Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.2009, Qupperneq 9

Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Þ
eir Pétur og Stefán sitja þétt saman
í anddyri galtóms Borgarleikhúss.
Klukkan er rétt skriðin yfir níu og
auk þeirra er aðeins húsvörðurinn
í byggingunni. Myndatöku sem
myndskeiðstöku er lokið og loks er
hægt að byrja á gamaldags textaviðtali fyrir
hið háa Morgunblað.
Þeir félagar hafa aldrei unnið saman áður og
þrátt fyrir að koma úr ólíkum áttum, þannig
séð, klikkar greinilega eitthvað á milli þeirra,
maður finnur það á afslöppuðu spjallinu og
augngotum þeirra á milli. Pétur sóttist enda
eftir kröftum Stefáns sem stökk glaður á verk-
efnið en um er að ræða fyrstu „einkasýningu“
Péturs Jóhanns, eitthvað sem hefur staðið til
síðan að hann steig fyrst á svið sem uppistand-
ari fyrir tíu árum. Tenging þeirra á milli var þá
þegar til staðar, í formi handritshöfundarins,
Sigurjóns Kjartanssonar.
„Mig langaði til að fá leikstjóra sem væri
ekki með þennan grínbakgrunn,“ upplýsir Pét-
ur Jóhann. „En ef þú ætlar að spyrja mig af
hverju verður hins vegar erfiðara um svör. Ég
veit ekki …“
Stefán klippir inn í alvarlegur: „Þig langaði
til að taka þetta í 45 gráður.“ Þessi tor-
kennilega setning byggist á einhverju djúp-
fræðilegum einkahúmor þeirra á milli og
tönnlast þeir á þessu í viðtalinu lon og don.
„Nákvæmlega,“ svarar Pétur að bragði.
„Mig langaði til að taka þetta í 45 gráður.“
Kúl og töff
Pétur segist trúa því að það sé kannski ekkert
sniðugt að grínisti leikstýri grínista.
„Mig langaði til að brjóta upp þetta hefð-
bundna uppistand og búa til eitthvað meira úr
þessu. Gera þetta kúl og töff. Ég sjálfur er
ekki kúl og töff en ég fer kannski langt á því að
hafa kúl og töff umgjörð. Ég gæti jafnvel kom-
ist fram fyrir röðina á Boston núna. Alltént var
ég orðinn leiður á hefðbundnu árshátíða- og
þorrablótsflippi og langaði til að færa þetta
upp um svosem eitt stig.“
Stefán brosir og segir að þess vegna hafi
hann leitað til sín, húmorslauss, dramatísks
leikstjóra.
„Mér fannst þetta mjög fyndið tilboð og gat
ekki annað en stokkið á það,“ rifjar hann upp.
„Ég var lengi búinn að dást að þessum dreng
úr fjarlægð en svo komu hann og Sigurjón og
kíktu á Leg sem ég var að leikstýra og sáu eitt-
hvað í því sem þeim líkaði. Við Sigurjón höfum
þekkst síðan á pönkárunum og erum húmors-
lega samstilltir.“
Stefán segir að þeir hafi svo farið í að sulla
saman einhverju úr kunnáttubrunnum hvor
annars.
„Pétur Jóhann kemur með sinn „Pétur Jó-
hann“ sjarma að borðinu og ég myndast svo við
að búa þessu leikræna umgjörð. Hefðbundið
uppistand á það til að fara fram í hrörlegu um-
hverfi; er einfalt og jafnvel sjoppulegt og við er-
um að fara á svig við það. Gera þetta veglegra.“
Glundroði grínistans
En hvaða grín er þetta? Er þetta gróteskt?
Fáránlegt?
„Ekki gróteskt nei,“ segir Pétur. „Fárán-
legt, jú. Þetta er fyrst og fremst ég að velta
fyrir mér lífinu og tilverunni.“
Stefán segir að þeir kalli þetta standandi
gleðileik sín á milli.
„Handritið sem Pétur og Sigurjón unnu að
setur þetta strax í leikhúslegra samhengi en
hefðbundið uppistand. En vissulega gerum við
ráð fyrir spuna inn á milli, það verður að vera.
En það er rauður þráður í gegn sem er sjálf
sköpunin, hvorki meira né minna. Sannleik-
urinn, tilgangur og tilgangsleysi, allt kemur
þetta við sögu. Spuni grínistans er áskorun
fyrir mig , ég er vissulega vanur að vinna með
spuna en leikarar eru allajafna agaðri og
tæknilegri í nálgun sinni. Uppistandarinn er
meira ólíkindatól þannig að við höfum þurft að
mætast á miðri leið í þessu. Ég reyni að halda
honum eins og ég get frá því að fara of langt út
í móa með efnið, ramma þetta inn eins vel og
hægt er. Ég passa að Pétur missi ekki þráðinn
og eigi erfitt með að finna veginn …“
„Sannleikann,“ skýtur Pétur inn í með
hárnákvæmri, kómískri tímasetningu.
„Ég þarf að læra af Pétri um leið,“ heldur
Stefán áfram. „Það er hluti af þessari aðferð
okkar, hann verður að hafa frelsið. Þarna
mætast leikhúsaginn og glundroði grínistans.
Galdurinn er að finna réttu hlutföllin.“
Bæði kaldrifjaður og hnakkafóðraður
Pétur Jóhann kom fyrst fyrir sjónir landans
eftir að hann vann uppistandskeppnina
Fyndnasti maður Íslands árið 1999. Hann
starfaði síðan við útvarp en vakti fyrst ræki-
lega athygli er hann hóf að sprella með þeim
Audda og Sveppa í þættinum 70 mínútum. Sig-
urjóni kynntist hann fyrst á Radio, útvarps-
stöð sem gríneyki hans og Jóns Gnarrs, Tví-
höfði setti á laggirnar og stjórnaði Pétur
þættinum Ding Dong ásamt Dodda litla. Síðar
færði hann sig yfir á FM 957. Þá má ekki
gleyma kvikmyndaleik og stjörnuleik hans í
Nætur- og Dagvaktinni.
Pétur Jóhann hefur því snert á ýmsum grín-
öngum; verið í því heilalausu, kaldrifjuðu,
grátbroslegu og hnakkafóðruðu. En hvar
stendur hann, að eigin viti?
„Þegar stórt er spurt …,“ segir hann lágum
rómi og stillir af gleraugun.
„Ég veit það ekki … ég virðist geta sett mig
inn í þær aðstæður sem eru fyrir hendi hverju
sinni. Ég byrjaði undir verndarvæng Tvíhöfða,
á Radio, og á mikið undir honum. Sigurjón og
Jón voru miklir lærifeður. Svo fer ég yfir á FM
957 sem er allt, allt önnur Ella. Önnur íþrótt.
Þar lifði ég þó af í tvö og hálft ár. Svo fer ég í
það að bera á mér rassinn með strákunum …
það voru ruglárin (hlær).“
Fyndnin gerir yður frjálsa
En er Sannleikurinn ein allsherjar ádeila? Er
verið að stinga á einhverjum kýlum?
„Ég myndi segja alls ekki,“ segir Stefán
snöggt. „Þetta er bara gleði. Þetta er samt alls
engin della. Sýningin er ætluð sem kjarngott
veganesti fyrir mædda þjóð. Það er verið að
sýna Rústað hérna í sama húsi og þessi sýning
vegur því ágætlega upp á móti þungavigtinni
þar.“
Helduru að þú sért eitthvað fyndinn?
Grínistinn góðkunni
Pétur Jóhann Sigfússon
frumsýndi einleikinn
Sannleikann í Borgar-
leikhúsinu í gær. Leik-
stjóri er Stefán Jónsson
og óhætt að tala um
óvænta bólfélaga í þess-
um efnum. Eða hvað?
Mig langaði til að brjóta
upp þetta hefðbundna
uppistand og búa til eitt-
hvað meira úr þessu. Gera
þetta kúl og töff. Ég sjálf-
ur er ekki kúl og töff en
ég fer kannski langt á því
að hafa kúl og töff um-
gjörð. Ég gæti jafnvel
komist fram fyrir röðina á
Boston núna.
Hmmmm....
Leikhúsagi og grín-
glundroði mætast í
Sannleikanum.
Morgunblaðið/Heiddi
Sannleikur Péturs Jóhanns
VEFVARP mbl.is
þegar hann var sýndur árið 1993.
Viss kynslóðaskipti höfðu orðið í
íslenskri gríniðkun; kaldhæðna
kynslóðin, stundum kennd við
Sykurmolana steig fram með
hvasst og súrrealískt grín sem
vílaði ekki fyrir sér að ganga
fram af almannasmekk – og
stinga um leið á nokkrum
samfélagskýlum. Eldra fólk
og aðrir vammlausir borgarar
hlustuðu í forundran en yngri
kynslóðin og kaffisúpandi pæl-
arar veltust um af hlátri. Grín
þetta óx og dafnaði neðan moldu
fyrst um sinn en fljótlega tók Tví-
höfði öll völd og gleypti í sig meg-
instrauminn með húð og hári.
Íslensk fyndni í áranna rás
Þ
að eitthvað bogið við það að gera tilraun til að fara í dulitla
djúpsjávarköfun hvað gamanmál varðar en auðvitað er
glens ekkert grín. Oftlega fylgir því haglega samsettur
samfélagsspegill sem eirir engu. Þegar upp er staðið er spé oft
haldbesta vopnið í hvers kyns rýni og hamflettingum á mann-
anna meinum og gáskafullt sprell á það til að vera útpælt og
þaulhugsað. En er eitthvað eitt sem einkennir íslenska fyndni
fremur en annað? Og hvernig hafa þessi mál þróast? Höfum við
gengið grínveginn til góðs?
Lengi vel réð dagfarsprútt og hnyttið bændagrín ríkjum,
kersknislegt alþýðuspaug þó að sennilega hafi verið dýpra á því
utan opinbers vettvangs. Tveir með öllu og Spaugstofan voru
sem einráð í fjölmiðlagríni og skopið allt í settlegra lagi svo ekki
sé nú meira sagt.
Útvarpsþættir eins og Radíus, Górilla, Heimsendir og Tvíhöfði
áttu síðan eftir að marka mikil skil en þeir fóru í loftið þegar
stutt var liðið á tíunda áratuginn. Sjónvarpsþátturinn Limbó,
sem Óskar Jónasson leikstýrði, setti líka allt á annan endann
Um og eftir aldamót fór uppistand að amerískum hætti að
verða vinsælt; keppnin Fyndnasti maður Íslands laut slíkum lög-
málum og heimsóknir frægra uppistandara erlendis frá voru þó-
nokkrar. Þá tók 70 mínútna gengið nokkurt mið af bandarísku
Jackass-þáttunum og uppskáru mikla vegferð og vinsældir fyrir.
Kaldhæðna kynslóðin er nú búin að koma sér vel fyr-
ir í grínsloti íslensks samtíma og spurning
hvort önnur hallarbylting sé í aðsigi?
En er þá eitthvað sem einkennir kímni-
gáfu Íslendinga? Þeir útlendingar sem
slegnir hafa verið út af laginu eftir gam-
anmál Frónverja segja það stingandi og
óbilgjarnt en stundum sé það hreinlega
absúrd. Menn hafa þá oft viljað slengja
okkur í flokk með skugghygðum Skotum
og jafnvel Bretum á meðan við eigum litla
samleið með ferkantaðri lífssýn – og
gríni – Þjóðverja og Svía t.a.m.
Glens er ekkert grín
Hvasst Tvíhöfði breytti landslagi
íslenskrar fyndni til frambúðar.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 2009 Lesbók 9LEIKLIST