni
steðja.
Það mun vafalaust vera svo,
að undanfarin ár hafi mörg 'tor-
leyst vandamál biðið hvers nýs
þings, strax við setningu þess, en
þó verður vart ofmælt, að þau
úrlausnarefni, sem bíða -þessa
þings, séu sízt auðleystari.
Sívaxandi dýrtíð hefur nú síð-
ari árin tröllriðið svo atvinnuvegi
landsmanna, að þeir hafa nær
sligast. Ríkissjóður varð um
lengri tíma að gefa með helztu
atvinnuvegum okkar svo að ekki
ræki til algerðrar stöðvunar út-
ílutningsframleiðslunnar.
En öllum hlaut að vera Ijóst,
að slíkur þjóðarbúskapur gat
engan veginn blessast til lengdar.
Ríkissjóður gat ekki til frambúð-
ar risið undir þeim stórfelldu út-
gjöldum, sem leiddu af því að
greiða þurfti með bæði lamdbún-
aðarvörum og ábyrgjast svo
rekstur útgerðarinnar.
Allt þetta öfugstreymi í efna-
hagsmálum okkar leiddi til þess
að gífurleg eftirspurn varð eftir
erlendum gjaldeyri, þar eð hann
var skráður á óeðlilega lágt verð.
Oengislækkunin eina
úrræoið..
Þegar svovar komið, að þetta
ásamt fleiru, var í þann veginn
að færa allt fjárhagslíf þjóðar-
innar úr skorðum, þá var gripið
til þess ráðs á síðast liðnu vori
að fella gengi isleinzku krónunn-
ar.
Megin hluta þjóðarinnar hefir
vafalaust verið það fullljóst, að
um önnur úrræði var ekki að
ræða, enda var þáð svo að for-
vígismenn þeirra flokka, sem
börðust gegn gengislækkun,
benntu ekki á nein önnur úrræði
til Iausnar þess fjárhagsvainda,
sem að þjóðinni steðjaði. Lausn
þeirra var sú, að hjakkað skyldi
í sama fari, ríkissjóður skyldi
halda áfram á sömu braut og gefa
með atvinnuvegunum, en auðvit-
að hefði hann þá orðið að fara
dýpra og dýpra niður í vasa
skattgreiðendanna, en sjálfur
vandinn hefði verið óleystur
þrátt fyrir það.
Övæntir örðugleikur.
Ejn margskonar örðugleikar,
sem á engan hátt voru fyrirsjáan-
legir á s.l. vori, hafa hinsvegar
leitt til þess að árangur gengis-
breyíingarinnar hefur ekki orðið
fyllilega sem skyldi, og veldur
því að langmestu leyti tilfinnan-
legur aflabrestur á síldarvertíð-
inni nú s.l. sumar og aflaleysi
undanfarin ár. Þá hefur og orðið
mikið verðfall á ísleinzkum af-
urðum erlendis og markaðir
þrengst til muna. Verðhækkanir
hafa hinsvegar orðið á nauðsyn-
legum innflutningi. Þá hafa og
vinnustöðvanir, eins og t.d. tog-
araverkfallið kostað þjóðina tugi
miljónir króina í erlendum gjald-
eyri.
Af þessum sökum hefur orðið
stórfelldur samdráttur í úíflutn-
ingi okkar, en hins vegar er inn-
flutningurinn svo mikill, að 1.
ágúst s.l. var viðskiptajöfnuður-
inn óhagstæður um 132 niilj. kr.
En þrátt fyrir þetta er þó mikill
skortur á ýmsum nauðsynjavör-
um, og hefur orðið að skera imi-
flutning þeirra mjög niður.
Erfiðleikar þrátt fyrir
gengislækkunina.
í blöðum hinnar gjörsamlega
ábyrgðarlausu stjórnarandstöðu
er stöðugt hamrað á því, að erf-
iðleikarnir, sem fram unda.n eru
og sem þjóðin á nú í höggi við,
séu að kenna aðgerðum og stefnu
uúverandi ríkisstjórnar, og þí
sérstaklega gengisbreytingunni.
Þetta sézt greinilega t.d. í Verka-
manninum frá 30.^sept. s.l., þar
sem hlakkað er yfir því að hagur
ríkissjóðs skuli hafa versnað svo
sem raun er á nú s:ðustu árin, og
þetta auðvitað skrifað á reikning
stjórnarflokkanna.
En almenningur í landinu veit
að þessir erfiðleikar stafa ekki
af gengislækkuninni heldur hafa
þeir skollið yfir þjóðina þrátt fyr
ir gengislækkunina. Meginorsak-
ir erfiðleikanna eru markaðserí-
iðleikar, aflabrestur, togaraverk-
fallið og ófyrirsjáanlegar verð-
breytingar á heimsmarkaðnum.
Hvers þjóoin væntir.
Þó að margir þeir erfiðleikar,
sem að steðja nú, séu okkur óvið-
ráðanlegir, þá hlýtur það þó að
verða eitt af höfuðverkefnum
þessa þings, sem nú er nýkomið
s&man, að Ieita lausnar á þeim
vandamálum.
Aflabresti til sjávar og óáran
til sveita, eins og verið hef ur hér
norðan og austan lands í sumar,
verður að mæta með meiri nýtni,
og því að aflinn sé unninn enn.
frekar en gert er, svo að verð-
mæti framleiðslunnar aukist. Það
er ekki nægilegt að gripið sé sem
mest úr skauti náttúruníiar, þjóð-
in þarf að læra að hagnýta betur
en gert er það, sem hún aflar.
Þá er og á engan hátt viðunan-
legt, að atvinnuvegir okkar séu
svó einhæfir, að állt fjárhags-
kerfi þjóðarinnar hvíli á einum
atvinnurekstri.
Við getum ekki fyrirbyggt afla
brest, en við getum gert þær ráð-
stafatnir, að aflabrestur Ieiði ekki
til fullkomins fjárhagsöngþveiti.
Og það er þetta, sem þjóðin vænt
ir nú að Alþingi geri, af þvi að
á traustum atvinnuvegum eirium
verður byggt heilbrigt efnahags-
í:f, og á því veltur svo allt at-
vinnu- og afkomuöryggi þjóðar-
innar í komandi framtíð.
Frá námsstjóra Norðurlands
I sambandi við skólaeftirlit og
leiðbeiningastarf námstjórans á
Norðurlandi, hefir það verið föst
venja að halda fund með barna-
kennurum á haustin áður en aðal-
skólastarfið hefst.
Þessir fundir eru nú nýafstaðnir,
og var haldinn einn fundur íyrir
hverja sýslu, og mættu þar flestir
kennarar. Rætt var um vetrarstarfið,
sem í hönd fer, og þá einkum eftir-
farandi atriði:
1. Skólastaðir og skólaborS. Á
því hefir orðið breyting til bóta hin
síðari ár. en þó skortir all-mikið á
að þar sé allt svo sem vera mætti í
3umum farskólahverfum sveitanna.
/ar enn hvatt til úrbóta í þeim efn-
um, ásamt öðru er að aðbúð barn-
anna lýtur.
2. Kennslutœkin. Þar er aðstaðan
njög misjöfn, og of víða skortir
mikið á að það sé eins og vera ætti.
Veldur þar nokkru um, að erfitt er
um innflutning slíkra tækja, og svo
hitt, að sum tæki, svo sem landabréf
o. fl. þ. h., fara illa á sífelldum
flu'ningi milli skólastaða. Þess vegna
m. a. er reynt að stefna að því, að
fækka skólastöðum og hópa börnin
meir saman, svo að ekki séu fleiri
en tveir skólastaðir í hverju skóla-
hverfi, og mun það takast í vetur í
flestum þeirra. Með því móti verður
líka unnt að flokka börnin meir eftir
aldri og þroska.
3. Aðstaðan til skálahalds. Erfið-
ara verður nú með ári hverju að
koma börnum fyrir til dvalar í far-
skólahverfunum. Fámenni heimil-
anna veldur því, að örðugt er að
fjölga börnum í fæði og þjónustu
um lengri tíma, þó að húsrými sé
fyrir hendi. Að aka börnum í bílum
að og frá skólastað hefir sums staðar
verið gert hin síðu#tu ár, en það
mun reynast frátafasamt hér norðan-
lands í snjóþungum vetrum, enda
alldýr framkvæmd. I strjálbýhnu
mun því sú úrlausn verða skynsam-
legust til frambúðar, að koma smátt
og smáit upp skólaheimilum á til-
teknum svæðum, þar sem greiður
er heimangangur fyrir þau börn,
sem næst búa, en hin fái þar heima-
vist meðan á námi stendur. Þessari
framtíðarúrlausn fræðslumála strjál-
býlisins verður smátt og smátt að
greiða leið til skilnings og fram-
kvæmda. Og þó að aðstaðan sé
sums staðar þannig orðin, að starfs-
kraftar kennarans nýiist ekki nema
að hálfu, eða minna en það, sökum
barnafæðar í skólahverfunum, þá
mun þó vafalaust um nokkurt skeið,
e. t. v. langt skeið, baslað við þessa
aðstöðu, og því verður að reyna af
fremsta megni„ að gera hið bezta úr
því, sem fyrir hendi er, og verða því
kennarar jafnan að vera vakandi í
þeim efnum, leita að' úrræðum,
benda á þau, vinna þeim fylgi, og
bæta þannig þá aðstöðu, sem fyrir
er á hverjum stað, eftir því sém við
verður komið.
4. Kennsluaðferðir og nám. Þetta
er jafnan mjög iil umræðu á fund-
um kennara. Sökum þess að mögu-
leikar til framhaldsnáms hafa stór-
um aukist hin síðustu ár, og sums
staðar lengd skólaskyldan, á og þarf
barnaskólinn nú, enn frekar en áður,
að leggja höfuðáherzluna á undir-
stöðugreinar alls náms, móðurmálið
og reikninginn, en geyma heldur
framhaldsnámin eitthvað í lesgrein-
um, sem fremur á við nám unglinga
en barna.
I móðurmálsnáminu skiptir mestu
að kennurum takist vel við lestrar
kennsluna. þar sem börnin koma lítt
eða ekki læs í skólana, og þurfa þeir
því stöðugt að afla sér fræðslu um
•aðferðir, og nema af bæði sinni og
annarra reynslu. Segja má að engin
ein aðferð sé algild, en hljóðkennslu-
aðferðin ryður sér meir og meir til
rúms, þar sem kenna þarf hóp barna
að lesa í einu. Þá þarf að leggja
áherzlu á að kenna börnum að lesa
skýrt og áheyrilega. Og þá ekki síð-
ur hitt, að æfa þau í að lesa í hljóði,
og spyrja þau síðan út úr efninu,
til að æfa og skerpa eftirtekt þeirra
á lesefninu. Þá verður og að gefa
sér tíma til að útskýra orð og orða-
sambönd, og glæða málsmekk og
skilning. Framtíð tungunnar á mik-
ið undir því að lestrarkennslan sé í
góðu lagi. og því þurfa skólarnir a'ð
vera þess minnugir, að þeir hafa
þar veigamiklu hlu'.verki að gegna.
Að því er snertir hið ritaða mál
verður að sjálfsögðu að venja börn-
in á að rita rétt, en hinu má þó ekki
gleyma, að kenna þeim að koma
hugsunum sínum í búning góðs stíl:;,
og glæða hjá þeim frásagnarlist í
rituðu máli. Þarf öllum skólum a5
verða þessi nauðsyn ljós.
I reikningskennslunni þarf að
leggja meiri áherzlu á hugareikning
en verið hefur, og er bent á ýmsar
leiðir til þess. Þá er og talið, að
sinna þurfi meir einstaklingskennslu
í reikningi, svo að hver fái sém bezt
notið sín.
Leggja þarf mikla rækt við krist-
indómskennsluna, og varðar þar
miklu um hugarfar kennarans og
viðhorf hans til þeirra mála. Varðar
miklu að kristin trú og kristinn lífs-
skilningur festi djúpar rætur í huga
og hjarta þeirrar framtíðar, sem vér
erum að skapa. Telja verður æski-
legt að prestarnir heimsæki sjcólana,
og séu í sem nánastri samvinnu við
kennarana um krislindómsfræðsl-
una.
Um kennsluna í lesgreinunum er
mikils um vert, að námið verði þar
starfrænna og meir við barna hæfi
en verið hefur of víða hingað til.
Er þá vinnubókin í margskonar sniði
helzta úrræðið. Er nú í undirbúningi
all mikið verk til að greiða fyrir
slíkum vinnubrögðum. En þótt flest
vanti nú til hjálpar við slíka kennslu,
má þó komast nokkuð áleiðis, og
munu skólamir smátt og smátt þoka
náminu inn á þessar brauiir, þótt
hægt fari.
Aðstaðan til handiðju- og leik-
fimikennslu er víða mjög bágborin,
en fer þó heldur batnandi. Og all
víða er hvorttveggja í góðu lagi.
Kennarara verða smátt og smátt
meir og betur hæfir til að sinna
þessari kennslu þótt skilyrði séu
léleg, og hafa m. a. smánámskeið,
er hér á Akureyri hafa verið haldin,
hjálpað til þess. Eru kennarar jafn-
an hva:tir til að sinna þessum mikil-
vægu námsgreinum eftir beztu getu,
þar sem einhverjir möguleikar til
þess eru fyrir hendi.
Söngkennsla í skólunum þyrfti
víða að vera meiri en hún er. Mikið
vantar í skólann þegar ekki er hægt
að syngja. Þessvegna er nú lögðmeiri
áherzla á að fá sönginn inn í skóla-
starfið en verið hefir, og er reynt að
fá menn til hjálpar þar sem kennar-
inn getur ekki sungið. Eindregið er
Framh. á 4. s:ðu.
Innilegar þakkir færi ég 'óllum þeim, sem glöddu mig
með heimsóknum, gjöfum,, blómum og skeytum á áttrœðis-
afmæli mínu, þann 29. september s. I.
RÓSA ILLUGADÓTTIR, Þórunnarstr. 104.
Flöskur!
Flöskur!
Kaupum flöskur: 3/8, 3/4 og 1/1 líters.
Einnig gosdrykkjaflöskur merktar
SANA og MORGAN
Gefum sama verð fyrir allar stœrðir.
EFNAGERÐ AKUREYRAR H. F.
Sími 1485.