Íslendingur - 07.08.1959, Blaðsíða 4

ÍSLENDINGUR
Föstudagur 7. ágúst 1959
ifkpsr
ECemur nt
hvnrn föatiulaft.
Útgefandi: Útgáfufélag ísLcndings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jakob Ó. Pctursson, Fjólug. L Sími 1375.
Skrifstofa og afgreiðsla í Ilafnarstræti 67. Sími 1354.
Opin mánudaga og þriðjudaga kl. 13.30—17.30, aðra daga kl. 10—12
og 13.30—17.30. Laugardaga kl. 10—12.
PrentsmiSfa Björns Jónssorutr h.f,
iiEkkert að znairka úrslitinu,
segir Framsókn
Virðuleg: útför
sr. IHelgu fionráðssonar
Jarðarför séra Helga Konráðssonar Sauðárkróks báru svo kistuna um sálu-
prófasts Sauðárkróki fór fram frá Sauð-
Alþingi situr nú á rökstólum,
og er aðalviðíangseíni þess ný
kosningalöggj öf og kjördæma-
skipan, sem öllum er kunnugt.
Eitt aðalmál kosninganna 28.
júní sl. var breytt skipan kjör-
dæmanna í landinu, er leiða
skyldi til þess, að Alþingi yrði
um næstu framtíð skipað í sem
nánustu samræmi við þjóðarvilj-
ann og gæfi sem réttasta mynd af
honum. Við þær kosningar fylgdu
nær 3 af hverjum 4 kjósendum í
landinu þeim flokkum að málum,
er stóðu að tillögum um nýja
kjördæmaskipan, er samþykkt var
á síðasta Alþing.i, en þrátt fyrir
það virðist Framsókn ekki vilja
hlíta þeim úrskurði. Sjálf sagði
hún fyrir kosningar að kosið yröi
um \mð mál eitt, og kostaði út-
gáfu nýs blaðs, er dreift var kyrfi-
lega um allt land, til þess að und-
•irbyggja þá kenningu og hamra á
henni.
Árangurinn af öllum þeim
bægslagangi var mun minni, en
Framsókn hafði vænzt og einnig
minni, en aðrir flokkar bjuggust
við. Lengi vel hafði Framsókn
von um að geta stöðvað umbætur
á kjördæmaskipaninni með auknu
kjörfylgi, en árangurinn varð að-
eins 2 þingsæti til viðbótar, unn-
in af Alþýðuflokknum, sem í
kosningunum 1956 hafði gengið
til borðs og sængur með Fram-
sókn, og varð það sannast sagna
rýr uppskera. Aðeins rúmlega
fjórði hluti kjósenda Ijáð.i henni
atkvæði, en þrátt fyrir
þessi ótvíræðu svör hefir Fram-
sókn haldið því fram, að ekkert
vœri að marka árslit kosninganna,
þar sem hún hefði ekki feng.ið að
sitja ein að málflutningi í kosn-
ingabaráttunni. Blöð annarra
flokka hefðu líka komið út og
villt um fyrir kjósendum með því
að telja ýms önnur mál en kjör-
dæmamálið koma til greina í
kosningunum!
Hvernig sem kjósandinn hefir
litið á kjördæmaskipan okkar frá
lýðræðislegu sjónarmiði /yrir
vorkosningarnar, þá hlýtur nýtt
ljós að hafa runnið upp fyrir hon-
um ejtir þær. Tveir af þingflokk-
unum, annar með 15.2% atkv.,
hinn með 12.5%, hljóta sinn
þingmanninn hvor kjörinn í kjör-
dæmum, en Framsókn með lægri
hlutfallstölu en hinir samanlagt
hlýtur 19 þingmenn kjörna. í
öðru lagi er dæmið frá Norðaust-
urlandi, Austurlandi og austan-
verðu Suðurlandi (að Rangár-
vallasýslu). 1 þeim kjördæmum,
7 talsins, eru kjörnir 9 þingmenn.
Framsókn fær þá alla á 5482 at-
kvæði, en Sjálfstæðisflokkurinn
engan á 1838 atkvæði. Að baki
hverjum þingmanni Framsóknar
á þessu svæði standa 609 kjós-
endur, en þrisvar sinnum fleiri
kjósendur Sjálfstæðisflokksins fá
engan.
Þetta er hin „lýðræSislega"
mynd af núvcrandi kjördæma-
skipan, sem blasir vio augum
hvers kjósando eftir síðustu kosn-
ingar.
--------□---------
Árgæzka til
laods og sjávar
Það sem af er þessu sumri, hef-
ir mátt teljast árgæzka til lands
og sjávar. Síldveiði hefir gengið
vel miðað við mörg undanfarin ^
ár, og hefir þar farið saman, að
síldin hefir vaðið á víðáttumeira
svæði en um langt skeið áður og
veðráttan verið með hagstæðasta
móti. Því miður hefir ekki tekizt
að selja fyrirfram eins mikið salt-
síldarmagn og undanfarin ár, og
er þegar búið að salta upp í samn-
inga, en kappsamlega er unnið að
frekari sölu, hvernig sem til tekst.
Síldarbræðslum hefir farið fjölg-
andi síðustu árin og eru nú starf-
andi allt frá Húnaflóa og austur
á miðja Austfirði. Hefir þar víða
orðið að leggja nótt með degi við
vinnsluna og skipin orðið að
bíða nokkuð, þegar mest berst að.
í sveitum norðan lands og aust-
an hefir grasspretta verið með
mesta móti og nýting heyja einn-
ig hinar síðustu vikur. Eru marg-
,ir bændur í Eyjafjarðar- og Þing-
eyjarsýslum þegar búnir að hirða
fyrri slátt og margir byrjaðir á
öðrum slætti. í Þingeyjarsýslum
hefir heyskapartíð verið sérstak-
lega hagstæð, svo að leita þarf
langt aftur í tímann til að finna
samjöfnuð.
Á Suðurlandi hefir gengið ver
rneð heyverkun vegna votviðra,
sem þar hafa verið ríkjandi, svo
að hey hafa legið undir skemmd-
um. En gott vor og tiltölulega
hlýtt sumar hefir haft þau áhrif,
að öll jörð er vafin í grasi.
Hugleiðingar um hyggðasöjn. —
Ilver hlutur á þar sína sögu. —
Vegir og vegleysur. — Býður
nokfcur betur í ódýrum veiting-
um? — Litið í „Vikuna“.
ÞEGAR MÉR gefst kostur á að ferð-
ast til annarra héraða eða landsfjórð-
unga, er það eitt mitt fyrsta verk að
heimsækja hin svonefndu „hyggða-
söfn“, þar sem þau eru niður komin,
eða vísir til þeirra. Þannig hef ég laus-
lega skoðað söfnin að Glaumbæ og
Grenjaðarstað og Byggðasafn Austur-
lands. Á öllum þessum stöðum sér
maður í aðalatriðum hina sömu muni,
að vísu misjafnlega gerða, en engir
tveir hlutir, hvort sem um er að ræða
tóbaksbauka, spæni, svipur, nálhús,
hringa eða nælur, eru nákvæmlega eins.'
Handbrögðin eru með ýmsu móti, og í
mörgu bregður þar íyrir lista-hand-
brögðum ólærðra alþýðumanna, sem
vekja mundu athygli, ef þeir væru unn-
ir í dag.
ÉG HEF HEYRT mann segja, að
söfnun gömlu munanna væri þýðingar-
laust „sport“ og kjánalegt. Gömlu rusli
ætti að fleygja, eða a. m. k. væri nóg
að safna saman einu eintaki af hverj-
um gömlum hlut og varðveita á þjóð-
minjasafninu. Þar get ég ekki verið á
sama máli. Margir hlutir eiga sér
merkilega sögu, bundna við sérstaka
atburði og sérstök byggðalög. Brenni-
vínspeli Páls Ólafssonar skálds er ekki
til nema í Byggðasafni Austurlands og
á þar að sjálfsögðu heima. Reka Fjalla-
Bensa, er hann bar með sér í öllum
eftirleitum, er réttilega varðveitt í bæj-
ardyrum á Grenjaðarstað, Byggðasafni
Þingeyinga, og munir Bólu-Hjálmars í
Glaumbæjarsafni. I safninu á Grenjað-
arstað er stofuborð úr dánarbúi Jóns
Sigurðssonar forseta. Að sjálfsögðu er
ekki til nema eitt „eintak" af því. Þar
er einnig slagbekkur, sem ég hef ekki
séð í öðrum söfnum. Því er það hin
mesta firra, að öll þessi söfn séu eins,
þótt svo kunni að virðast við íyrstu yf-
irsýn.
FYRIR NOKKRUM VIKUM var
mér boðið í ferð austur í Fljótsdal og
dvaldi þar nokkra daga. Einn daginn
var mér boðið í hringferð um dalinn
með viðkomu í Ilallormsstaðaskógi.
Ekið var inn Fljótsdal að norðan og
suður yfir brýr undan Valþjófsstað, en
þar voru tvær myndarlegar brýr byggð-
ar fyrir nokkrum árum. Frá þeim brúm
og niður í IJallormsstaðaskóg er á
löngum kafla hinn mesti tröllavegur,
ég held hinn versti, sem ég hef ekið
eftir, enda ekki talinn akandi nema
jeppabifreiðum. Væri þessi vegur
byggður upp, mundi það liafa stórkost-
árkrókskirkju fimmtudaginn 9. júlí.
Kvöldinu áður hafði kveðjuathöfn far-
ið fram að lieimili lians, þar sem aðeins
voru viðstaddir ástvinir liins látna, aðr-
ir vinir hans og nánustu samstarfs-
menn. Þar flutti sr. Björn Björnsson
Ilólum húskveðju og hæn en Kirkju-
kór annaðist söng. Var svo kistan bor-
in strax að kveldinu í kirkjuna og var
þar næturlangt.
Jarðarfararathöfnin hófst kl. 2 á
fimmtudaginn í kirkjunni með sálmin-
um: Þú Kristur ástvin alls sem lifir
(nr. 222). Sr. Lárus Halldórsson flutti
bæn og ritningarorð frá altari. Sungið
nr. 443. Aðalræðu flutti þá sr. Lárus
Arnórsson. Sungið nr. 447. Sr. Benja-
mín Kristjánsson flutti ræðu. Þá söng
Svavar Guðmundsson einsöng. Fluttu
þá kveðjur sr. Finnbogi Krisljánsson,
sr. Pétur Ingjaldsson og Jón Þ. Björns-
son fyrrv. skólastjóri. Skátinn Sig.
Guðmundsson flutti kvæði frumsamið
af Maríu Rögnvaldsdóttur. En skátar
stóðu til skiptis heiðursvörð við kist-
una, sem mjög var skreytt fögrum
blómkrönsum og þrem silfurskjöldum
(frá söfnuðum hins látna, Sauðár-
króks- og Reynistaðar, og frá Kirkju-
kór Sauðárkróks). Endaði svo kirkju-
athöfnin þannig: Preludium, Faðir
vor, ldjóð hæn, blessun og sungin
nokkur vers af Allt eins og blómstrið
eina. Kórsöngur kirkjukórs öruggur og
fagur undir stjórn Eyþórs Stefánssonar.
Af prestum (er mættir voru hempu-
klæddir 14 alls) báru átta kistuna úr
kirkju. En þá tóku við kennarar 8 alls,
er báru kistuna upp að Kirkjugarðs-
stíg. Þar tóku svo við margir kaup-
staðarbúar, sem burðarmenn, 8 í senn
til skiptis hinn langa og erfiða veg en
skáti bar Islandsfána fyrir kistu og
líkfylgd. Rotaryfélagar úr Rotaryklúbb
lega þýðingu til samgöngubóta fyrir
byggðirnar beggja megin Lagarfljóts.
Þá er það mikilsvert atriði fyrir ferða-
mannahópa (t. d. bændafarir), sem
skoða vilja Fljótsdal og Hallormsstaða-
skóg, að geta farið hringinn frá Egils-
stöðum inn Fellin og Fljótsdal og síðan
niður um Hallormsstaðaskóg að sunn-
an (eða öfugt), því ella kostar slík
skoðun tvær ferðir.
MÉR VAR SAGT þar eystra, að
hvorki þingmenn Norð-Mýlinga né
Sunn-Mýlinga teldu sér vegarkafla
þennan viðkomandi, en hann liggur á
sýslumörkum, og er því raunar báðurn
kjördæmunum viðkomandi. Hyggur
fólk þar gott til samfærslu kjördæm-
anna hvað þessi vegamál snertir, því að
vegarkaflinn liggur þó óumdeilanlega
í hinu væntanlega Austurlandskjör-
dæmi.
NÝLEGA var ég með öðru fólki á
ferð um Suður-Þingeyjarsýslu og kom-
um við að sumargistihúsinu á Laugum
til að fá okkur kaffi. Báðum við um
hliðið og kirkjugarð til grafar. Þar
framkvæmdi sr. Lárus Arnórsson venju-
lega greftrunarsiði, og kirkjukór söng.
Fjöldi fólks, eftir vorum mælikvarða,
var viðstatt þessa jarðarför, sem mun
ein hin fjölmennasta, er hér hefir
þekkzt. Ágizkað um 450—500 manns.
Kirkjan, sem var mjög skrýdd blómum
og ljósum, var fullsetin, og stóðu þó
margir. Ennfremur var komið fyrir
miklu af bekkjum í girðingunni um
kirkju og voru þeir allir fullsetnir. En
hátölurum hafði verið komið fyrir ut-
an kirkju, svo að vel heyrðist allt, er
talað var og sungið.
Athöfnin var öll hin hátíðlegasta og
virðulegasta, svo sem vera bar. — Skal
þess getið til skýringar, að nú er orðin
venja hér að flytja lík bílflutningi liina
löngu leið til kirkjugarðs og fram hjá
hinum bratta og erfiða Kirkjugarðsstfg.
En hér var einn vor hezti og mikilhæf-
asti maður „til moldar borinn“.
Mælt hefir verið eftir sr. Helga Kon-
ráðsson í dagblöðunum (Mbl. og Tím-
anum og ef til vill fleiri blöðum, af
kunnugum og merkum mönnum).
Gamall samstarfsmaður.
-------X---------
Veðrið
1. hefti 4. ár, flytur þetta efni:
Tvenns konar tíðarfar, eftir Pál
Bergþórsson (með veðurkortum),
Ert þú veSurnæmur?, eftir Björn
L. Jónsson, Hitastig yfir Keflavík,
eftir Jónas Jakobsson, Óvenjuleg
snjóalög í Esju, eftir Flosa Hrafn
SigurSsson, VeSurratsjá og gervi-
tungl, eftir Borgþór H. Jónsson,
Er hægt aS breyta veSrinu?, eftir
Illyn Sigtryggsson, VeSurdag-
bækur, eftir Jón Eyþórsson, o. m.
fl. Allir höfundarnir eru veSur-
fræSingar.
smurða brauðsneið með kaffinu, því
að flestum okkar leiðast sætar kökur.
Okkur var fullljóst, að smurt brauð er
á flestum veitingahúsum einhverjar hin-
ar dýrustu veitingar, sem hér þekkjast,
og urðum því blátt áfram hissa, er heil-
brauðssneið með áleggi kostaði aðeins
4 krónur. Mér er nær að lialda, að eng-
in veitingahús í hæ eða sveit mundu
undirbjóða veitingahúsið á Laugum i
þessu efni.
HEIMILISBLAÐIÐ VIKAN er nú
orðin eitt læsilegasta vikublað lands-
ins, fjölbreytt að efni og myndauðug í
bezta lagi, enda hefir hún á að skipa
auk ritstjóra tveim blaðamönnum. Sa
galli er þó á þessu annars myndarlega
blaði, að prófarkalestri er mjög áfátt,
og það sem verra er: málinu er einnig
áfátt. Nefni ég í því efni þrjú dæmi:
„Hann elskar að vera úti í núttúr-
unni“ (23. tbl. 21. árg.), „húrraði nið-
ur“ (þ. e. féll niður), _____ nema
vegna þess, að því vantar fyrir mat
næsta dag“, og víðar hef ég rekizt a
svipaðar þágufallsvillur í blaðinu.