Prentarinn - 01.05.1968, Qupperneq 18

ritaútgáfu af bezta tagi. Þangað barst listin með
Berthold nokkrum Ruppel, sem lauk árið 1467 viS
frumútgáfu Moralia super Job eftir Gregorius helga,
vinsælasta skýringarrit viS bók í Biblíunni. A fáum
árum varS prentun mikilsverS atvinnugrein í Basel,
svo aS verkfall prentsveina 1471 ■— hið fyrsta sem um
getur í iðninni — þótti þó nokkrum tíðindum sæta;
deilan jafnaðist sem betur fór með gerðadómi á að-
fangadag.
FrægS Basel hófst þegar Johann Amerbach (1443—
1513) stofnaði prentverk sitt 1477. Amerbach var læri-
sveinn Johanns Heynlins við SorbonneJháskóla, þar
sem hann lauk meistaraprófi, og hann notaSi prent-
verkið til að breiða út kristna fornmenntastefnu kenn-
ara síns. Sjálfur var liann fræðimaður og fagurkeri,
og leit eftir að bækur sem hann gaf út væru ekki að-
eins prentaðar af ítrustu smekkvísi, heldur einnig
búnar undir prentun af vandvirkni og nákvæmni.
Helzti ráðunautur hans var Heynlin, sem farið hafði
búferlum frá París til Basel. Samskipti hans við
Amerbach voru mjög svipuð því sem gerðist um „bók-
menntaframkvæindastjóra" í nútíma útgáfufyrirtæki,
ráðleggingar um stefnu fyrirtækisins og umsjón með
útgáfu meiriháttar verka. ASrir prófessorar við há-
skólann í Basel gáfu einnig út bækur og lásu próf-
arkir fyrir Amerbach.
Sá sem hélt við hefðinni frá prentverki Amerbach
var Johannes Froben (1460—1527), sem nam iðnina
í prentsmiðju hans og starfaði frá 1491 til 1513 sem
meðeigandi Amerbach og Johanns Petri (ættaðs frá
Mainz en kemur fyrst fram sem prentari í Flórens
1472). Johannes Froben og eftir hann Hieronymus
sonur hans (d. 1563) voru merkisberar fornmennta-
stefnunnar í Þýzkalandi. Helzti bókmenntaráðunaut-
ur þeirra var Erasmus frá Rotterdam. En þar sem
Heynlin hneigðist til stuðnings við via antiqa skóia
spekinganna, var Erasmus aftur á móti forustumaður
via moderna itinna nýju fræða; háðir forðuðust samt
þröngsýni, svo fyrirtækinu Amerbach og Froben auðn-
aðist á sextíu ára tímabili að senda frá sér bækur, sem
sökum vandaðs vals, samvizkusamlegrar textameðferð-
ar og glæsilegs búnings uppfylltu þarfir og óskir
fræðimanna um alla Evrópu.
ZURICH. Meðan fyrirtæki Frobens og annarra
Baselprentara stóðu með blóma, það er að segja fram
um 1560, gat engin önnur borg í Sviss keppt við
Basel um að verða þýðingarmikil miðstöð prentunar
og útgáfustarfsemi á Evrópumælikvarða. Frá 1521 til
aldarloka náðu þó prentarar í Ziirich, Christopar
Froschauerar tveir, föðurbróðir (d. 1564) og bróður-
sonur (d. 1590) undir sig svissneska markaðinum, að
minnsta kosti í þeim kantónum sem voru á bandi mót-
mælenda. Froschatier eldri var ötull liðsmaður Zuingli
og gaf út öll rit hans undir orðaleiksprentmarki sínu
„Froskurinn á enginu." Hann gaf líka út fyrstu heilu
Biblíuútgáfu mótmælenda ( 6 bindi 1524'—29) og veg-
lega latneska Biblíu með skýringum mótmælenda-
fræðimannsins Conrad Pellikan (7 bindi 1532—37).
Af 900 verkum sem Froschauerarnir gáfu út, voru um
500 trúarlegs efnis; þar á meðal eru 28 þýzkar, 10
latneskar Biblíur og ein ensk, 26 þýzk, 18 latnesk, 4
grísk Nýja Testamenti og eitt enskt. Froschauer vann
verðskuldaðan vinsældarsigur á öðrum vettvangi með
Sögu svissneska jóstbrœðralagsins eftir Johannes
Stumpf með 4000 myndum (1548). Frosohauer yngri
á skilið að hans sé minnzt fyrir gotneska skáleturs-
stungu hans, ekki ósvipaða Civilité hjá Granjon, en
henni tókst ekki að ná föstu sæti í hópi gotneskra
stungna.
( Framhald)
Litmyndii* símsendar
Fréttastofur hafa í marga áratugi símsent myndir
milli borga eða landa, en þar hefur einvörðungu verið
iim svart/hvítar myndir að ræða. Nú er einnig farið
að senda litmyndir á sama hátt.
Fyrir um það bil tveimur árum tók Axel Springer-
útgáfuhringurinn í Vestur-Þýzkalandi að símsenda
litmyndir milli prentsmiðja sinna. Myndirnar eru lita-
greindar með rafeindatækjum og því næst símsendar
til prentsmiðjanna þar sem hægt er að taka litagrein-
ingarnar beint niður á prentplötur.
Þá settu Kodak- og Crosfield-fyrirtækin í samein-
ingu upp fréttamyndastofu í sambandi við Vetrar-
olympíuleikana í Grenoble í fyrravetur og sendu
þaðan litmyndir til blaða víðsvegar um heim.
Ódýrarí pappir?
Á næstu árum má vænta verulegra framfara í
pappírsgerð. Farið er að beita nýjum aðferðum við
þurrkun pappírs, sem byggjast í meginatriðum á því,
að hann er þurrkaður jafr.t beggja vega, en ekki ein-
ungis frá annarri hliðinni eins og gert er í eldri
pappírsgerðarvélum. Með þessu móti má auka vinnslu-
hraðann, lækka framleiðslukostnaðinn, og áferð
pappírsins verður nákvæmlega eins beggja megin.
Nýju vélarnar, sem smíðaðar eru í Bandaríkjunum
og Kanada, eru allt að því helmingi ódýrari en þær
sem hingað til hafa verið notaðar við pappírsfram-
leiðslu. Verksmiðjur í Kanada, Svíþjóð og Bretlandi
hafa þegar fest kaup á vélum af þessari nýju gerð.
64
PRENTARINN