Norðurland - 01.11.1979, Side 5

idurinn Örn Bjarnason
Þjóðfélagið allt er vettvangnr
j afnr éttisbar áttunnar
Rœtt við Soffíu Guðmundsdóttur 2. mann á lista Alþýðubandalagsins
Soffía Guðmundsdóttir tónlist-
arkennari á Akureyri skipar
annað sætið á lista Alþýðu-
bandalagsins í Norðurlands-
kjördæmi eystra við komandi
kosningar. Soffía hefur verið
bæjarfulltrúi síðan 1970 og
hefur skipað annað sætið á Iista
Alþýðubandalagsins til alþing-
iskosninga síðan í kosningun-
um 1971.
- Þetta er auðvitað afleitur
árstími til þess að standa í kosn-
ingum, en um það þýðir ekki að
fást úr því sem komið er, og við
búumst til atlögu, sagði Soffía í
upphafi viðtalsins.
- Við höfum svo sem séð allt
upp í fimm daga stórhríð í þess-
um landshluta í skammdeginu,
en við skulum vona hið besta,
og rétt er að minna á, að nú
verður hægt að kjósa allt frá 25.
nóvember utan kjörstaðar, og
kjörfundur stendur í tvo daga.
- Hvað segirðu um stöðu og
horfur?
- Af brotthlaupi kratanna úr
ríkisstjórn verður naumast ann-
að séð en þeir séu óðfúsir að af-
henda Sjálfstæðisflokknum
völdin í þjóðfélaginu. Þeir vildu
alla tíð ganga til samstarfs við
Sjálfstæðisflokkinn eftir síð-
ustu kosningar, og voru nánast
til þess kúskaðir sárnauðugirað
mynda ríkisstjórn með Alþýðu-
bandalagi og Framsóknar-
flokk, enda kom það beriega í
ljós, að þeir unnu aldrei af heil-
indum innan ríkisstjórnarinn-
ar. Þetta tiltæki kynni reyndar
að snúast í höndunum á þeim,
og ég held þess gæti dag frá fegi,
að það beinist æ meirgegn þeim
sjálfum, staða þeirra versni og
fylgið hrynji. Kratar hafa gert
sitt til þess að hindra vinstri
þróun í landinu og rutt brautina
nýrri viðreisnarstjórn, sem gæti
orðið stórum argvítugri hinni
fyrri.
- Hvað bendir til þess?
- Það er nærtækt að huga ögn
að tali Sjálfstæðismanna um
endurreisn í anda frjálshyggju,
en þar er vitanlega óheft gróða-
hyggja í fyrirrúmi. Fjármagnið
skal ráða, og allt, sem ekki ber
sig eins og það heitir skal víkja.
Það verður vegið að samneyslu
á fjölmörgum sviðum, félags-
legar umbætur og uppbygging í
mennta- og menningarmálum
skulu undir hnífinn. Að sama
skapi verða aukin unsvif þeirra,
sem eiga fjármagnið eða ráða
því og búið í haginn fyrir þá.
Hagsmunir einkagróðans, en
ekki almennra launþega hafðir
að leiðarljósi. Ekki hefur það
heldur dulist neinum, að tals-
menn erlendrar stóriðju hafa í
seinni tíð stórlega færst í auk-
ana, en þeir höfðu tiltölulega
hægt um sig um tíma og hyggja
nú gott til þess að fá afturhalds-
stjórn að völdum. Varla þarf að
fara í grafgötur um það, að við
þær aðstæður myndu umsvif
bandaríska hersins verða stór-
aukin og hersetan og Nato
aðildin fest enn rækilegar í sessi,
en að sama skapi færi lítið fyrir
uppbyggingu íslenskra atvinnu-
vega um allt land með forræði
okkar sjálfra. Þá er athyglis-
vert allt það tal, sem borið hef-
ur á í menntamálum til að
mynda innrætingin margnefnd.
Auðvitað dreymir afturhaldið
um atvinnuofsóknir, en það
hefur einfaldlega ekki þorað að
fylgja neinu slíku eftir og ekki
talið sig hafa styrk til þess.
Þessari óheillavænlegu þróun
allri verður að snúa við, og það
verður best gert með því, að
kjósendur efli Alþýðubanda-
Soffía Guðmundsdóttir.
lagið til stóraukinna áhrifa, en
það er sá flokkur, sem er eining-
ar- og forystuaflið á vinstri armi
stjórnmálanna.
- Hvað áttu við með vinstri
armi og vinstri stefnu?
- Við verðum að fá þess kon-
ar ríkisstjórn, að hún vilji og
geti tekist á við vanda efnahags-
mála án þess að skerða einlægt
kjör launafólks. Það verður
ekki ráðist gegn verðbólgunni í
einu vetfangi nema þar af leiði
stórfelldan samdrátt og at-
vinnuleysi um allt land, og verð-
bólgan er ekki neitt sjálfstætt
fyrirbæri óháð öðrum þáttum,
sem tilheyra sjálfri þjóðfélags-
gerðinni. Vinstri stjórn verður
að hafa til þess bolmagn að gera
djúpstæðar breytingar á efna-
hagskerfinu sjálfu með tilheyr-
andi meiri háttar tilfærslum
fjármuna, byggja upp íslenska
atvinnuvegi í höndum okkar
sjálfra og vísa á bug fyrirætlun-
um um erlenda stóriðju, hersetu
og aðild að hernaðarbandalag-
inu Nato, en þetta er allt saman
órjúfanlega samtengt.
- Er þá t.d. Framsóknar-
flokkurinn í samvinnu við Al-
þýðubandalagið reiðubúinn að
gera slíkar breytingar og aðrar
sem til þess væru fallnar, að
vinstri stjórn rísi undir nafni?
- Þeirri spurningu er ósvarað
sem stendur, en benda má á
það, að Framsóknarflokkurinn
hefur einatt skilið þá vísbend-
ingu, sem í því felst, þegar Al-
þýðubandalagið eflist að fylgi
og áhrifum. Það er ljóst að
Samvinnuhreyfingin er sú fé-
lagsleg hreyfing, sem næst stend
ur viðhorfum sósíalista og fram
sækinnar verkalýðshreyfingar,
en það hefur löngum reynst
örðugt að fá Framsóknarflokk-
inn tl þess að fallast á þær
efnahagsaðgerðir, sem hníga að
raunverulegum breytingum á
þeirri samfélagsgerð, sem við
búum við. Það mætti e.t.v. orða
þetta á þann veg, að Samvinnu-
hreyfinguna og Framsóknar-
flokkinn hefur borið meira en
lítið af leið, þegar litið er til
frumherjanna, og kannske gera
óbreyttir fylgismenn Fram-
sóknarflokksins honum ekki
betri greiða en þann að kjósa til
vinstri við hann og efla Alþýðu-
bandalagið.
Ég held að hann myndi skilja
það og draga af því réttar
ályktanir.
- Ég vildi gjarnan, að við
ræddum svolítið um jafnréttis-
baráttuna, en margir munu líta
á þig sem fulltrúa þeirrar
kvennahreyfingar, sem æ meir
hefur gætt í þjóðlífinu aði und-
anförnu. Hvernig er sú hreyfing
á vegi stödd?
- Það, sem áunnist hefur, er
einkum það, að tekist hefur að
koma þeim málum, er áhræra
jafna stöðu karla og kvenna til
umræðu og knýja til nokkurs
endurmats, sem óneitanlega
gætir víða, en vitanlega er enn
óralangt í land uns konur sam-
ast þar með tærnar sem karl-
menn hafa hælana. Þaðsérhver
og einn. Leiðirnar að markinu
eru umdeildar, en mérsýnist, að
samt hafi eitt og annað þokast
fram á við, þótt hægt gangi.
- Ert þú í andstöðu við jafn- •
réttishreyfinguna eins og hún
birtist sem stendur, ef marka má
af skrifum þínum þar um?
- Mér er annt um þessa hreyf-
ingu, sem ég held, að hafi það
afl í sér fólgið, að hún geti orðið
áhrifavaldur í þjóðfélaginu.
Mér hefur í seinni tíð virst sem
um of gæti tilhneiginga til inn-
hverfra viðhorfa með tilheyr-
andi yfirdrifnum áherslum á
sviði einkamála, sem reyndar
eru líka pólitík, en það má ekki
gleymast, að við verðum að
heyja baráttuna úti í þjóðfélag-
inu. Þar er vígvöllurinn.
- Heyrst hefur, að hugmyndir
séu uppi um sérstakan kvenna-
lista. Ertu hlynnt slíkum fyrir-
ætlunum?
- Nei, ég tel þær fráleitar af
mörgum ástæðum. Kvennalisti
væri því aðeins áhrifaríkur, að
engin einasta kona fyrirfyndist
á framboðslistum stjórnmála-
flokkanna um allt land, og þar
væri um samræmda, markvissa
aðgerð að ræða. Auðvitað er
það ljóst, .að konur eiga sem kyn
fjölmargt sameiginlegt, sem
hafið er yfir stéttaandstæður;
þær sæta kynferðislegri kúgun í
öllum stéttum þjóðfélagsins,
þótt hinn ytri rammi sé vissu-
lega með ólíkum hætti, en það
er jafn augljóst, að konurverða
að berjast fyrir þeim rétti sín-
um að verða fullgildir þjóðfé-
lagsþegnar úti í þjóðfélaginu,
við hlið karlmannanna, ekki
einar sér á báti.
- Er hlutur kvenna raunveru-
lega fyrir borð borinn í þeim
mæli, sem þið haldið fram,
þegar um er að ræða stjórn-
málaþátttöku?
- Þar er ekkert orðum aukið,
enda er þar við að kljást það
vígi, sem fastast er varið, en það
er hið pólitíska vald. Þess er
vandlega gætt, af handhöfum
þess, karlmönnunum.
Ekki þarf að líta lengra en til
þeirra prófkosninga, sem nú
ganga sem glaðast og uppstill-
inga hér og þar um landið. Eng-
um þykir farandi á flot með lista
nema hafa eina og eina konu
með í leiknum svona eins og
upp á punt, en hverju sinni sem
þær taka að nálgast þau sæti,
sem máli skipta, kemur annað
hljóð í strokkinn, og ýmis tor-
merki eru talin á hlutdeild
þeirra í því að ráða til lykta mál-
efnum samfélagsins og okkar
allra.
Það gengur seint og illa að fá
karlmenn til þess að viður-
kenna konur sem jafningja sína
til starfa úti í þjóðfélaginu við
úrlausn hinna margvíslegu við-
fangsefna.
- Finnst þér enn, að Alþýðu-
bandalagið hafi gert rétt í því að
taka þátt í ríkisstjórn eftir síð-
ustu kosningar?
- Já, mér finnst það; við unn-
um umtalsverðan kosningasig-
ur vorið 1978 og það getur eng-
inn flokkur áunnið sér tiltrú og
traust, sem kýs að standa álengd
ar og veigrar sér við því að axla
þá ábyrgð, sem því er samfara
að takast á við fjölþætt vanda-
mál samfélagsins.
Verkalýðshreyfingin bar
fram, þegar í óefni stefndi,
kröfu um myndun fyrrverandi
ríkisstjórnar, og því kalli bar að
hlýða. Engum duldist, að meðal
flokksmanna Alþýðubanda-
lagsins voru skiptar skoðanir
um það hvort ganga bæri til
stjórnarsamstarfs upp á þær
spýtur, að við utanríkismálum
skyldi ekki hreyft, og við feng-
um engu til leiðar komið varð-
andi úrsögn íslands úr Nato og
brottvísun bandaríska herliðs-
ins af íslandi, og var það beisk-
ur biti. Stjórnarþátttakan var
lærdómsrík, og hvetur til sívak-
andi endurmats. Við erum
reynslunni ríkari og verðum að
draga lærdóma af.
- Hvernig líst þér á baráttuna
framundan?
- Má ég geta þess, að við
Stefán Jónsson erum nýkomin
úr ferðalagi um kjördæmið
þvert og endilangt, og ekki bar á
öðru en félagar okkar væru í
baráttuhug og teldu góðar
horfur á gengi Alþýðubanda-
lagsins í þeim átökum, sem fram
undan eru. Við hjttum marga að
máli, höfðum liðsfundi, ogalls-
staðar gætti sóknarhugar og
bjartsýni, en það er stuttur tími
til stefnu.
Kosningabaráttan vinnst
ekki af fáum, heldur er hún háð
allsstaðar, hvar sem tveir menn
eru saman komnir, og þar
verður hver félagi að leggja sitt
fram. Við höfum verið í sókn
undanfarin ár og stöðugt unnið
á í þessu kjördæmi síðan árið
1971, og við væntum þess, að
svo verði enn.
NORÐURLAND- 5