Norðurland - 18.03.1977, Page 5

NORÐURLAND
Málgagn sósíalisia í Norðurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Böðvar Guðmundsson, Helgi Guðmundsson, Soffía Guð-
mundsdóttir, Þórir Steingrímsson, Þröstur Ásmundsson.
Ritstjóri: Vilborg Harðardóttir (ábm.)
Dreifing og auglýsingar: Kristín Á. Ólafsdóttir.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar: Eiðsvallagata 18, sími 21875
Prentun: Prentsmiðja Björns Jónssonar
Gefið út af kjördæmisráði Alþýðubandalagsins
Álfkóngar enn
á ferð
Sömu daga og umræður fara fram á Alþingi um þá lævís-
legu tillögu Eyjólfs Konráðs og Sverris Hermannssonar
um könnun á staðsetningu stóriðjufyrirtækja á norður-
og austurlandi, eiga sér stað miklar umræður utan veggja
þinghússins, um stórfellda mengun frá álverinu í Straums-
vík. Mengunin er slík að ekki einasta starfsmenn fyrir-
tækisins eru taldir hljóta skaða af vinnu sinni í verk-
smiðjunni heldur er Hafnarfjarðarbyggðin innan þess
hrings þar sem mengunin er talin komin yfir hættumörk.
Allar horfur eru á að nokkur ár til viðbótar megi hafn-
firðingar búa við mengunina frá Straumsvík, þar sem
ekkert hefur komið fram um það hvenær álverinu verður
gert að koma upp hreinsibúnaði. Hinsvegar hefur ekki
verið sparað að gera landsmönnum rækilega grein fyrir
því að útbúnaðurinn kosti heil ósköp.
Þegar þessa er gætt er fullkomin ástæða til að velta því
fyrir sér hvað í ósköpunum þeim mönnum getur gengið
til sem enn ala með sér drauminn um 10-20 álbræðslur
í landinu og berjast fyrir því að hann rætist.
Þau rök sem tíunduð eru í þá veru að stóriðjan sé
nauðsynleg fyrir íslendinga til þess að dragast ekki aftur
úr í atvinnuþróun, „renna nýjum stoðum undir atvinnu-
Iífið“, eru hin mesta fjarstæða, þegar þess er gætt að
hin auknu atvinnutækifæri sem hafa skapast við starf-
semi svona fyrirtækja eru keypt svo dýru verði vegna
mengunar og spilltrar heilsu verkafólks, að hvarvetna
kveinka menn sér undan og leita nýrra leiða til úr-
lausnar í atvinnumálum.
En eitthvað hlýtur þeim þingmönnum að ganga til sem
ekki vilja una því að staðar verði numið í stóriðjuspekúla-
sjónum. Varla eru mennirnir að þessu til þess eins að
finna sér eitthvað að dunda við milli þess sem þeir
skera hrúta. Fyrir sjálfum sér hljóta þeir að finna ein-
hverjar röksemdir sem að þeirra mati eru mikilvægari en
þeir ágallar sem hér hafa verið nefndir. Já víst mun þá
ekki skorta rök, þó vissara sé að láta þau ekki heyrast.
Að auðvaldi heimsins er nú kreppt úr ýmsum áttum.
Nýlendur hafa brotist undan kúgun og nýfrjálsar þjóðir
rétta smátt og smátt úr kútnum. Yfirdrottnun hinna
kapitalísku ríkja yfir auðlindum nýlendnanna er að ljúka.
Olíuríkin ráða nú hráefnum sínum sjálf að langmestu
leyti með þeim afleiðingum að þau ráða nú verði á heims-
markaði. Ekkert óttast auðstéttin meir en að önnur hrá-
efnaauðug ríki þriðja heimsins bindist samskonar sam-
tökum um að halda uppi verðinu á sínum hráefnum. Þau
hráefni sem þarf til framleiðslu áls og margvíslegrar ann-
arrar málm- og efnaframleiðslu koma fyrst og fremst
þaðan. Hvað gerist ef þessi ríki koma sér saman um að
hækka verð á hráefnum? Þá verður væntanlega „ál-
kreppa“, „málmblendikreppa“ eða hvað þetta nú allt
heitir, á meðan fundnar verða leiðir til þess að velta byrð-
unum yfir á almenning.
Hin íslenska borgarastétt er trú eðli sínu. Fulltrúum
hennar á alþingi gengur ekki annað til með tillöguflutn-
ingi sínum en að tryggja hagsmuni sinnar stéttar. Það sýnir
hinsvegar lágkúru hennar gegn erlendu valdi *að í sam-
skiptum við erlendu auðhringana nægir þeim að fá að
hirða örfáa mola af borðum hinna ríku. Það eru hin mikil-
vægu rök, sem liggja á bak við dansinn í kringum ál-
kálfinn. — hágé.
Karlakór Akureyrar um það leyti sem Steingrímur segir frá. Þarna sjást, talið frá vinstri, í fremstu röð: Jón Bergdal, Hall-
dór Stefánsson, Jóhann Scheving, Áskell Snorrason stjórnandi, Þórir Jónsson, Björn Gunnarsson, Guðmundur Andrésson. 2. röð:
Kristján Helgason, Hafsteinn Halldórsson, Gunnlaugur Torfason, Guðmundur Árnason, Þorsteinn Jónsson, Sverrir Áskelsson. 3.
röð: Garðar Sigurjónsson, Snorri Áskelsson, Jón Guðjónsson, Jón Ingimarsson, Árni Jóhannesson, Halldór Guðmundsson, Lút-
her Jóhannsson, Þorleifur Þorleifsson. 4. röð: Höskuldur Helgason, Jóhann Böðvarsson, Gunnlaugur Friðriksson, Jón Svein-
bjarnarson, Valdimar Pálsson, O.ddur Kristjánsson, Axel Jónsson, Guðmundur Baldvinsson, Baldvin Baldvinsson. 5. röð: Magnús
Sigurjónsson, Hafliði Guðmundsson, Gústav Jónasson, Bjarni M. Jónsson, Guðmundur Magnússon, Guðmundur Jóhanngssnn,
Steingrímur Eggertsson, Sverrir Magnússon. Aftast: Oddur Jónsson, Stefán Árnason, Adolf Ingimarsson, Daníel Kristjánsson,
Indriði ísfeld Jón Árnason, Jón Þórarinsson, Árni Böðvarsson, Karl Friðriksson. Myndin er tekin 1934 hjá Jóni og Vigfúsi, Ak.
Steingrímur Eggertsson:
MÉR DATT ÞAÐ f
99
HLG
66
Undanfarið, líklega á annað
ár, hefur verið mikill styr um
félag hér á Akureyri, sem
nefnist Alþýðuleikhúsið, —
hvort það væri þess virði að
láta það lifa. Þar hefur ekki
verið deilt um hæfileika fólks
ins í hópnum'til listsköpunar.
Enginn afturhaldspokanna
hefur lagst’ svo lágt að láta
það álit uppi, að félagarnir í
hópnum hafi ekkl menntun
og hæfileika til að skapa list
fyrir almenning með þeim
verkum sem 'hópurinn myndi
taka fyrir, heldur er það hitt,
að fólkið í hópnum hafi ekki
rétta skoðun á lífinu. Það sé
of róttækt — of rautt. Þetta
hefur gengið það langt, að
meira að segja hefur hún
Íhalds-Eeykjavík lagt þar orð
í belg, og auðvitað fleiri reyk-
víkingar.
Alþýðuleikhúsið er þegar
búið að sýna það og sanna
á Akureyri, í Reykjavík og
víða um landið, að þar er lista
fólk að verki og það er ákveð
in meining þess að láta al-
menning njóta verka sinna.
Allt útheimtir það ærna fyrir
höfn og mikla peninga og því
sótti Alþýðuleikhúsið um
styrk til Akureyrarbæjar, —
bara lítið brot af því sem Leik
félag Akureyrar hefur frá
bænum. En um þetta nýja
leikfélag hefur staðið mikill
styr í bæjarstjórninni í lang-
an tíma. íhaldið þar í sveit
reis upp á móti Alþýðuleik-
húsinu, sagði það vera of
kommúnístískt og óhæfu -að
styrkja slíkt og gekk þar fram
fyrir skjöldu Gísli Jónsson,
vinur minn, og átti ég ekki
voií á að hann hefði þennan
mann að geyma.
Nú hefur ræst ögn úr fyrir
Alþýðuleikhúsinu og sumir
bæjarfulltrúar hafa endur-
skoðað hug sinn og það marð-
ist í gegn ,að veita félaginu
smástyrk. En tveir af bæjar-
fulltrúunum létu bóka í fund-
argerð mótmæli sín gegn
styrknum og ku annar þeirra
hafa verið Sigurður Hannes-
son og varð ég dálítið undr-
andi á því, ég átti ekki von á,
að hann væri svona þröngt
hugsandi, við erum búnir að
syngja saman fyrstabassa,
sennilega ekki minna en tíu
Stofnendur Alþýðuleikhússins. Frá vinstri, aftast: Helgi Guð-
mundsson, Jón Hlöðver Áskelsson, Þórhildur Þorleifsdóttir,
Steinar Þorsteinsson, Sæbjörg Jónsdóttir, Ragnheiður Bene-
diktsdóttir, Þráinn Karlsson. Miðröð: Ragnheiður Garðarsdótt-
ir, Sólveig Eggertsdóttir, Hildigunnur Einarsdóttir. Sitjandi
fremst: Kristín Á. Ólafsdóttir, Arnar Jónsson, Böðvar Guð-
mundsson. Á myndina vantar Þráin Bertelsson.
ár, í Karlakór Akureyrar. En
Gísli og Sigurður hafa þarna
reist sér ævarandi minnis-
varða með þessari bókun og
harma ég það. Einn fulltrúi
íhaldsins sýndi þann mann-
dóm að sitja hjá við úrslita-
atkvæðagreiðsluna og tel ég
hans hlut til muna betri, það
var Sigurður Jóhann Sigurðs-
son.
Nú „datt mér í hug“ að
segja frá meira en 40 ára
gömlu stríði úr bæjarstjórn
Akureyrar.
Það mun hafa verið stuttu
eftir 1930, að við undirbúning
fjárhagsáætlunar kom fram
tillaga frá einhverjum í bæj-
arstjórninni að veita Karla-
kórnum Geysi bæjarstyrk
sem viðurkenningu fyrir vel
unnin menningarstörf í þágu
bæjarins. Það munu hafa ver
ið 500 krónur sem um var að
ræða — stórpeningur þá —
og minnir mig, að flestir full-
trúarnir hafi tekið vel í mál-
ið. En þá flutti Þorsteinn Þor-
steinsson aðra tillögu, um að
veita Karlakór Akureyrar
sama styrk og nú vandaðist
málið. Upp reis á afturfótim-
um Brynleifur Tobíasson, kos
inn í bæjarstjórnina af hinum
móflekkóttu framsóknarmönn
tim, en svartasti íhaldsmaður-
inn í hópnum þá, — sennilega
hliðstæða Gísla Jónssonar nú
— og kvað ekki ná nokkurri
átt að fara að henda pening-
um í kommúnistakórinn. Var
deilt mjög hart um málið
bæði frá hægri og vinstri, for
svarsmenn annarsvegar Þor-
steinn og hinsvegar Brynleif-
ur, og fleiri lögðu til málanna.
Þannig var ástandið á Ak-
ureyri, að þá var hér mjög
öflug deild úr Kommúnista-
flokki fslands og við margir í
Karlakór Akureyrar úr deild-
inni, en aðeins fjórir íhalds-
menn í kórnum og væir freist
andi að nefna þá nöfnum, þeir
voru góðir félagar í Karlakór
Akureyrar, eins og þeir rauðu,
en eru nú allir komnir yfir
móðuna miklu ásamt flestum
hinna.
Geysir var þá orðinn einn
besti kórinn á landinu og þar
að auki yfirstéttarkór, en við
rauðuræflarnir ekki hátt skrif
aðir í mannfélaginu þá. En
við fengum þá flugu í höfuð-
ið að langa til að syngja líka
og nú er Karlakór Akureyrar
búinn að syngja bráðum 50 ár,
ótöldum þúsundum til mikill-
ar ánægju, á Akureyri, mjög
víða um land, og á fjórum
Norðurlöndunum, í júní 1967.
Nú kom að því að greiða at-
kvæði í bæjarstjórn um það,
hvort ætti að láta Karlakór
Akureyrar lifa, og var ástand
ið þannig, að rauðliðarnir
voru í rauninni dauðadæmdir
fyrst framsóknarmaðurinn
Brynleifur Tobíasson skarst
úr leik vinstriarmsins. En þá
skeði nokkuð óvænt: íhalds-
maðurinn Sigurður E. Hlíðar
greiddi atkvæði með þeim
rauðu og þar með var okkar
máli borgið, því síðan hefur
Karlakór Akureyrar setið við
nokkurnveginn sama borð og
Geysir. Endanleg af|reiðsla
varð að veita Karlakór Akur-
eyrar 300 kr. og Geysi 500
krónur.
Sigurður Hlíðar var strang-
heiðarlegur maður sem vildi
ekki vamm sitt vita. Það tel
ég meira en hægt sé að segja
um íhaldsfulltrúana í bæjar-
stjóm Akureyrar nú í leikhús
málinu, nema ef kannski
mætti reikna íhaldinu til
tekna hjásetu Sig. Jóh. Sig-
urðssonar. Hann hefur þó
ekki haft það áræði til að bera
að feta í fótspor Sigurðar Hlíð
ar og greiða atkvæði með
þeim rauðu í þessu réttlætis-
máli.
Það væri freistandi að
skrifa margt og mikið fleira
um hliðstæð efni frá liðnum
árum, nú þarf maður ekki að
óttast atvinnumissi eða ann-
að slíkt, einsog hér áður fyrr,
þegar atvinnuleysissvipan
vofði yfir mönnum. Sumir
segja, að þetta sé best komið
í gröfinni með ellinni, en ég
held, að imga fólkið hefði gott
af að heyra ögn frá þessum
gömlu liðnu tímum, ef það
hefði þá nokkra stund aflögu
í hraðanum og stressinu til að
lesa það. En „Öxin og gröfin
geymir hann best“ sagði hann
um árið.

►%%%%%%%%%%%%%%%%!
Velheppnaður orku
fundur um sl. helgi
Um 60 manns sóttu orkumálafund Alþýðubanda-
lagsins á Akureyri á Hótel KEA sl. sunnudag. Þar
hafði Hjörleifur Guttormsson framsögu um ís-
lenska orkustefnu og Ingólfur Ámason rafveitu-
stjóri ræddi um orkumál á Norðurlandi. Vakti at-
hygli, að Ingólfur lýsti yfir stuðningi sínum við ál-
ver í Eyjafirði ef stjórnvöld leyfðu álverksmiðjur á
annað borð.
Formaður Alþýðubandalags
ins á Akureyri, Steinar Þor-
steinsson, setti fund, en síð-
an tók við sem fundarstjóri
Soffía Guðmundsdóttir, en
fundarritarar voru Hilmir
Helgason og Böðvar Guð-
mundsson.
Erindi Hjörleifs Guttorms-
sonar var mjög fróðlegt og
töldu menn sig almennt að því
loknu mun betur í stakk búna
til að fjalla um þessi mál en
áður. Máli sínu til skýringar
notaði Hjörleifur glærur með
töflum og uppdráttum. Hann
minntist fyrst á sérstöðu
mannsins sem orkuneytandi
lífveru og útskýrði einstök
orkuhugtök. Þá ræddi hann
framtíðarvandamál varðandi
orkuneyslu mannkyns og síð-
an íslensk orkumál sérstak-
lega, orkulindir, vatnsafl og
jarðvarma, núverandi orku-
neyslu og orkustöðvar. Hann
gerði grein fyrir spám um
orkuþörf og áætlunum um
virkjanir og sýndi framá, að
fyrirætlanir núverandi ríkis-
stjórnar eru ekki í samræmi
við þörfina framundan nema
reiknað sé með stóriðju. í
þessu sambandi sagði hann
ma. frá áætlun INTERGRAL
og tilboðum Alusuisse til ís-
lenskra stjórnvalda.
Hann rakti afskipti Alþýðu
bandalagsins af orkumálum,
ma. í ráðherratíð Magnúsar
Kjartanssonar, umræðu um
þessi mál innan flokksins og
stefnumótun á síðasta flokks-
ráðsfundi, sem byggð var á
starfi orkunefndar og skýrslu
hennar, „íslensk orkustefna“.
Að lokum minnti hann á sam
þykkt miðstjórnar í þessum
mánuði um íslenska iðnþróun
í stað erlendrar stóriðju, þar
sem varað er við tilraunum er
lendra auðhringa til að ná tök
um á orkulindum landsins og
fá hér iðnaðaraðstöðu og þess
í stað bent á næg viðfangsefni
á sviði innlendrar iðnþróunar
sem íslendingra ráða sjálfir
við án fjármálalegrar íhlutun
ar erlendra auðhringa.
Álver við Eyjafjörð
Ingólfur Árnason byrjaði á
að fagna því að Alþýðubanda-
lagið hefði eignast orkustefnu,
sem hann taldi ekki hafa ver-
ið til staðar þegar Magnús
Kjartansson var iðnaðarráð-
herra. Síðan útskýrði hnan
rafveitukerfi á Norðurlandi og
vék að Laxárdeilunni, taldi
óheppni að lenda þar í miðjum
hörðum náttúruverndarum-
ræðum og mætti kenna Laxár-
deilunni orkuskort á Norður-
landi undanfarin ár. Hann
taldi Norðurlandsvirkjun í
reynd spor afturábak og sagð-
ist hlynntur stofnun heildar-
fyrirtækis fyrir allt landið
einsog'gert er ráð yrir í stefnu
mótun Alþýðubandalagsins,
en vildi þó hafa sérstakar
fj ór ðungsvirkj anir.
Hann vék að væntanlegum
rekstrarkostnaði Kröfluvirkj-
unar og nauðsyn á orkukaup-
anda. Sagði Ingólfur, að menn
mættu ekki misskilja sig, en
ef stjórnvöld á annað borð
leyfðu rekstur álverksmiðja,
þá ættu eyfirðingar ekki að
segja nei við álveri í Eyjafirði.
Taldi hann menguniha ekki
þurfa að verða jafn slæma og
menn hefðu gert sér í hugar-
lund/álbræðslan í Straumsvík
væri ekki til fyrirmyndar.
í umræðum að framsögu-
erindum loknum talaði ma.
Tryggvi Gíslason skólameist-
ari og vék að stóriðjuafstöðu
Ingólfs. Ræddi hann um arð-
semi fyrirtækja og sýndi fram
á, að arðsemi landbúnaðar við
Eyjafjörð væri þreföld á við
álbræðslu. Einnig tók hann til
samanþurðar arðsemi Útgerð-
arfélags Akureyringa miðað
við fjárfestingu. Auk Tryggva
töluðu Jón ísleifsson, Stefán
Jónsson alþm., Þórður Pálsson
og báðir frummælendur á ný.
Hjörleifur hefur framsögu.
Ingólfur Árnason í ræöustól. Tii vinstri sést fundarstjórinn, Soffía Guðmundsdóttir.
Sæluvikan er að hefjast
Sæluvika skagfirðinga hefst
nú um helgina og stendur
framá þá næstu með glaumi
og gleði ef að vanda lætur.
Vel hefur verið vandað til
dagskrár vikunnar og verður
eitthvað um að vera öll átta
kvöldin, leiksýningar og aðr-
ar skemmtánir að ógleymdum
dansleikjum í félagsheimilinu
Bifröst á Sauðárkróki.
Vikan hefst með messu kl.
2 á sunnudag. Leikfélagið sýn
ir „Er á meðan er“ eftir Charl
es Kaufmann flest kvöldin,
leikstjóri er Ragnhildur Stein
grímsdóttir. Kvenfélag Sauð-
árkróks stendur fyrir kabarett
og Samkórinn heldur söng-
skemmtun. Eitt kvöldið er
kirkjukvöld, þar sem ma. Þór-
unn ÓJafsdóttir syngur ein-
söng og Páll Kr. Fálsson leik-
ur einleik á argel og kirkju-
kórinn syngur. Kvikmyndasýn
ingar verða daglega og er þám.
boðið uppá meistaraverk
Chaplins, Borgarljós. Að lok-
um verður dansað á hverju
NORÐURLAND — 5
4 - NORÐURLAND