Prentarinn - 01.05.1968, Blaðsíða 17

PrentsmiSja. Koparstunga gerS eftir hollenzkri mynd
frá }>ví um 1580.
STRASSBURG. Svo er að sjá sem Strassburg hafi
komið til góða búseta fyrstu starfsmanna sem Guten-
berg hafði sér til aðstoðar við tilraunir sínar áður en
hann sneri aftur til Mainz um 1445. Þar gæti verið að
finna skýringu á tilteknum frumstæðum einkennum á
verkunum sem fyrsti prentarinn í Strassburg, Johann
Mentelin, gaf út. Hann var óvandvirkur prentari en
auðsýnilega séður katipsýslumaður. Fyrsta útgáfuverk
hans var Biblía, gefin út 1460—61 í beinni samkeppni
við þá frá Mainz; en þar sem 42-línu Biblían taldi
1286 síður, tókst Mentelin að þjappa verkinu saman
á 850 síður og spara þannig pappír svo nam næstum
þriðjungi. Næsta bók hans ber enn vott um traust
verzlunarvit. Það var fyrsta Biblían prentuð á þýzku,
og þar með nokkurri þjóðtungu, og þótt hún grúði af
villum sem hver skólaslrákur hefði átt að geta varazt,
var teztinn samt undirstaða að öllum þýzkum Biblíu-
útgáfum fram til daga Lúters.
Mentelin var fyrsti iðkandi hinnar nýju listar sem
að yfirlögðu ráði sinnti þörfum leikmanna, og aðrir
prentarar í Strassburg komu á eftir. Hann gaf út
söguljóðin Parzival og Titurel eftir Wolfram von
Eschenbach (bæði árið 1477), líklega að undiriagi
verndara síns, Rúperst biskups, sem áður hafði aflað
sér svipaðra riddarasagna frá ritstofu Diebolds Lau-
bers í Hagenau. Eftir lát Mentelins (1478) hélt önn-
ur samtíma og miðaldra ljóðagerð, alþýðlegrar helgi-
sagnir, Biblíuútgáfur, postillur og áþekkar bækur og
bæklingar við alþýðuhæfi áfram að streyma úr press-
unum í Strassburg. Adolf Rusch, einn af tengdasönum
Mentelins -— sem allir voru prentarar — varð fyrstur
manna í Þýzkalandi til að nota latínuletur. Blóma-
skeið Strassborgaraprentara var annar fjórðungur 16.
aldar, þegar þeir geistust ákaflega fram í trúarbragða-
ófriðnum á bandi siðbótar Lúters. En eini prentarinn
sem hélt tryggð við gömlu kirkjuna, Johann Griining-
er, gaf út það rit sem mesta lukku gerði í kaþólsku
herbúðunum, Lúterska erkifífliS kveSið niSur eftir
Thomas Mumer (1522).
BASEL. Þar sem Strassburg hafði frá öndverðu for-
ustu í bókaútgáfu fyrir almennan markað, fékk Basel
aftur á móti orð á sig sem prentsetur fyrir lærdóms-
PRENTARINN
63