Morgunblaðið - 07.02.2009, Page 21

Fréttir 21VIÐSKIPTI | ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. FEBRÚAR 2009
FRUMÚTGÁFA
í kilju
Sumum ódæðisverkum
er ekki hægt að gleyma …
Í Peking býr einkaspæjarinn Mei Wang
sig undir að leysa nýtt mál þar sem draugar
fortíðarinnar eru aldrei langt undan.
Spennusaga af framandi slóðum
eftir höfund Jaðiaugans.
„Listavel skrifuð … frábær flétta …“
THE SUN-HERALD, SIDNEY, um Jaðiaugað
Eftir Grétar Júníus Guðmundsson
gretar@mbl.is
STAÐAN hér á landi fyrir banka-
hrunið í byrjun októbermánaðar á
síðasta ári var á vissum sviðum svip-
uð og á Írlandi. Þó verður að segjast
að hún hafi verið nokkuð uggvæn-
legri hér, enda hefur komið á daginn
að Írar hafa ekki komið eins illa út úr
þeim hremmingum sem riðið hafa yf-
ir og Íslendingar, þó vandi þeirra sé
vissulega einnig mikill. Stærstur
hluti fjármálakerfisins á Írlandi er
þó ekki hruninn. Ætla má að sú stað-
reynd að Írar höfðu seðlabanka Evr-
ópu sem bakhjarl hafi breytt miklu
fyrir þá.
Mikil þensla
Það sem Ísland og Írland áttu
sameiginlegt fyrir hrunið í október
var í fyrsta lagi hið augljósa, bæði
löndin eru eyjar í Evrópu. Þó Írland
sé minna að flatarmáli búa þar tölu-
vert fleiri en hér, eða rúmlega fjórar
milljónir manna. Í báðum löndunum
hefur hagvöxtur verið mikill á um-
liðnum árum. Þá hækkaði fasteigna-
verð mikið á Írlandi eins og á Íslandi
allt fram á síðustu misseri, svo mikið
reyndar að í báðum tilvikum var um
bólu að ræða. Fjármálakerfi beggja
landanna hafa einnig vaxið mikið og
voru orðin hlutfallslega mjög stór
með tilliti til landsframleiðslunnar í
samanburði við önnur lönd. Annað
sem nefna má er að í báðum lönd-
unum var uppgangurinn það mikill
að flytja þurfti inn vinnuafl frá út-
löndum í stórum stíl til að anna eft-
irspurninni á vinnumarkaðinum.
Lánveitandi til þrautavara
En ekki var allt eins á Íslandi og
Írlandi. Þó írska fjármálakerfið hafi
vaxið mikið eins og það íslenska þá
varð það þó aldrei stærra en helm-
ingurinn af því íslenska, sem hlutfall
af landsframleiðslunni í hvoru landi
fyrir sig, sem þó þótti engu að síður
nóg. Þá skiptir einnig máli að Írar
eru í Evrópusambandinu og í evr-
ópska myntsamstarfinu. Þeir höfðu
því aðgang að evrópska seðlabank-
anum sem svonefndum lánveitanda
til þrautavara í sinni heimamynt,
evrunni. Íslendingar eru hins vegar
með sína krónu. Þetta gerði að verk-
um að lausafjárvandi írskra banka
varð ekki eins stórt vandamál og
þeirra íslensku, sem varð þeim með-
al annars að falli. Írsk heimili og fyr-
irtæki hafa því ekki þurft að takast á
við gjaldeyriskreppu, háa vexti og
mikla verðbólgu. Vandinn hjá Írum
birtist hins vegar með öðrum hætti.
Þannig hefur það til að mynda valdið
írskum útflytjendum erfiðleikum
hvað evran er sterk gagnvart breska
pundinu, en stór hluti af útflutningi
þeirra fer einmitt til Bretlands.
Vandinn ekki yfirstaðinn
Eftir fall bandaríska fjárfesting-
arbankans Lehman Brothers í sept-
embermánuði síðastliðnum var ljóst
að mikil fjármálakreppa var í upp-
siglingu í heiminum, þó svo að ýmis
merki þar um hefðu komið fram tölu-
vert fyrr. Írsk stjórnvöld brugðust
við með því að lýsa því yfir að þau
myndu tryggja innistæður í sex þar-
lendum bönkum. Síðar bætti írska
ríkisstjórnin erlendum bönkum við,
sem eru með umtalsverða starfsemi í
landinu. Írar riðu þarna á vaðið í við-
brögðum við kreppunni og hafa fleiri
farið sömu leið og þeir.
Í desembermánuði síðastliðnum
kynntu írsk stjórnvöld svo að þau
myndu verja allt að 10 milljörðum
evra í neyðaraðstoð við innlendu
bankana, sem innspýtingu á eigin fé.
Þessar aðgerðir írskra stjórnvalda
dugðu ekki til þess að forða einum af
stóru írsku bönkunum frá falli. Í síð-
asta mánuði var þriðji stærsti banki
Írlands, Anglo Irish bankinn, þjóð-
nýttur. Var talið að nýtt eigið fé frá
stjórnvöldum upp á 1,5 milljarða
evra myndi ekki duga til að endur-
vekja traust á bankanum, en það
hafði dvínað mjög vegna spillingar
og óstjórnar ýmiss konar í starfsemi
bankans.
Skuldatryggingarálag á írska rík-
ið er með því hæsta á evrusvæðinu
og hefur hækkað mikið að undan-
förnu. Það hefur aukið á vandann í
landinu. Mikill þrýstingur er á írsku
ríkisstjórnina að grípa til harðra að-
gerða til að taka á miklum halla í rík-
isfjármálum og hefur ýmislegt kom-
ið þar til skoðunar og reyndar
framkvæmda einnig. Að sögn írskra
vefmiðla óttast ýmsir að verði ekki
snúið af þeirri braut sem efnahags-
lífið er á sé hætta á því að lánshæf-
ismatsfyrirtækin lækki lánshæfis-
einkunnir ríkisins, sem myndi auka
vandann enn frekar og gera lántökur
enn dýrari en þær eru.
Írsk stjórnvöld eru því enn að
kljást við mikinn vanda en fjármála-
kerfið í landinu er engu að síður fullu
starfhæft og hefur verið það allar
götur frá því fjármálakreppan hófst.
Engin stjórn á atburðarás
Íslensk stjórnvöld brugðust öðru-
vísi við þeim vanda sem kom upp síð-
astliðið haust en þau írsku. Rétt er
auðvitað að hafa í huga að vandinn
var engan veginn sá sami í löndunum
tveimur, auk þess sem aðstæður
stjórnvalda voru gjörólíkar.
Íslensk stjórnvöld áttu ekki mögu-
leika á því að bregðast við lausafjár-
vanda fjármálakerfisins með þeim
hætti sem írsk stjórnvöld gerðu. Þau
höfðu seðlabanka Evrópu en Íslend-
ingar höfðu allt of lítinn gjaldeyris-
forða.
Seðlabanki Íslands tilkynnti þann
29. september síðastliðinn að ríkið
myndi taka yfir 75% hlut í Glitni
gegn 600 milljóna evra láni. Þar með
hófst atburðarás sem íslensk stjórn-
völd réðu ekki við. Lánshæfisein-
kunnir ríkisins og bankanna lækk-
uðu mikið hjá öllum helstu
lánshæfismatsfyrirtækjunum.
Neyðarlög voru samþykkt á Alþingi.
Landsbankinn og Kaupþing hrundu
og Glitnir einnig. Ofan á þetta allt
bættust svo deilur vegna innláns-
reikninga bankanna í útlöndum eins
og þekkt er. Útkoman er skuldir rík-
isins sem ekki sér fyrir endann á
hvernig þjóðin ætlar að greiða.
Ísland og Írland eru gjarnan borin saman í umfjöllun um fjármálakreppuna, enda margt líkt með þeim
Svipaður að-
dragandi en
ólíkt framhald



  
   
 



 
 

 
 
  

  


 






 

 

   ! 
  




 
!"  
 # $% ! 
    !

      & % #     
  ! 
' (
    
)   *

 
 $ "(
 +

   ,!   -
 
  . #$ - !" 
$
 *, 
 
/00 
 1"  
$  

   
 
      


    "( !  "
20  "
  ! $!
 ,  


    ,
 $ 

    "( ! ,   

    

3-3  " ! $
   "(  ,"(
4& $% 
 -,"
 
   5


"(  !
 

637
 
 
$ "
$
, 2-3  " 
8  ,,  ,
  



  

  $9
,  

-
!"  ,
:
! 
 
!" 
;" 
   
4 
 ! "#
:
! 
 
 
  
$%& 


.
   



 
 
!"
 
  :
! 

  $

" 
   

  (

!"  " 

 1$  

 "(  
 
     ! "" ! $ '  (

   $

 #  "(: 
   !
  !637
  <00  "(   ()#*+% :

 "(  $ "($ 


 1$    ,
  

  "(
,+% 1

  
     "(   "      ,! & , +%"+)#1"   
!   .
  
+%"%-.#1"  

!     
+% 1"   
!   9
, 

 ).  
     $

   "
    ! "

 » Írsk heimili og fyrirtæki hafa því
ekki þurft að takast á
við gjaldeyriskreppu,
háa vexti og mikla
verðbólgu.
Eftir Bjarna Ólafsson
bjarni@mbl.is
FJÁRMÁLAEFTIRLITIÐ (FME)
tók til skoðunar gjaldeyrisviðskipti
Kaupþings og Exista á tímabilinu
nóvember 2007 til marsloka 2008. Þá
var gengishagnaður Exista skoðaður
og útgáfa á víkjandi skuldabréfi. Var
niðurstaða FME sú að ekki hefðu
komið fram vísbendingar um brot á
þeirri löggjöf sem FME hefur eftirlit
með. Lauk eftirlitið því rannsókn
sinni.
Hinn 2. apríl 2008 sendi Seðla-
banki Íslands FME bréf, þar sem
eftirlitið er beðið að rannsaka gjald-
eyrisviðskipti Kaupþings, en í bréfi
Seðlabankans segir að óstaðfestar
upplýsingar séu um að Kaupþing
banki og stærsti eigandi hans, Ex-
ista, kunni að hafa nýtt stöðu sína á
gjaldeyrismarkaði til að stuðla að og
hagnast á gengislækkun krónunnar.
Umsvif í samræmi við stærð
Í bréfi Seðlabankans segir að sam-
kvæmt gögnum bankans hafi Kaup-
þing verið nettó kaupandi að tveimur
milljörðum evra á innlendum gjald-
eyrismarkaði á áðurnefndu tímabili.
Langstærsti eigandi bankans sé
Exista, en staða þess félags hafi
veikst umtalsvert. „Ein kenning er
sú að til sé félag í eigu eigenda Kaup-
þings og Exista sem hafi tekið stórar
stöður á móti krónunni, keypt gjald-
eyri í stórum stíl og þurrkað upp hið
takmarkaða framboð. Að því loknu
hafi Kaupþing notað afl sitt til að
loka gjaldmiðlaskiptamarkaðnum og
stuðlað þannig að falli krónunnar.
Aðgerðin gangi út á að bjarga Ex-
ista, en staða þeirra sé nú nánast
vonlaus.“
Eins og áður segir í svari FME að
eftir skoðun upplýsinga um gjald-
eyrisviðskipti Kaupþings og við-
skiptavina bankans – þ.á m. Exista –
telji eftirlitið að ekki komi fram vís-
bendingar um óeðlileg viðskipti í
þeim gögnum. Umsvif Kaupþings á
gjaldeyrismarkaði hafi verið í sam-
ræmi við stærð bankans.
Viðskipti Kaup-
þings ekki brotleg
Kaup FME fann ekkert að viðskiptunum.
FME skoðaði gjaldeyriskaup Kaupþings