Íslendingur - 22.10.1952, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 22. október 1952
Útgefandi:
Útgájujélag íslendings.
Kemur út hvern miðvikudag.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: ]akob Ó. Péturssont Fjólug. 1, sími 137o.
Skrifstofa og afgreiðsla í Gránufélagsgötu 4, sími 1354.
Skrifstofutími kl. 10—12, 1—3 og 4—6,
á laugardögum aðeins 10—12.
Prentsmiðja Björns Jónssonar h.j.
Brunamál Akureyrar
Eins og kunnugt er hafa á þessu ári staðið yfir samningsuraleit-
anir milli Akureyrarbæjar og Brunabótafélags íslands um lækkun
iðgjalda af brunatryggingum. Hefir gengið í nokkru þófi um mál
þetta, enda var lækkun iðgjalda þeim skilyrðum háð af hálfu Bruna-
bótafélagsins, að brunavarnir yrðu efldar í bænum, brunavarzla
upp tekin og öryggi aukið á ýmsan hátt, en allt það hlaut að baka
bæjarsjóði talsverðan útgjaldabagga. Byrsta tilboð félagsins þótti
ekki sem aðgengilegast, og gerði því bæjarstjórn tillögur um breyt-
ingar á því, sem Brunabótafélagið féllst að nokkru leyti á, en lét
þess jafnframt getið í bréfi til bæjarstjórnar dags. 19. ágúst s. 1.,
þar sem hið nýja tilboð er lagt fyrir bæjarstjórn, að syo langt hefði
verið gengið til móts við tillögur bæjarstjórnar Akureyrar, að á
þetta hið síðara tilboð bæri að líta sem lokatilboð frá hálfu félags-
ins.
Samkvæmt tilboði þessu er bænum skipt í tvö áhættusvæði, og er
hvort svæði í IV flokkum, og eru iðgjöld í fyrra flokki frá 0.7—
4.4 pro mill. en í hinum síðara 0.6—4.0 pro mill. Þá endurgreiðir
félagið bænum ágóðahlut af skyldubundnum fasteignatryggingum
í bænum og lánar fé til kaupa á brunavarnatækjum og til vatns-
veituframkvæmda eftir nánara samkomulagi.
Verði þelta tilboð samþykkt hefir fengizt all veruleg lækkun á
tryggingaiðgjöldum af húseignum í bænum, þótt ekki jafnist á við
kjör Reykvíkinga, sem með löggjöf hafa fengið tryggingarnar
frjál^ar. Að því ber okkur einnig að vinna. Það er ástæðulaust að
hafa einokun á brunatryggingum, og þótt samningur sé nú eða
verði gerður við Brunabótafélag íslands til 3ja eða 5 ára, eigum
við á meðan að vinna að því, að þessar skyldutryggingar á fast-
eignum verði gefnar frjálsar, svo að öll tryggingafélög hafi jafnan
rétt ti! beirra.
Að sjálfsögðu fer brunahættan í bænum æ minnkandi. Hús eru
nú yfirleitt byggð úr eldtrauslu efni að mestu leyti, og brunatjón
verður því hverfandi l.'tið, þótt eldur komi upp í þeim. Timbur-
húsunum í miðbænum fækkar ár frá ári, og þegar þau eru úr sög-
unni ,er ekki Iengur fyrir hendi hælta á eldsvoðum, sem nær lil
fleiri húsa. Þegar svo er komið, eiga iðgjöld enn að geta lækkað
að mun. En krafa okkar á að vera: Frjálsar brunalryggingar.
Opinber rekstur eða einkarekstur
Það er mörgum áhyggjuefni, hve langt við íslendingar erum
komnir inn á slóðir sósíal.'smans í atvinnumálum okkar, og hversu
hið frjálsa framtak heíir verið lamað með skefjalausri skattheimtu.
Ahugi einstaklingsins fyrir stofnun framleiðslufyrirtækja lamast af
þeim ástæðum ár frá ári, og hið opinbera verður að stofna til
áhættusamra fyrirtækja til þess að atvinnulífið deyi ekki út. Þessi
þróun málanna er vægast sagl viðsjárverð, þar sem rekstur þeirra
fyrirtækja, er bæjarfélög eða ríkið reka, er jafnan kostnaðarsamari
en rekstur einstaklingsins. Þótt mörg opinber þjónusta sé svo dýr
(sbr. símaþjónustuna), að mannlegum skilningi er ofvaxið, fitnar
ríkissjóður lítt af. Heita má, að hið eina, er ríkið hefir verulegan
hagnað af, sé eiturlyfjasala (tóbak og áfengi), en flest önnur fyrir-
tæki þess bindi því bagga, misjafnlega þunga.
Alþýðuflokkurinn og kommúnistar telja útgerðina affarasælasta,
ef ríki eða einstök bæjarfélög reki hana. Af því hefir nú fengizt
nokkur reynsla, þar sem margir nýsköpunartogaranna hafa verið
keyptir og reknir af bæjarfélögum. En sagan er alls staðar hin
sama: Taprekstur. Svo geigvænlegt hefir til dæmis tapið á bæjar-
útgerð Vestmannaeyja verið, að báðir togarar bæjarins, Elliðaey
og Bjarnarey, hafa verið boðnir til sölu, enda mun tapið á þeim
vera um 5.5 milljón krónur, og annar þeirra a. m. k. mun hafa legið
við festar í heilan ársfjórðung af því að fé skorti til að halda hon-
um úti. Ekki mun þó Vestmannaevjar skorta dugandi skipstjórnar-
raenn né menn með þekkingu á rekstri útgerðar. Hitt er hins vegar
víst, að opinber rekstur dæmir s.’g nálega ætíð úr leik. Og kann ein
ástæðan til þess, e. t. v. sú veigamesta, að vera sú, að við opinberan
rekstur er meira hugsað um, að hann geli orðið gæðingum þeirra,
er með völdin fara á hverjum tíma, til lífsframfæris, heldur en bitt,
Eiga trjágarðar að verða beiti•
lönd sauðjjáreigenda?
Kvartað undan skyri.
MIKIL blaðaskrif hafa orðið um það
syðra, hvort ekki væri rétt að friða
Reykjanesskagann fyrir sauðfénaði og
koma þar í þess stað upp skógarlend-
um, og eru menn þar um ekki á eitt
sáttir. í fyrra var alll sauðfé á því
svæði skorið niður vegna mæðiveiki,
og var því eðlilegt, að mál þetta væri
tekið upp, áður en nvtt fé yrði flutt
þangað. Flestum fjáreigendum er illa
við að skipta um búskaparháttu, en þó
hefir a. m. k. einn þeirra nýlega skrif-
að um málið af skilningi og öfgalaust.
Það er almennt vitað, að sauðfjá.bú-
skapur í kaupstöðum gefur lítinn arð,
en það tjón hins vegar ógurlegt, sem
sauðfé getur unnið og vinnur oft og
einatt í trjágörðum og kálgörðum.
Þar eyðileggur ein „garðarolla" oft
miklu meira á einni nóttu en verði
hennar nemur, enda þótt hún skili góð-
um kroppþunga og I. flokks kjöti (þeg-
ar hún er keypt út úr kjötbúð). Það
er mál til komið, að við hættum að
reka kvikfjárrækt sem sport eða tóm-
stundaföndur, heldur verðum við að
koma meira skipulagi á búskapinn í
landinu. Sumir mega ekki heyra tkipu-
lag nefnt, en ég er þeirrar skoðunar,
að stundum sé það gagnlegt og jafnvel
nauðsynlegt.
EF EG væri kvaddur til að skipuleggja
landhúskapinn, mundi ég segja við
Eyfirðinga, Árnesinga, Kjalnesinga,
Kjósarbúa og Borgfirðinga: Færið út
ræktarlöndin og aukið mjólkurfram-
leiðsluna fyrir hinn nálæga markað.
Þið getið haft 25—30 rollur með til að
sjá heimilum ykkar fyrir kjöti. — En
við Rangæinga, Skaftfellinga, Austfirð
inga, Þingeyinga og Húnvetninga
mundi ég regja: Þið eigið mikil og
góð af.éttarlönd og víða góða vetrar-
beit. Framleiðið kindakjöt svo mikið,
að nægi íbúum kaupstaða og sjávar-
þorpa um allt land. Hugsið ekki um
að framleiða öllu meiri mjólk en þið
notið handa heimilum ykkar. Aðrar
sýslur landsins munu og verða að
leggja megináherzlu á sauðfjárrækt
vegna lílils mjólkurmarkaðar, en þar
kemur líka alifuglarækt til greina, ef
minkurinn er þá ekki orð.nn allsráð-
andi. — En við bæjarhúa mundi ég
segja: Engan búfénað, þar sem beiti-
landið er ekki annað en garður ná-
grannans. Ræktið kartöflur, kál og
annað grænmeti. Verið sjálfum ykkur
nógir með garðávexti, ef þið haf.ð að-
stöðu til. Svo getlð þið ræktað blóm
til sölu o. fl.
FYRIR nokkrum dögum kom húseig-
andi einn hér í hænum heim til sín til
miðdegLverðar. Stóðu þá í garði hans
rúml. 20 rollur. Höfðu þær m. a. klippt
með tönnunum álitlega stúfa framan
af greinum trjánna í garði hans, og má
fullyrða, að trén ná sér ekki aftur cftir
þær lemstranir. Nú munu e.gendur
rollnanna segja sem svo, að þessir trjá-
garðaeigendur ættu að hafa vit á að
girða svo vel fyrir tré sín, að rollurnar
kæmust ekki inn. En því vil ég svara
fyrirfram: Ef reikna á með því, að
bærinn sé hugsaður sem beitiland fyr-
ir sauðfé, mundi þurfa að setja nýjar
girðingar um aðra hverja liúslóð í
bænum, cem kosta myndl nokkur þús-
und krónur um hverja lóð. Það mundi
verða ódýrara fyrir garðeigendur að
kaupa upp allan sauðfjá.stofninn í
bænum tvöjöldu verði en að kosta til
þeirra girðinga, er öruggar væru fyrir
áleitnum garðarollum.
FJÁREIGENDUM fellur að vonum
ekki vel að koma að einhverri uppá-
haldskind sinni dauðri. Garðeigendum,
sem lagt hafa mikla vinnu í að prýða
umhverfi húsa sinna — og þá um leið
bæjarins — með því að rækta þar tré
og hlómabeð, getur heldur ekki verið
sársaukalaust að sjá verk sitt eyðilagt
af einni eða fleiri kindum á svipstundu.
Ég tala nú ekki um, þegar garðaroll-
urnar eyðileggja meira og minna af
kálgörðunum, — vetrarforða heimil-
anna í ýmsum tilfellum. Og það ekki
sízt, ef rollur þe:sar eru aldar upp á
sport og hafa enga afgerandi þýðingu
fyrir afkomu eigandans, sem oft á sér
stað.
UTAN úr Ólafsfirði skrifar húsmóðir
mér og kvartar undan því, að skyrið,
sem héðan er flutt til Ólafsfjarðar með
flóabátnum, sé venjulega „meira og
minna súrt.“ er það komi þangað, en
hún hafi frétt, að „ósúrt ágætis skyr sé
ávalt fáanlegt á Akurcyri". Spyr hún
síðan, hvort cérstök tegund af skyri sé
búin lil fyrir Ólafsfjörð.
Þar sem ég var alls óviðbúinn að
svara þessu, spurði ég forstöðumann
Mjólkursamlagsins um þetta, og svar-
aði hann því til, að skyr það, sem sent
væri með flóabátnum til Ólafsfjarðar
og Siglufjarðar væri tekið úr sama kar-
inu og það skyr, sem færi í búðir á
Akureyri, og væri þar um eina og sömu
„tegund“ að ræða. Að vísu yrði Sam-
lagið að afgreiða skyrið um borð í
póstbátinn daginn áður en hann færi í
ferðina, þar sem hann færi ætíð svo
snemma morguns. En engar kvartanir
kvað hann sig hafa fengið undan vör-
unni fyrr.
Vísnabálkur
ÁSTAVÍSUR
e f tir G r etti sterka
Þú varst ljúf og létt í spori,
lífs míns barstu vona kranz.
Onnur ný á næsta vori
nærri töfrar huga manns.
Ástar hlýju armlög þín
ylja hjartarætur.
Vildi’ ég hjá þér vina mín
vera daga og nætur.
Augun skrökva ekki þín
eftir kossinn langa.
Ég held ég eigi, heillin mín,
hjarta þitt og vanga.
Dóttur þína í dag vil finna,
dýrðar skulum halda jól.
Hún erdrottningdraumaminna,
dýrust perla undir sól.
Undur fagra Inda mín
unaðskennda vekur þrá.
Brosið hlýja og brjóstin þín
bjóða það, sem ekki má.
þrír nýir prestir
að velja e:ngöngu hœfustu mennina til að stjórna rekstrinum.
Hér á Akureyri er annað uppi á teningnum. Margir hafa taliS
Akureyri hafa verri skilyrSi til togaraútgerSar en flest önnur bæj-
arfélög á landinu. Samt sem áSur mun rekstur nýsköpunartogar-
anna hvergi hafa gefiS betri raun en hér. Á Akureyri hafa borgar-
arnir stofnaS hlutafélag um reksturinn. Þar voru stjórnendur fyrir-
tækisins og skipstjórar togaranna valdir meS tilliti til þekkingar,
dugnaSar og hæfileika en ekki eftir afstöSu þeirra til þjóSfélags-
mála. Þar situr því valinn maSur í hverju rúmi, og gerir þaS fyrst
og fremst gæfunlunmn. Hælt er viS, aS rcksturinn hefSi otSíS á
annan veg, ef framkvæmdastjórn og skipstjórar hefSu veriS kosnir
hlutfallskosningu af bæjarstjórn.
Dæmin um togaraútgerSina í Vestmannaeyjum og á Akureyri
eru lærdómsrík fyrir þá, sem einhvers mela reynsluna. Þau spor,
sem stigin hafa veriS áleiSis til op.nbers reksturs atvinnutækja hér
á landi eru spor sern hrcoða.
S. 1. fimmtudag fór fram at-
kvæSatalning hjá biskupi þjóS-
kirkjunnar, úr prestkosningunum
í Reykjavík s. 1. sunnudag, og
fóru kosningar þannig:
/ Bústaða- og Kópavogssókn
hlaut kosningu sr. Gunnar Árna-
1 son á ÆsustöSum, meS 590 atkv.,
I sr. Magnús GuSmundsson hlaut
j 434 atkv., sr. Helgi Sveinsson
314, Magnús GuSjónsson cand.
theol 168 og sr. Lárus Halldórs-
son 62. Kosning ólögmæt.
/ Hofteigsprestakalli hlaut
kosningu sr. Jón Þorvarðarson í
Vík meS 1445 atkv. Jónas Gísla-
son cand. theol hlaut 1073 og sr.
Björn O. Björnsson 101. Kosning
lögmæt.
/ Langholtspreslakalli hlaut
kosningu sr. Árelíus Níelsson
Eyrarbakka meS 978 atkv., sr.
Jóhann HlíSar hlaut 748 og sr.
Páll Þorleifsson 171. Kosning lög
mæt.
Þar sem allir hinir kjörnu eru
þjónandi prestar, losna þrjú
prestaköll viS þessar kosningar.
A T H U G I Ð !
Kaupendur íslendings, natr
og fjær, eru beSnir aS til-
kynna afgreiSslunni, ef þeir
fá ekki blaSiS meS skilum.