Íslendingur - 22.10.1952, Qupperneq 5

ÍSLEISDINGIH'
Mið'vikudagur 22. uktóber 1952
5
Raddir
lirnina
að konan mín biðji mig að mála
kjallaragluggann. Eg byrja auð-
vilað á því að skafa gömlu máln-
inguna af, og þá tek ég eftir því
að ein rúða er sprungin. Eg verð
að setja nýja rúðu. Taka fyrst
mál af þeirri gömlu, fara út í bæ
til að sækja rúðuglerið óg setja
það í. Nú sé ég, að hjarirnar eru
teknar að ryðga. Ætli ég verði
ekki að skrúfa þær af og setja
nýjar. Eg af stað aftur. En hvar í
skollanum er nú hamarinn og
skrúfjárnið? Uppi á háalofti!
Þegar ég kem þangað sé ég mjóa
ljósrák, sem stafar beint niður í
gegnuin þakið. Eg andvarpa,
hræri út dálitlu af steinlími og
byrgi gatið. Þegar ég er loksins
búinn að þessu, veiti ég því at-
hygli, að þakrennunni mundi ekki
veita af hreingerningu. Eg íek til
að sópa hana. — Eða hvernig
þakgluggarnir eru orðnir! 011
málning farin af. Þeim veitir víst
ekki af einni til tveimur yfirferð-
um. Þar að auki er niðurfallið af
þakinu stíflað. Eg næ mér í lang-
an vír og hreinsa með mestu erf-
iðismunum úr p’punni. En hvert
mundi pípan liggja nema beint
niður að nýskipulögðu rósabeði!
Það er óhæfur staður fyrir rósir,
og ég neyðist víst til að flytja
þær. Nú verð ég að gæta að mér
að ausa ekki rnold á nýmálaða
kjallaragluggana. Nei, það var
satt, ég er ekki búinn að mála
gluggana, og hvað er nú orðið af
penslinum? Hann er uppi á þaki.
Ekki veit ég hver hefir komið
honum þangað. —
í stuttu máli, kæri húseigandi,
þér veitir ekki af að vera þéttur
fyrir. Láttu hús og garð eiga sig,
ef þú vilt lifa þangað til þú hefir
greitt fyrstu afborganirnar.“
Rabarbarasúpa.
í berjaleysinu á s. 1. sumri
reyndu margar húsmæður að bæta
í búi með rabarbarasaft í stað
berjasaftar, sem nú er víðast lít-
ið til af. Hér er uppskrift af rabar
barasúpu:
1 1. vatn
100 gr. sveskjur
1 dl. rjómi
1 dl. rabarbarasaft
60 gr. hrísgrjón
10 gr. hveiti
ca. 35 gr. sykur.
Grjónin soðin í vatni. Sveskjur
soðnar með í 15 mín. Úr hveiti
og rjóma er búinn til jafningur,
hrært í honum og látið sjóða
unz súpan er hæfilega jöfn. Syk-
og saft sett í eftir smekk.
*
Kjirmrkitilriiiir
Bretd
Annríki utan húss
og tnnan.
Pað er oft sagt, að húsmæðu
hafi mest að gera allra stétta í
þjóðfélaginu. Þólt aukin notkun
heimilisvéla, heppilegri húsakynni
og ýms önnur þægmdi létti störf
margra húsmæðra sem betur fer,
er verkahringur þeirra svo fjol-
breyttur og snúningasamur að
fæstar þeirra þurfa nokkurn tíma
að kvíða atvinnuleysi.
Þetta vita og skilja allar hús-
mæður, þótt mörgum hinna eldri
þyki nú orðið óþarfi að barma
sér yfir annríki með þeim þíeg"
indum, sem áður var á minnst,
og ekki voru til á þeirra fyrstu
búskaparárum. En hvaða skoðun
hafa karlmennirnir á þessúm mál-
um? Það er ekki laust við, að
sumir þe.rra yppti öxlum og
gangi illa að skilja hvað það er,
sem endist kvenfólkinu alla daga
til starfa. En þegar þeir eru sjálf-
ir komnir inn fyrir vébönd heim-
ilisins og dettur í hug að gera
eitthvað af aðkallandi störfum,
reka þeir sig fljólt á fjölbreytni
þeirra verka, sem þarf að vinna,
þegar heimilisþarfir eru annars
vegar.
Hér er stuttur vitnisburður,
sem birtist í amerísku tímariti,
eftir samvizkusaman heimihsföð-
ur:
„Það gerir enginn að gamni
sínu að segja frá hinni bitru
reynslu sinni af því að vera hús-
eigandi. Allir sem hafa sæmileg
fjárráð geta keypt sér hús. En
það eru aðeins fáir, sein hafa
hæfileika til að skilja að hús og
garður eru til þess að láta sér
líða þar vel, en ekki til þess að
slíta kröftum sínum þeim til við-
halds. Til þess að öðlast þann
skilning verður þú að vera kjark
mikill og óbund.nn af öllum for-
dómum. Þú verður að vera gædd
ur þeirri tegund af viljafestu, sem
gerir þér mögulegt að liggja mak-
indalega og teygja úr þér í
„hengikoj unni“ þinni úti í garð-
inum á meðan allir aðrir í hverf-
inu þræla baki brotnu. Og án
þess að blikna verður þú að
mæta hinum köldu ásökunaraug-
um, sem litið er til þín. En fyrst
og fremst verður þú að standast
þá freistingu, að fara að vinna
og láta þar með eftir þörfinni
til að sýna það, áð þú sprt eins
lagvirkur og nágranni þinn. Á
hverjum sunnudagsmorgni má sjá
alla menn hér í hverfinu önnum
kafna við að mála, slá grasflötina,
skrapa, negla, festa handföng,
laka önnur af, planta út o. s. frv.
Etíginn þeirra gefur sér tíma til
að leika við börnin, þótt hús og
garður sé einnig ætlað þeim. Auð-
vitað er það karlmönnunum að-
eins liLánægju að dytta Ltilshátt-
ar að húsinu til þess að fullnægja
vinnulöngun sinni. Það versta er,
að þegar ég tek mér fyrir hendur
að vinna eitthvert smáviðvik,
spretta upp kynstur af óleystum
verkefnum, sem óhj ákvæmilegt er
að gera. Gerum okkur í hugarlund
í maí s. 1. kom fram fyrirspurn 1
í brezka þinginu frá nokkrum
friðsömum meðlimum stjórnarand
stöðunnar um það, hvort rann-
sakað liafi verið hvers konar
dýralíf væri á Monte Belló-eyjun-
um, sem liggja um það bil fimm-
tíu mílur undan vesturströnd
ÁslraLu. Churchill forsætisráð-
herra varð fyrir svörum og full-
vissaði þingheim um það að rann-
sóknarleiðangrar hefðu aðeins
fyrirhitt þar fáeinar eðlur, nokkra
sjóerni og að því er virtist einn
kanaríufugl sitjandi á grein. Til-
efni þessarar fyrirspurnar var til-
kynning stjórnarinnar um það,
að hinar fyrrnefndu eyjar og
næsta umhverfi þeirra hefðu ver-
ið einangraðar í því augnamiði
að gera þar tilraunir með atom-
vopn. Nýskeð sprakk svo á eyj-
um þessum fyrsta brezka atóm-
sprengjan og Bretar þar með
þriðja þjóðin, sem ræður yfir
þessu þýðingarmikla vopni.
Hvers vegna er Bretland svona
langt á eftir hinum stórþjóðunum
tveim?
Til þess liggja góðar og gildar
ástæður. Á stríðsárunum lögðu
Bretland og Bandaríkin sameig-
inlega fram krafla sína til þess að
leysa kjarnorkuþrautina og fram-
leiða fyrstu sprengjuna.. Banda-
ríkin létu reisa vísinda- og rann-
sóknarstöðvar fyrir mörg hundr-
uð miljarða dollara og Bretland
sendi alla færustu vísindamenn-
ina sína og kjarnorkusérfræðinga
vestur um haf, En þegar svo langt
var komið, að hilla tók undir
lokatakmarkið var öllum nema
bandarískum vísindamönnum
neitað um aðgang, þeir einir
máltu þekkja leyndarmál atórn-
sprengjunnar. Bretland bað um,
að vísindamenn þess fengju að
fylgjast með framleiðslu sprengj-
unnar allt til enda, eða að þeim
yrðu látnar í té upplýsingar, sem
gerðu þelm kleift að smíða sams
konar sprengjur í heimalandinu.
Þessu var synjað. Brezkir vísinda-
menn héldu heim. Tilraunastöðv-
ar voru reistar og Bretland tók
nú að vinna að framleiðslu kjarn-
orkuvopna upp á eigin spýtur. —
Er tilraunirnar með kjarnorku-
vopn voru gerðar á Monte Belló-
eyjunum á dögunum kom fram
beiðni frá amerískum blaðamönn
um um að þeir fengju að vera
viðstaddir og fylgjast með á-
rarigrinum. Churchill neitaði.
Fregninni um sprenginguna var
tekið með feikna ákafa í Bret-
landi. Brezka stjórnin hefir orð-
ið áþreifanlega vör við það, að
fólkinu finnst Bretland vera orð-
ið of háð Bandaríkjunum og
vestan hafs hefir þess orðið vart
að Ltið er á Bretland sem skjól-
stæðing Bandaríkjanna. Ekki er
minnsti vafi á því, að mark það,
sem brezkir vísindamenn nú bafa
BmraðiMii vid Iténðsskðlani
Búfræðimenntaðir menn kenna við
þrjá héraðsskóla í vetur
Síðan núgildandi fræðslulög-
gjöf var staðfest hafa ýmsir um
það rætt, að með fyrirmælum!
hennar sé æskunni slefnt íil náms, j
sem miðað er við allt annað en
undirbúning fyrir hlutverk á
sviði atvinnul f^ins.
Hið rétta í þessu máli er, að
fræðslulöggjöfin sem slík gefur
engin þau fyrirmæli, er beina
hugum fólksins burt frá vettvangi
starfsins við framleiðsluatvinnu-
vegi þjóðarinnar. Þvert á móti
gerir hún ráð fyrir verknámi,
sem nú þegar er tekið upp við
vissa skóla. Og þegar skólanefndir
og skólastjórnir alþýðu- eða
héraðsskóla sjá sér fært að taka
upp kennslu í verklegum greinuin
er yfirstjórn fræðslumálanna
reiðubúin að styðja þá stefnu.
Oft hafa orð fallið um það, að
héraðsskólarnir hafi brugðizt
hlutverki sínu að nokkru og ekki
belnt hugum æskunnar til sveita-
lífsins og verkefna landbúnaðar-
ins eins og skyldi. Sé þetta rétt
er ástæða til að prófa hvort nýjar
slarfsaðferðir geta nokkru breytt
á þessu sviði. Víst er, að sú skoð-
un á sér mörg rök, að eittlivað
beri að gera til þess að efla hlut
starfslns í sveitinni.
Til stuðnings þessari skoðun
liefir Félag íslenzkra bújrœði-
kandídata unnið að því, um und-
anfarin tvö ár, í samráði við
fræðslumálastjóra og fleiri aðila
úr yfirstjórn fræðslumálanna að
kennsla í búfræðum verði tekin á
starfsskrá við elnhverja af héraðs
skólum sveitanna. Sé það gert i
þeim tilgangi íyrst og fremst að
belna áhuga unglinganna inn á
þær brautir, er liggja belnt til
húsmæðraskólanna og bændaskól
anna.
Meðal grannþjóða vorra er
kennsla í undiistöðuatriðum bú-
fræða verulegur þáttur á starfs-
skrá margra alþýðuskóla. Hér
hefir þetta ekki verið til þessa,
en við tvo héraðsskóla liafa verk-
námsdelldir verið starfræktar á
undanförnum árum með ágætum
árangri, þ. e. smlðadeildir við
héraðsskólana á Laugum og Laug
arvatni.
Árangurinn af nefndum við-
ræðum kandidatafélagsins og
f ræðslumálastj órnarinnar annars
vegar og vlssra skólanefnda og
skólastjórna hins vegar, heflr
orðið þessi:
I fyrra var ráðinn búfræði-
menntaður kennari við héraðs-
skólann á Skógum. Skyldi hann
kenna ákveðnar greinar á stunda-
skrá héraðsskólans, en jafnframt
ræða við nemendur um búfræði-
náð, muni hafa geysilega póli-
tíska þýðingu og Bretar eru nú í
betri aðslöðu en áður tll þess að
bjóða Bandaríkjunum nánari
samvinnu á sviði kjarnorkurann-
sókna.
leg efni -— en þó einkum undir-
slöðuatriði þeirra — eftir því
sem tími og ástæður leyfðu.
Eftir áframhaldandi starf í
þessa átt er nú ákveðið, að við
þrjá héraðsskóla starfi búfræði-
menntað.r menn, sem kennarar í
vetur, eins og hér segir:
Við héraðsskólann á Skógum
er ráðinn stud. agr. Júlíus Daní-
elsson.
Við héraðsskólann á Núpi er
ráðinn cand. agr. Ornóljur Orn-
óljsson.
Við héraðsskólann á Reykjum
er ráðinn cand. agr. Agnar Guðna
son.
Á fyrsta stigi virðist ekki fært
að móta fasta stundaskrá, heldur
verður hverjum skóla í sjálfsvald
sett, livernig liann hagar störfum,
en gert er ráð fyrir, að umræddar
stofnanir leitist við að tengja
saman bóklegt og verklegt nám,
ef ástæður leyfa.
Með starfi því, sem nú skal haf-
ið, er það ætlunin að stuðla mark
visst að fræðslu í frumatriðum
bænda- og húsmæðramenntun-
ar, sem nemendurnir — að lok-
inni dvöl í héraðsskólum —
byggi ofan á með námi í bænda-
skólum og húsmæðraskólum, og
að þessar brautir gangi stærri
hópar en að undanförnu.
Hliðstæða þessarar tilraunar
liefir verið gerð á Selfossi undan-
farna tvo vetur, þar sem Búnaðar-
samband Suðurlands hefir haldið
námskelð fyrir bændasyni, til
undirbúnlngs fyrir dvöl í bænda-
skólum.
Til skamms tíma hafa bænda-
skólarnir veitt alþýðufræðslu og
fagfræðslu í senn, og svo er raun-
ar enn. Með hinu nýja skólakerfi
virðist kennsla í vissum greinum
alþýðufræðslustigsins lítt þörf
vlð bændaskólana. Nemendur, er
stundað hafa nám við gagnfræða-
skóla og héraðsskóla, hafa lagt
þar stund á þær greinar alþýðu-
fræðslunnar, sem bændaskólarnir
höfðu áður, og þessir unglingar
koma því einatt til eins vetrar
náms í bændaskólanum.
Nú er auðveldara en áður að
afla sér almennrar þekkingar, og
má því gera ráð fyrir að þeim
fjölgi, sem hyggja á elns vetrar
faglegt nám í bændaskóla að
fenginni undirbúningsmenntun
annars staðar. Því telja þeir, sem
að umræddri tilraun standa, að
það muni ótvírætt vinningur að
hafa hlotið nokkra innsýn í fagleg
fræði við héraðsskólana áður en
farið er til náms í fagskóla. Und-
irbúningsnám í vissum greinum
mundi þannig auðvelda námið
við eins vetrar dvöl í bændadeild.
Hið sama er að segja um þær
stúlkur, sem leggja leið sína úr
héraðsskólanum í húsmæðraskól-
ann.
Um leið og tilraunin með bú-
fræðikennslu við héraðsskólana