Íslendingur - 16.08.1963, Qupperneq 2

F. 2. febrúar 1885 - Ð. 25. jítná 1%3
Minningarorð, flutt i Húsavíkurkirkju G. ágúst af sr. Friðrik A.
I'riðrikssyni ífyrrverandi prófasti.
LÁGUR, dlvöruþrunginn klið-
ur barst um Húsavík á þriðju-
daginn í vikunni sem var. Frétt
in snerti hugi og hjörtu allra:
,,Björn læknir er dáinn“.
Langri, starfsríkri, eftirtektar
verðri mannsævi er lokið. Og
hvað ber þá hæst í hugum sam-
ferðamannanna, þegar komið er
saman á kveðjustund?
Ég veit hvað mér kom fyrst
í hug, þegar dánarfi'egnin barst
mér. Það var kveðja, sem Páll
ifrá Tarsus skilar í einu af bréf-
mm sínum — kveðja frá „lækn-
dnum elskaða.“ Lúkas var élsk-
aði læknirinn hans.
Ég held, að þegar við í dag
!lítum yfir líf og starf látins bróð
•ur, þá sé þétta aðalatriðið: Á
sinrii óvenju löngu starfsævi —
hálfrar aldar starfsævi — hefir
hann vakið kærleika í hjörtum
sarriferðamannanna, svo að í
leiðarlokin munu langflestir
þeirra geta sagt um hann með
orðum Páls, ,,læknirinn elsk-
aði.“
Hversu oft og þráfaldlega hefi
æg, í 30 ára umgengni minni við
bæjar- og liéraðsbúa, haft tæki-
ifæri til að heyra og finna, hve
vænt fólki þótti um þennan
mann.
„Borg, sem stendur uppi á
fjalli fær ekki dulizt", segir
Meistari vor og Drottinn. Lækn
ir í Þingeyjarsýslu í 49 ár —
er slík borg. Hvert einasta heim
ili læknishéraðanna tveggja hef
ir leitað hans, á vonarstundum
fæðinganna, á erfiðleikastund-
um slysa og sjúkdóma, á hljóð-
um stundum hnignunar og bana.
Allir þékkja hann. Menn hafa
fúllkomíð tækifæri til áð kynn-
ast því, sem er þróttmikíð,
drengilegt og elskulegt í fari
hans. Sé þar um veikleika að
ræða, eltthváð óþroskað og
dómsvert, þá dylst þáð engum.
Eftirtéktarvert er þáð þá, ef
niðurstaðan af þessu öllu er:
Læknirinn élskáði.
Björn Jósefsson fæddist að
Hólum í Hjaltadal 2. febrúar
1885.
íg hugsa mér einkar bjart
yfir æsku hans og uppvexti.
Fagur er Skagafjörður, sögu-
frægt hérað og ógleymanlegt
sínum börnum. Margvísleg
reisn hefir löngum verið yfir lífi
manna þar. Og vissulega féllu
Bii-ni forréttindi í skaut að vera
sonur landskunns skólastjóra,
virts og vinsæls fræðimanns og
alþingismanns, og vera fæddur
og uppalinn á sjálfum Hólastað,
frægasta setri Norðurlands.
Gæfa var það þá jafnframt, að
vera ljúfmannlegur og alþýð-
legur piltúr, er ávann sér vel-
vild ,þess margmennis, sem nam
og vann áHólum, eða sótti þang
að mannfundi, en fyrir því hefi
églorð ■.skólasveina frá Hólum,
að svo hafi verið um Björn.
Gæfa var það líka, þótt ekki
væri Björn mikill vexti, að vera
Björn Jósefsson.
'ffíður sýnum, sterkbyggður,
vaskur til átaka, og því andlega
atgjörvi gæddur, að vera sett-
ur til mennta og ljúka námi,
sem jafnvel á þeirri tíð var
langt og erfitt.
Gæfa var það enn, að njóta
kristilegrar uppfræðslu og lesa
undir skóla hjá þeim ágæta
manni, séra Sófaníasi Halldórs-
syni, prófasti í Viðvík, en þess
manns hafa þau hjónin löngum
minnzt með virðingu og kær-
léika.
Björn hóf læknisstörf sín sem
skólapiltur austur á Fáskrúðs-
firði í þágu þáverandi héraðs-
læknis þar. Það mun hafa verið
árið 1911 — fyrir 52 árum. Árið
eftir lauk hann embættisprófi
við hinn nýstofnaða Háskóla
íslands. Það sumar dvaldist
hann norður í Skagafirði — á
Hólum og á Sauðárkróki —- þar
sem hann umgekkst og án efa
starfaði nokkuð með héraðs-
lækninum þar, Jónasi Kristjáns-
syni. Og enn brosti gæfan unaðs
lega blítt til hans, því að þetta
haust, 21. september, giftust þau
Björn og Lovísa. Tókst hann þá
á hendur þjóriustu Sauðárkróks
læknishéráðs í fjarveru Jónasar
■Kx'istjánssonar. Næsta haust, ár
ið 1913, sigldi hann og vann
meirihluta árs á 'fæðingardeild
Ríkisspítalans í Kaupmanna-
liöfn. Jafnskjótt og hann kom
heim næsta sumar — fáum vik-
um áður en heimsstyrjöldin
fyrri skall á — tók hann við
embætti í Kópaskers-læknishér-
aði hér norðan Reykjaheiðar.
Þar vann hann íífúll 4 ár. Síðan
þj ónaði hann Húsavíkurlæknis-
héraði í 32 ár, þar af sem sjúki-a
húslæknir í 13 ár, eða þar :til
inum, — ;a. m. k. fcaman df æv- tséktin og allsleysið vlða að. Tók
inni —, var honum læknisstaff- hann þessvegna yfiitleitt nærri
•18 kærast álk. feáátt ífyrir ann- sér að inriheimta iþjónustúlaun
•ríki sitt á rifskekfetu héraði í sín. lUm ágirnd varð ihann ekki
hann sóttí um lausn frá embætti
árið 1950, þá '65 ára að aldiú.
Eftir það rak hann eigin lækna-
stofu í 13 ár, allt til dauðadags.
Engan mun undx-a, sem
þekkti verkahring hans og stai'fs
aðstæðui’, þótt rómuðu þi-eki
hans og vaskleik væri tekið að
hnigna, er hann sagði embætti
sínu af sér. Hann hafði aldrei
hlíft sér. Ótrauður hafði hann
lagt í hættulegar og erfiðar fex-ð
ir á sjó og landi. Um það geym-
ist fjöldi minninga, sem oft eru
rifjaðar upp, austan heiðar og
vestan, og þá ekki sízt þessa
dagana.
í blöðum og útvarpi er tals-
vei’t gert að því í seinni tíð, að
flytja frásagnir frá samgöngu-
leysisárunum, er læknar þurftu
að leggja sig í hættu og bei;jast
við stói’hríðar og óbrúuð straum
vötn. Hvað mætti þá segja um
það, að takast á við Skjálfanda-
•flóa í vetrarham, á ferðum til
Flateyjar og Grímseyjar? Þess
er minnzt, að þegar lagt var út
í tvísýnuna, voru orð Húsavik-
urlæknis við fylgdarmenn sína
löngum -sem svo: „Ef þið treyst-
ið ykkui', skal ekki standa á
mér.“ Hann latti ekki farar.
Efalaust var Björn óti’auðari
við að sinna kalli skyldunnar og
cigin hjálparvilja f.yrir þá sök,
að trú hans á æðri handleiðslu
var heils hugar og örugg. Sjálf-
sagt hafa áhiúf frá uppvextinum
ráðið þar nokkru um. En jafn-
framt byggði hann á eigin
reynSlu. Vissa hans í þessu efni
var honum ekkert launungai’-
■mál. Sannarlega fyrirvarð hann
■sig ekki fyiúr hana. Slík lífsskoð
un mun þó enganveginn hafa
verið almennt höfð í hávegum
af skólabræðrum hans.
Við margan lækninn hafði ég
rætt, austan hafs og vestan, þeg
ar fundum okkar Björns bar
saman fyrir 30 árum. Og ég
man, að það ,var.' méi; nokkurt
fuiðuefni og mikið gleðiefni, að
hefja nána umgengni og mikið
samstarf við lækni, sem átti hik
lausa ljóstrú og lífstrú. Margvís-
lega hefir þetta verið mér léttir
Og styrkur. IF.yrir það má ég
vissulega þakka, svo og fyrir
það, að mega -vita það hverju
sinni, að læknir minn mundi
koma í kirkju sína, hvenær sem
honum var með nokkru móti
unnt. Ég er þess fullviss, að við
banabeði og á í-eynslu- og soi'g-
arstundum hefir bjartsýn trú
hans á Guð og annað líf ósjald-
an vai’pað geislum vonar og
huggunar yfir hryggan hug.
Þótt Björn léti af embætti,
gat hann ekki hugsáð sér að
hætta læknisstörfum. Hann unni
þessu starfi. Þótt hann hefði
eðli til að sinna mörgum áhuga-
máium og hafa mörg járn í eld-
afskekktu landi, leitaðist hann sakaður. íÞvert ó móti var hann
við.af fremsta megni aðfýlgjast dæmálaust örlátur maður. Þess
með framförum á sviði lækna- sá ég mörg dæmi.
vísindanna. í þvi skvni fór hann Eins og ekki vax’ ótítt um alda
a. m. k. tvær alllangar ferðir til mótamenn, var Björn læknir
höfuðstöðva læknisfræðinnar í mjög félagslega sinnaður mað-
Evrópu, Danmöi'ku, Þýzkalandi, ur, og synjaði sjaldan um lið-
Sviss og Austurríki. Oft var ég veizlu í þeim efnum, væri hon-
þess var á fyrri árum mínum um unnt að veita hana. Hann.
hér, að læknir vakti við lestur vildi öll góð málefni styðja, með
fram eftir nóttu, og var það þá stai’fi eða örlæti. Það var ekki
ósjaldan, að hann var kallaður slæmt fyrir börn, sem send
til þjónustu eftir stutta hvíld vox’U um bæinn til að selja
eða enga. mei'ki, blað eða bók, að koma
Margur hefir minnzt á læknis til Björns. Þar áttu þau alltaf
hendur Björns, mjúkar og styi'k vísan einn vingjarnlegan og góð
ar. Handstyi'kur hans held ég an kaupanda. Fór þar saman fé-
að hafi bii'zt mér alli'a fyi-st — .lagslund hans og hitt, hve ein-
þótt smámunalegt sé að nefna lægur bax’navinur hann vax'.
það — í hans dálítið óyenjulegu Björn kunni að tala við börn og
fögi-u læknisrithönd. Hitt er þau sóttu til hans.
■miklu mei*kara umtalsefni, hve Ég hefi drepið ó afstöðu hans
fær hann þótti-sem skurðlséknir til kirkju og feristni. Fjöldamörg
•og fæðingarlæknir. ár vann hann í skólanefnd og
Um eitt var Björn Jósefsson ‘barnaverndarnefnd. Hann hefir
frábær. Ég vona að ég .geri eng- starfað í Barnaverndarfélagi
um rangt til, þótt ég segi, að Húsavíkur síðan þáð var stofn-
læknisviðmót hans væfi ein- að, og var þar síðustu árin í
stákt. í óstúðlegu brosi 'hans og stjórn þess. Hann var einn af
viðmóti fundu sjúklingar verm- stofnendum Rótarýklúbbs Húsa
andi birtu og öryggi. Þessu hef- víkur, gerði sér far um að kynn-
ir þrásinnis verið lýst fyrir mér, ast sögu og reglum Rótaryhreyf
stundum jafnvel með hálf-gam- ingarinnar og var skyldurækinrx
ansömum blæ, en.ævinlega jafn- og nýtur félagi. Hann var áhuga
framt með aðdáun og þakklæti. maður um byggingu Vatnsveitu
Þegar svo bar við, eins og oft Húsavíkur á sínum tíma, er
hlýtur að verða um lækna, sem mjög breytti heilsufari bæjar-
ekki sjá út úr annríki sínu, að búa til góðs, svo og um bygg-
sjúklingar urðu að bíða hans ingu Sjúkrahúss Húsavíkur,
lengur en þeim entist þolinmæði sem mörgu mannslífinu hefir
til, þá var hann þó ekki f.yrr bjargað. Söngsamtök bæjarins
kominn inn úr dyrunum, ljúfur áttu í honum og fólki hans góða
og viðmótshýr, en allri óánægju vini, og var liann heiðursfélagi
var eins og svipt úr hug þeirra. karlakórsins „Þrymur“. Hið
•Þetta læknisviðmót var ekki sama er að segja um leiksamtök
áunninn vani í nothæfum til bæjarins.
gangi. Því síður var það tízka á Heimili Björns og Lovísu og
námsárum hans og samtíð. Höf- ágætra barna þeirra hefir verlð
uðlæknarnir góðu, Guðmund- höfðingsheimili fró upphafi. Þar
arnir þrír, kennarar hans í hefir ríkt lögmál hinnar full-
læknaskólanum, höfðu allir það feomnustu gestrisni og hjálpar-
prð á sér, að geta breitt hulu vilja, og allir átt aðgang að, ón
riokkurs hranáskapár .yfir sinn manngreinarálits. Þar var oft
óefaða drengskap og mannúð. hlaupið undir bagga með þeim,
Svo virtist, ,að þessi viðmóts- sem bágstaddir voru. Ég segi
hefð mótaði nemendur þeirra þetta ekki vegna þess, að það
nokkuð almennt. En hún fann sé ekki öllum feunnugt, héldur
ekkert bergmál í innræti aðeins til að játa það og þakka.
Björns. Hans læknisviðmót kom En það vitum við líka, að allt,
beint frá því, sem dýpst og bezt sem okkar kæra og ógleyman-
var í hans eðli. Þótt hann væri lega læknisfi'ú —Lovísa Sigurð
skapstór maður, og geðbrigði ardóttir—hefir öðrum vel gert,
hans gætu stundum verið snögg skyldum og vandalausum, það
og óþýð, þótt lunderni hans ætti var honum, lækninum, húsbónd
ekki alltaf það jafnvægi og þann anum, einskært gleðiefni. Allt
styrk, sem allir þyrftu helzt að slíkt var honum að skapi.
hafa, — ekki sízt þeir, sem eru Björn Jósefsson var læknir
eins og borg á fjalli, sem engum til hinztu stundar. Mér hefir
dylst og allir tala um — þá held þótt mjög vænt um það, hve
ég, að samferðamennirnir fullkominn .góðhugur hefir ríkt
mundu flestir fallast á, að und- milli hans og læknanna, sem
irstraumurinn í upplagi hans tóku við af honum í embætti.
hafi verið ljúflyndi, manngæði Þetta lýsir bæði honum og þeim.
og höfðingslund. Þar var enginn metingur, held-
Er hann hóf störf sín, og langt ur þvert á móti virðing og sam-a
fram í starfstíð hans, kreppti fá- (Framh. á bls. 7)Z
ÍSLENDINGUR