Norðurland - 07.12.1978, Blaðsíða 4

NORÐURIAND
Málgagn sósíalista í Norðurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Erlingur Sigurðarson, Páll Hlöðvesson, Katrín Jónsdóttiroa
Guðrún Aðalstelnsdóttir.
Ritstjóri: Vilborg Harðardóttir fábm.).
Dreifing og auglýsingar: Ingibjörg Jónasdóttir.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:íiðsvállagata 18, sími 21875.
Póstfang: Box 492, 602 Akureyri.
Offsetprentun: Prentsmiðja Björns Jónssonar.
Gefið út af kjördæmisráði Alþýðubandalagsins.
Einkaframtak á Norðurlandi
Rústir og flök
Vandræði Þórshafnarbúa eru vandræði annara sjávar-
plássa á Norðurlandi. Ekki vegna þess að þau séu sams
konar og brýnustu viðfangsefni flestra útgerðarstaða
dreifbýlisins, heldur eru þau samkynja þeim vanda-
málum, sem þrúga framleiðslustéttirnar á hverju
byggðu bóli á landi hér, en þó fyrst og fremst það fólk,
sem hefur framfærslu sína af því að breyta verðmætum
fiskimiðanna í seljanlega vöru. Þar af leiðir að lausn
þess vanda, sem að Þórshafnarbúum stafar hlýtur að
vera sérstakt áhyggjuefni alþýðubandalagsmanna
engu síður, og raunar því fremur sem málefnið heyrir
nú undir ráðherra Alþýðuflokksins.
Fá byggðarlög á landi hér eru betur fallin til þess að
veita íbúum sínum góða framfærslu. Höfnin liggur vel
við fiskigengd í öllu sæmilegu árferði, íbúarnir
afbragðsfólk til verka, uppsveitirnar víðlendar og
grónar, byggðar dugandi bændum. En engin fámenn
byggð orkar að halda sínu fyrir þess háttar lýð, sem
darkað hefur um garða á Þórshöfn síðustu árin og
kastar nú tólfunum er formælanda þeirra aurabræðra,
Krist jáni Ragnarssyni, formanni L.I.U. er falið að túlka
árangurinn fyrir alþjóð.
Þórshafnarbúar höfðu komið sér upp fullkomnu
fískiðjuveri í bjartsýni vinstristjórnaráranna, þótt ekki
yrði fullbúið fyrr en syrt hafði í hinn pólitíska ál að nýju
með myndun íhaldsstjórnar. Samtímis tóku þeir við
síldarverksmiðju úr hendi ríkisábyrgðarsjóðs, en frá
því einkafyrirtæki höfðu hlaupist nokkrir framtaks-
samir skjólstæðingar L.Í.Ú. - Verksmiðjan var vel til
þess fallin að styðja atvinnu Þórshafnarbúa ásamt físk-
iðjuverinu. Bæði fyrirtækin eru í eigu Þórshafnarbúa
allra, - 450 að tölu.
Þegar hér var komið urðu fiskiþrot ágrunnslóð Þist-
ilfjarðar vegna ágangs breskra L.I.Ú. manna á
fiskimiðunum fyrir Austurlandi. Bátafiotinn sem
árum saman hafði tryggt Þórshafnarbúum nægilegt
hráefni til vinnslunnar í landi, gat ekki sótt fískinn
þangað sem nú þurfti. Þeir urðu að cignast togskip. Þá
var komin til valda ríkisstjórn studd af þeim
meirihluta L.Í.Ú., sem eflir fyrirbærið Kristján Ragn-
arsson í st jórn Landssambands íslenskra útvegsmanna.
Hún bannaði Þórshafnarbúum að kaupa sér nýtt og
fullkomið togskip, en gerði þeim þann kost einan að
taka við gamalli óhappafleytu, sem þeir L.Í.Ú. menn á
Suðurnesjum höfðu þá nýlega velt af sér yfir á lána-
stofnanir með óheyrilegum skuldum. Við þessari fleytu
hlutu þeir Þórshafnarmenn að taka, nauðugir viljugir
með von í guðsmildinni einni saman, og fór sem fór.
Það er rétt að skuldirnar, sem hlaðist hafa á lífsbjarg
arfyrirtæki þeirra 450 Þórshafnarbúa vegna þessarar
ráðdeildar nema nú yfir 900 miljónum, eða meira en
tveimur miljónum króna á hvert mannsbarn í plássinu,
og eru óbærilegar, - en hvað snertir ráðdeild með opin-
bert fé munu þær lánveitingar þó standast býsna vel
samanburð við fjárfestingar á Suðurnesjum. Þar má
finna dæmi þess að tveir einstaklingar skuldi sinn
miljarðinn hvor - umfram eignir •* og neyti enn at-
kvæðisréttar síns til að kjósa Kristján Ragnarsson til
formennsku í L.Í.Ú.
Vel má vera að hægt verði að tryggja fiskiðjuverinu á
Þórshöfn afla til úrvinnslu með öðrum hætti en þeim að
Þórshafnarbúar geri út togara - en með smábátum
einum verður þetta ekki gert svo sem formaður L.Í.Ú.
taldi. Hann vinnur að því þessa dagana að útdeila
peningum úr gengishagnaðarsjóði til þess að borga
útvegsmönnum við Faxaflóa fyrir að hætta að gera út
fiskiskip, sem eru miklu fullkomnari en þau, sem hann
ætlar nú sjómönnum á Þórshöfn að nota til hráefnis-
öflunar í frystihúsið sitt. Er nú mikið í húfi að þeim
félögum takist ekki, ofan á allt annað, að koma þeim
fleytum yfír á bak Þórshafnarbúum, sem hafa fengið
sig fullsadda af því að bera þá skuldabagga, sem hvíla á
verksmiðjurústum og skipsflökum sunnlenskra út-
gerðarbraskara. s.
• Mörg orð hafa verið leyst undanfarin ár um svokallað ending á vinnumarkaði. Aðri:
bónuskerfí við fiskvinnslu í frystihúsum, og ýmsar skoðanir hver sem hann sáir.
eru á lofti. Margir eru mjög hlynntir ákvæðisvinnu þar sem
henni verður við komið, og má segja að hún sé mjög að ryðja
tímavinnunni úr vegi í mörgum starfsgreinum. í dagskrár-
grein í Þjóðv. kom nýlega fram sú skoðun að bónusinn væri
bará „plat“, þjóðfélagið hefði fundið þetta upp sem skálka-
skjól þess að geta ekki greitt verkafólki verðug vinnulaun.
Dæmið var í stuttu máli sett upp svona: meiri vinna + jafn-
langur vinnutími = hærra kaup + meiri þreyta + skemmri
BÓNUSÁ
Hver var ástæða þess að
bónuskerfí var tekið upp
hér, Aðalsteinn?
Nokkur hluti starfsfólksins
óskaði þess mjög eindregið. Auk
þess hefur þetta lengi verið til
athugunar hjá stjórnendum til
að kanna hvort hægt væri að
auka og bæta framleiðslu. Að-
dragandinn var langur, u.þ.b. ár.
Fyrst var skipuð bónusnefnd,
sem telja má nýjung. I henni
voru fjórar konur, kosnar af
starfsfólkinu. Fór ég með þeim
til Grenivíkur og Húsavíkur til
að kynna þeim bónuskerfi þar og
síðan miðluðu þær upplýsingum
til starfsfélaga sinna hér.
Hvað kom út úr þessari
könnun?
I september sl. var haldinn
sameiginlegur fundur með starfs
fólkinu hér og fulltrúum frá ASI
og Vinnumálasambandi sam-
vinnufélaganna, þar sem bónus-
inn var nánar kynntur. Síðan var
gengið til atkvæðagreiðslu um
það hvort bónuskerfíð skyldi
reynt.
Hvenær var síðan byrjað
að vinna eftir bónuskerfinu?
Tilraunaskráning hófst seinni
hlutann í október og byrjað var
að greiða samkvæmt skráningu
2. nóvember. Reynslutíma lýkur
um áramót. Þá verður aftur
atkvæðagreiðsla meðal starfs-
fólks um það hvort haldið verður
áfram.
Er hér um að ræða sams
konar kerfi og tíðkast annars
staðar á landinu?
Til eru tvenns konar kerfi,
annars vegar þar sem varan er
fullunnin á vinnsluborði, hins
vegar þar sem snyrt er sér og
vigtað og pakkað sér. Hinn
almenni bónussamningur hefur
verið í endurskoðun og var hann
samþykktur af aðilum vinnu-
markaðarins 1. ágúst sl. Vinnum
við samkvæmt honum í einu og
öllu. Hér eru í gangi bæði kerfín
og við frystingu er öðru starfs-
fólki en stúlkum við vinnslu-
borðin greidd ákveðin premía.
Hvernig var fólkið frætt
um þetta nýja fyrirkomulag?
Við vorum svo heppin að um
það leyti sem reynslutíminn var
að heefjast hér, var haldið á
Akureyri vikunámskeið á vegum
ASÍ, Vinnumálasambandsins og
Vinnuveitendasambandsins fyr-
ir frystihúsin í Eyjafirði. Þangað
gafst okkur kostur að senda
trúnaðarmann, skráningarstúlku
og yfirmann frá húsinu.
Nýtingin jafnari
Hvað er hægt að segja um
afköst og nýtingu að svo
stöddu?
Nýtingin hefur aukist um ca.
1-2%, sem felst aðallega í því að
bilið á milli einstaklinga hefur
minnkað og nýting orðið jafnari.
Þó vil ég geta þess, að við vorum
áður með hæstu tímavinnuhús-
um í nýtingu.
Hvað afköst varðar má segja
að þau séu mun jafnari og bilið
milli einstaklinga minna eins og
varðandi nýtinguna. Fram-
leiðslumagn pr. dag hefur ekki
aukist enn, þar sem við höfum
ekki möguleika á jafnmörgu fólki
í vinnslusal og áður.
Hvers vegna ekki?
Við höfðum áður í full-
vinnslukerfínu 4-6 stúlkur á
borði, en samningarnir leyfa
ekki fleiri en 3 saman og vegna
þrengsla gátum við ekki fjölgað
borðum. Við vildum hafa sér-
stök borð þar sem gætu verið 4-6
stúlkur við hvert og reyna
þannig hópbónus, þar sem hvert
borð kæmi út sem einn hópur.
Þetta vildi ASÍ ekki leyfa og
fínnst mér það mikil þröngsýni.
Telur þú hópbónus hag-
stæðari fyrir fólkið sjálft?
Við teljum okkur hafa rök
fyrir því að það sé alveg eins
hagkvæmt fyrir fólkið. I hóp-
bónus verða einstaklingarnir að
veita hver öðrum hjálparhönd,
og sá sem minna má sín verður
ekki útundan. Því miður verður
að segjast að núverandi kerfí
getur kallað fram vissar kenndir,
svo sem mikla samkeppni, stress
o.fl. En ég vil eindregið geta þess
að við höfum með upplýsinga-
starfsemi lagt höfuðáherslu á
góðan starfsanda, sem hefur að
ég held alla tíð verið hér og
virðist ekki hafa breyst við
ákvæðisvinnu.
Það var áhugi meðal frysti-
hússmanna annars staðar á
landinu að reyna hópbónus.
Aðrar þjóðir hafa margar hverjar
tekið upp það fyrirkomulag eftir
reynslu af sams konar kerfi og
ríkir hér í dag, og mættum við
taka mið af því. Núverandi
fyrirkomulag er nefnilega á
margan hátt þungt í vöfum og ég
álít að það hamli gegn framþró-
un í vinnsluháttum.
Þurftuð þið að segja fólki
upp vegna þrengsla?
Nei, engum var sagt upp.
Hins vegar er hér alltaf mun
fleira fólk á sumrin en veturna,
og er þar td. um að ræða
skólafólk sem kemur inn á vorin.
Fjöldi starsfólks nú er einsog
þegar fæst er yfír veturinn, og
getum við ekki bætt við fólki þó
að við vildum. Þó má geta þess að
enginn er á biðlista sem stendur.
Það er til bóta, að stækkun á
vinnusal og aðrar breytingar á
húsinu standa fyrir dyrum og
undirbúningsvinna þegar hafín.
Einnig er nýbúið að setja upp
nýjan frystiskáp, sem eykur
frystigetuna til muna.
Sævaldur: Sáróánægðurfyr
ir hússins hönd.
• En hvað segir starfsfólk f:
Þar var bónuskerfi komið á ni
enn yfír. Við litum þar inn og
stjóra um álit þeirra á breyt
• Aðalsteinn Gottskálkssor
vinnusal er við komum, og
okkar.
DAL
Skilningur og sam-
starfsvilji
Er fólkið hér almennt
ánægt það sem af er?
, Já, ég held það yfirleitt, og
mig grunar að flestir yrðu
samþykkir ef gengið yrði til
atkvæðagreiðslu í dag.
I byrjun voru sumir hræddir
við stress en við reyndum að
undirbúa þetta mjög vel og ég
hef ekki orðið mikið var við það.
Það má segja að tekjuaukning
hafi orðið töluverð hjá fólki.
Er ekki erfitt að kollvarpa
svona skipulaginu?
Jú, það er erfitt í byrjun að
breyta svona miklu, en útreikn-
ingar hjá okkur fara allir í
tölvuvinnslu hjá KEA á Akur-
eyri, og auðveldar það alla
vinnu. '
- En fólkið hefur líka auð-
veldað okkur vinnu við breyt-
inguna með skilningi og góðum
samstarfsvilja og fyrir það er ég
mjög þakklátur.
Þess má geta að Hríseyingar
hyggjast líka nota sér tölvuna í
Hvað segir \
Þá var næst- að kynna sér
viðhorf verkafólksins til
bónuskerfisins. Við vorum
svo heppin að hitta á pásu í
salnum svo við þurftum ekki
að tefja fólk frá vinnu.
Fyrstar urðu á vegi okkar
Sigrún Friðriksdóttir og
Erna Hallgrímsdóttir, og við
spurðum þær hvort þær
væru ánægðari nú en í
tímavinnunni.
Sigrún: Eg er nýbyrjuð eftir
margra ára hlé. Eg held þetta sé
meira gaman, og fólk vinnur
áreiðanlega betur núna. Tíma-
vinnan bauð frekar upp á að
slóra.
Erna: Já, ég held að þetta sé
betra, þótt reynsla okkar sé ekki
mikil ennþá. Mér fínnst sjálfsagt
að hver og einn fái greitt fyrir
afköst sín.
Eruð þið ekkert stress-
aðar?
Báðar: Nei, alls ekki.
Rúna Rúnarsdóttir, Dana
Jóna Sveinsdóttir og Vigdís
Sigurðardóttir notuðu pás-
una til að spila á spil og voru
fúsar að segja okkur álit sitt
á bónuskerfinu. Luku þær
allar upp einum munni um að
þetta væri sko miklu betra en
tímavinnan, og þær vildu ekki
skipta. Þær kváðust hafa bætt við
sig 25-30 þús. kr. fyrstu sjö
dagana, en árangurinn færi
auðvitað eftir því hvemig fiskur-
inn væri.
Er sko munur!
I því bar að Hafdísi Sverr-
isdóttur og þær stöllur bentu
okkur á að tala við hana, - „því
hún væri svo ofsa fljót.“
Hafdís var sammála þeim um
ágæti bónuskerfisins.
- Þetta er sko einhver munur,
sagði hún. - Eg mundi ekki vilja
fara í tímavinnu aftur.
Er það rétt hjá stelpunum
að þú sért ofsalega fijót?
Ekki skal ég fullyrða neitt um
það. En mér er sama þó ég segi
ykkur, að fyrstu 7 dagana bætti
4 -NORÐURLAND