Alþýðublaðið - 15.09.1923, Blaðsíða 2

s
Kauplækkun.
Hvað fylglr henni?
IÞað er ekki ófróðlef't að gera
sér Ijóst, hvaða fylg fiska kaup-
lækkun Ieggur á borð með sér
bæði bji þeim, sem fyrir henni
verða, og óðrum, sem hún tskur
ekki beint til.
Sá, sem kaup er íækkáð bjá,
verður að »spara«. Það þýðir sama
sem að hann má ekki kaupa
neitt, sem hann ekki beiut þarf,
og ekki nema sem allra minst
af því, ssm hann þarf. Megin
þess fer ettir því, hvert kaupíð
er, og hversu margt skyldulið
hans er. Ef kaupið er Htið og
skylduliðið margt, sem altítt er,
þá fer það mest alt í mat; et
skylduliðið er ekki margt, má
með íagi auk matar hafa þolan-
legan fatnað og. ekki aiveg
ónothæf húsakynni, en þau verð-
ur sá, er þunga ljölskyldu hefir,
að sætta sig' við. EinhVypur
maður getur Iíklega veitt sér
einhver þægindt, en hann er úti-
lokaður frá því að breyta til um
líferni, svo sem að giítast, ef
hann véitir sér þau.
Þatta er sú hliðin, sem að
kaupþegaoum sjáHum snýr. Hin,
sem frá honum snýr, er engu
glæsilegri. Vegna þess, að hann
verður að spara, er hann slitinn
úr viðskiftasambardi við aðra
menn að mestu. Hann er neydd-
ur til að dragá úr arði þeirra
af framleiðslu sinni eða söluvarn-
ingi. Hann getur ekki keypt
kjöt, mjóik, smjör, tólg eða ull
af bændum neitt ttl iíka við það,
sem hann þarf. Hann getur ekki
keypt fisk, nýjan, saltaðan, þurk-
aðan, hertan, né aðrar afurðir af
útvegsbasndum, svo sem hann
mundi gera vegna þarfar, ef
hann gæti. Hann getur ekki veitt
sér sæmileg húsakynni, og missa
þar húsgerðatmenn af atvinnu
og byggingárefnakaupmenn af
söluarði af vöru sinni. Hann get-
ur ekki keypt húsgögn né önn-
ur heimilisáhöld af smiðum né
látið þá gera við það, sem níð-
ist. Hann getur ekki keypt
fátnað af klæðskerum né látið
þá gera við föt né heldur efni
f þau eða tilbújn föt af veinað-
arvörukaupmönnum. Hann getur
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ekki keypt skótatnað af skósö!-
um né látið skósmiði gerá við
þann, sem bilar. Hann getur
ekki keypt b ekur og hefir þannig
atvinnu og arð af prenturum,
bókbindurum og bóksöium. Þá
getur hann vitanlega ekki keypt
neinn glysvarning eða munaðar-
varning, og þannig getur hann
ekki lagt neitt fram í ríkissjóð
í tollum af því. Hann er ófær
til skattgjalda og þyngir með
þyí skatta á öðrum, og þeir
verðá aftur ófærari til skatt-
greiðslna vegna viðskiítaleysis
við hann. Hann verður þegar,
er eitthvað bjátar á fyrir honum,
öðrum að haodbeodi, og gerir það
aftur þyngra fyrir hjá þeim. Hvað
bindur annað. Lága kaupgjaldið
hans lamar hann og aðra á allar
hiiðar, því að neyziugeta hans
er lömuð, en neyzla eða eyðsla
er skiJyrði og framrás fyrir vel-
gengnl í framleiðslu.
Hverjum til góðs? Venjulega
hafa öriáir menn þó hag af lágu
kaupgjaldi, þeir, sem réka tram-
leiðslutækin, meðan sölumáttu-
leikar eru ekki tæmdir, en að
því búnu kemur röðin að þeim;
Sönnun; Gróðamennirnir frá
strfðsárunum tapa nú. Að vísu
græða sumir peningaeigemdur alt
af einhvern veginn á því Iíka,
en því má sleppa hér að þessu
sinni.
Með háu kaupgjaldi horta
ástæðarnar gagnstætt við að því
viðbættu, að afgangurinn af fram-
leiðslunni, arðurinn at vinnunni,
leridir hjá fleirtón, og það er
betra fyrir þjóðfélagið. Verka-
menn braska ekki með sparifé
sitt; þeir leggja það helzt á
vöxtu og láta þannig í té ódýrt
rekstursfé, og þeir flytja féð
ekki út úr Íandinu. Gróðatnenn-
irnir, sem hagnast á lágu kaup-
gjaldi, vilja fá háar rentur. Þeir
leggjá afgangsíé sitt í brask og
okur, og þeir hafa tilhneigingu
til að flytja féð út úr landinu.
Niðurstaðan at þessum hug-
léiðingum er þessi: Lágt kaup-
gjald Iamar; hátt kaupgjald eflir.
Liggur þvf beint fyrir sú ályktun,
að kreppan, sem nú ríkir ( hekn-
inum annars staðar og hér, staf-
ar af því, aö teldst hefir á stríðs-
árunum og síðan að lœkka kaup-
gjald yfirleitt niöur úr réttum
lilutfollum.
Á að halda áfram lengra
eða hætta?
Þjóðnýtt ekipulag á framleiðslu
og verdun í stað frjálsrar og
skipulagslausrar framleiðslu og
verglunar í höndum ábyrgðarlausra
einstáklinga. -
Erum við kristnir?
þegar við alhugum áhrif krist-
innar trúav á fyrstu tímum henn-
ar í samanbuiði við nú á tímum,
þá h'ýlur hver heilvita maður að
sjá, sem nokkuð hefir fylgst með
í trúaibragða-atriðunum, ab alvara
í trúnni er alls éngin á móti því,
sem áður var, og að sanDkallaður
heiðinðjaháttur-ræður nú að mestu
leyli orðum og gerðum manna.
Áður, á fyrstu tímum trúarinnar,
var Jesú Kristur tignaður sem
sannur guðssonur, jafn' guði að
valdf og mætti á himni og jörðu.
Þá hé'du menn alla þá daga
helga, er hann hafði fyrirskipað,
og brutu engar þær reglnr, er
kenningu hans voru samkvæmar,
því að þeir óttuðust hegniDgu hins
máttuga guðssonaí; og einnig af
virðingu íyrir honum, sem þeir
elskuðu.
En hvað er nú? Guðfræðispek-
ingarnir hafa gert guðsson að
manni, veikum og vanmáttugum,
eins og hvern annan, sem fæddur
er af mannlegu ho!di og blóði, en
þó hafa þeir gert hann aö >fram-
úrskarandi góðum mannk. Fýiir
þessa kenningu og aðrar fleiri hefir
tiúin mist aðaláhrif sín, því að
þar sem margir hafa aðhylst
þessa skoðuni hafa þeir ekki oiðið
eins strangir í þeim reglum, er
kiistin trú heimtar, og traðkað
undir fótum sór mörg helztu lög-
mál hennar, ,en fundiö upp nýja
siði, sem þeim heflr þótt hægra
að uppfylla og verið meira »móð-
insc en hinir gömlu, enda ekkert
að óttast, þar sem Kristur var
ekki nema áð eins maður.
Ég ætla að eins að minnast á
helgidagana, Fyrir t. d. 40 — 50
árum (og er ekki langt farið aftur
í tímann) datt engum í hug að