Norðurland - 09.01.1980, Blaðsíða 4

NYJ/
NORÐURIAND
NORÐLENSKT VIKUBLAÐ
Málgagn sósíalista í Norðurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Böövar Guömundsson, Erlingur Siguröarson,
Helgi Guömundsson, Soffia Guömundsdóttir, Tryggvi Jakobsson.
Ritstjóri: Jón Guöni Kristjánsson (ábm.).
Framkvæmdastjóri: Loftur H. Jónsson.
Ritstjórn: Simi 21875. Dreifing og afgreiösla: Siml 25875.
Póstfang: Box 492, 602 Akureyri.
Offsetprentun: Prentsmiöja Björns Jónssonar.
Gefið út af kjördæmisráði Alþýðubandalagsins
í Norðurlandskjördæmi eystra.
Er aukinn
launa-
mismunur
í vændum?
Enn eru kröfur verkalýðshreyfingarinnar í næstu kjara-
samningum á dagskrá. Fundur Verkamannasambands-
ins hefur áréttað þá skoðun samtakanna að beita eigi
vísitölukerfinu til launajöfnunar á þann veg að öll laun
neðan við þrjú hundruð þúsund krónur fái sömu vísi-
tölubætur í krónutölu og þrjú hundruð þúsund krónu
laun. Laun á bilinu þrjú hundruð til fjögur hundruð
þúsund fái vísitölubætur í prósentum, en laun ofan við
fjögur hundruð þúsund verði bætt með sömu krónu-
tölu og fjögur hundruð þúsund króna laun. Þessar hug-
myndir eru nánari skilgreining á þeim grundvallar
tillögum sem samþykktar voru á Verkamannasam-
bandsþinginti á Akureyri á sl. hausti. f þeim felst ekki
nein stefnubreyting og ekki verður séð að Verkamanna-
sambandið hafi teygt sig í átt til samkomulags við aðra
launþegahópa í landinu sem nú undirbúa kröfugerð.
Hér í blaðinu hefur áður verið drepið á að hugsanlegt
sé að beita vísitölukerfinu til launajöfnunar um ein-
hvern tíma enda sé þá samkomulag milli launþega-
hópanna um að draga launataxtana saman. Nú virðist
hinsvegar ljóst að ekkert samkomulag verði um slíka
stefnu hvorki innan Alþýðusambandsins eða við önnur
samtök launafólks. Er því vandséð hvernig réttlæta má
vísitöluskerðingu hjá því verkafóiki sem vinnur í fisk-
vinnslunni á bónuslaunakerfi eins og þessar tillögur
óhjákvæmilega munu leiða af sér. Verði tillögurnar að
ákvörðunum í kjarasamningum þýða þær að verkafólk
sem hefur yfir settum mörkum í bónusvinnu verður að
sæta skerðingum á kaupauka sínum á meðan fastlaun-
að fólk í öðrum launþegasamböndum (BSRB t.d.)
myndi fá óskertar verðlagsbætur.
Mótun kröfugerðar er að sjálfsögðu ekki hið sama og
niðurstaða í samningum og kann að fara svo að samn-
ingar fari á þann veg að hlutfallsreglan verði alls
ráðandi um vísitölubætur á laun þrátt fyrir þessa
stefnuyfirlýsingu Verkamannasambandsins. Atvinnu-
rekendur hafa þegar lýst þeirri skoðun sinni að þeir telji
að launahlutföllin eigi að haldast þrátt fyrir vísitölu-
bætur og ekki er annað vitað en að ríkisvaldið myndi nú
sem oftast áður vera sömu skoðunar.
Færu samningar á þann veg sem kröfugerð samtak-
anna bendir á þá munu samningar um verðlagsbætur
við Verkamannasambandið eftir kröfum þess leiða til
aukins launamismunar í landinu en ekki til hins gagn-
stæða, eins og til er ætlast, á meðan launahlutföll milli
annarra hópa myndu haldast óbreytt.
Náist ekki samkomulag innan verkalýðshreyfingar-
innar um stefnuna í vísitölumálum eins og nú horfir
verður ekki annað séð en að í hönd fari tímabil aukins
launamismunar í þjóðfélaginu nema til þess sé ætlast að
sett verði löggjöf um verðlagsbætur, sem tryggi fram-
gang Iaunajöfnunar með verðlagsbótum. Reynslan
sýnir hins vegar að slík Ioggjöf mun vera dæmd til að
mistakast, þegar til lengdar lætur. Eina raunhæfa leið-
in til að viðhalda þolanlegum launahlutföllum er að
hóparnir nái samkomulagi um hver þau skuli vera.
hágé.
FYRIR SUNNAN
Eftir Tryggva Emilsson
Það má með sanni segja að fáar
bækur hafi á sínum tíma vakið
jafnmikla eftirtekt og Fátækt
fólk Tryggva Emilssonar. Þar
bar margt til. Höfundur hefur
lifað þáævi þá umbrotatíð, sem
verð er mikillar frásagnar.
Breyting á lífshögum einnar
þjóðar sem kannski er einsdæmi
í sögu þessarar aldar. Sá
drengur á öðrum tug aldar-
innar sat á köldum útmán-
uðum lengst „til fjalla frammi“
og beið eftir vorinu, hann lýkur
sinni sögu í steinhúsi hituðu
með hveravatni á Reykjanesi
suður. Sú leið var löng, um-
brotasamur var tíminn sem það
tók að fara hana. Og fargjaldið
var heil stritsöm ævi. En ekki
hefðu atburðirnir einir vakið
svo mikla athygli sem raun
varð. Söguskilningur Tryggva
Emilssonar er ekki fenginn með
lestri fræðirita um baráttu
stéttanna heldur með þátttöku í
þeirri baráttu. Niðurstaðan er
engu að síður svo kórrétt, svo
örugg og óskeikul, að undrum
sætir. Orsakir þrældómsins,
atvinnuleysisins, fátæktarinnar,
mannvonskunnar, eru ekki
neinir örlagadutlungar eða per-
sónueinkenni, heldur misskipt-
ing jarðneskra gæða, baráttan
um brauðið. En athyglisverðust
er þó kannskiorðgnótt höfund-
ar, frásagnaraðferð hans og
málsmeðferð. Tryggvi Emilsson
kom reyndar fyrst fram á
sjónarsvið sem ljóðskáld enda
má víða, næstum hvar sem er,
sjá þess merki að sá sem þar
stingur niður penna hefur agað
mál sitt við stuðlanna þrískiptu
grein.
Það væri í raun og veru að
bera í bakkafullan lækinn að
fara fleiri lýsingarorðum um
þetta mikla og sérstæða verk.
Þó skal getið nokkurra atriða
sem liggja ljósar fyrir að þriðja
bindi útkomnu. Það virðist
ástæða til að ætla að Tryggvi
hafi verkið ekki lengra, að nú
megi líta á það sem heild. Eftir
bókunum þremur skiptist efnið
í hluta, fátækt æskunnar, basl og
veikindi í kreppunni og barátt-
una við það íhald sem tútnaði út
af stríðsgróðanum. Síðasta bók
in í verkinu, Fyrir sunnan, lýsir
þeim upplausnartíma í sögu
þjóðarinnar þegar landsbyggð-
in þjappaðisérsamanáörlitlum
bletti á Suðurnesjum. Kot-
bændur, vinnufólk, - leifar
þrælahaldsins, - og þurrabúðar-
fólk þéttbýlisins, allt stefndi það
suður til Reykjavíkur í von um
vinnu. Vinnu sem ekki yrði
launuð með enn einum fjötri,
heldur með langþráðu frelsi. í
óþökk íhaldssamra og fjand-
samlegra borgaryfirvalda
Reykjavíkur settist þetta fólk,
þessir strokuþrælar, í yfirgefna
bragga setuliðsins eða það
hróflaði yfir sig einhverju skýli í
Blesugróf og Selási. Þessir
miklu þjóðflutningar hafa ekki
þótt ástæða til nánari rann-
sókna á íslenskri samtímasögu.
Byggðasaga þessa fólks er
hvorki skráð í Safni til sögu
Reykjavíkur né í sögusöfnum
einstakra héraða. Sem innlegg í
sögu þessarar þjóðar er. Fyrir
sunnan er því ómetanleg bók.
Sjálfur fer Tryggvi suður með
fjölskyldu sína. Þar er vinna, en
ekkert húsnæði nema braggar.
Gamalt baðhús frá hernum
verður vistarvera Norðlinga
umsinn. Hitaveitan verðuraðal
vinnugjafinn. En brjóstvörn
vonarinnar um betra líf eru
samtök vinnandi fólks, Dags-
brún. Saga verkalýðsbaráttu á
íslandi er að mestum hluta
órituð. Þó hafa nokkrir ágætir
fræðimenn og verkalýðshöf-
undar, til dæmis Ólafur R.
Einarsson og Jón Rafnsson, -
lagt sitt af mörkum. í bók
Tryggva, Fyrir sunnan, er ýtar-
Tryggvi Emilsson.
YFIR
Þeim góðskáldum sögu ogsiðar
er komu lifandi og ókalin á
hjarta frá hildarleikum kreppu
og heimsstyrjaldar fækkar nú
óðum. Kannski fækkar lesend-
um ljóða í líku hlutfalli, það er
allavega viðburður ef út kemur
ljóðabók þar sem finna má
nokkurn unað yfir fáguðu og
felldu mærðartimbri sem
ómunlokri skafið og máli laufg-
að er borið út úr orðhofi. Nú er
liðið á annan tug ára síðan
fagurkerinn Snorri Hjartarson
hefur glatt ljóðunnendur með
bók. Það verður því að að
teljast til meiriháttar skamm-
degisljóma að fá í hendur nýtt
ljóðasafn hans.
Alla tíð hafa ljóð Snorra
einkennst fremur öðru af ögun
vinnubragða og óbilgjörnum
kröfum höfundar til sjálfs sín
um fullkomnun í meðferð máls
og brags. Svo er enn þótt
nokkuð gæti kvíða og svartsýni
meira í Hauströkkrinu yfir mér
en í fyrri bókum Snorra.
Yrkisefni hans frá fyrri tíð,
landið, þjóðin, sagan, baráttan
við helstefnu mannkyns, virðast
vikin fyrir sárum trega til þess
sem var og kvíða fyrir því sem
bíður, vetri og nótt. í einu af
sínum fegurstu kvæðum frá
fyrri tíð, kvæðinu Að kveldi,
gerir Snorri grein fyrir efni ljóða
sinna þar sem hann hleður
dvergaskip (ljóð) sín sekt og
hatri, helnauð dýrs og manns.
Sá farmur dvergaskipanna virð-
lega sagt frá baráttu Dagsbrún-
ar fyrir bættum kjörum, mann-
sæmandi viðurgjörningi og
öðru því sem verkafólk varð og
verður að vaka yfir í viðskiptum
sínum við íhaldið. Hún er því
ekki síður merk heimild um
verkalýðsbaráttuna um miðbik
aldarinnar en um byggðasögu
strokuþrælanna.
Vissulega hefur höfundur
fengið verðskuldað hrós fyrir
þann hluta ævisögunnar sem
áður er kominn, og gott er að
vita til þess að þau samtök sem
Tryggva eru kærust, Dagsbrún,
þekktu sinn vitjunartíma varð-
andi þetta veric. Gott væri til
þess að vita að þeir sem ráða
lesningu skólabarna og skóla-
nema almennt þekktu einnig til
þess sem merkast hefur verið
ritað hverju sinni umgrundvöll-
inn sem samtíð okkar stendur á,
baráttu feðra og mæðra. í verki
Tryggva Emilssonar öllu er
nefnilega nóg úrval sjálfstæðra
frásagna, einkar hentugra í
lestrarbækur fyrir hvaða skóla-
stig sem er. Að sjálfsögðu
myndi íhaldið reka upp ýifur
mikið og allar Ragnhildar og
Blöndalir landsins krossa sig í
bak og fyrir ef alþýðumaðurinn
og kommúnistinn Tryggvi
Emilsson væri orðinn skyldu-
lesning vesturbæjarbarnanna
prúðu. Og víst hlýtur sú þjóð að
vera betur stödd og lengra
komin á veginum til siðmenn-
ingarinnar, sem héldi slíkri
lesningu að ungviði sínu fremur
en svo mörgu holtaþokuvæli
borgarastéttarinnar sem nú er
lögboðið eyrum, skólaæskunn-
ar.
Böðvar Guðmundsson
MÉR
Snorri Hjartarson.
ist kominn í skemmur, nú bera
þau vart annað en áðurnefndan
söknuð og ef til vill dálitla
beiskju og vonbrigði vegna
baráttu og starfs sem hvergi sér
lengur merki.
Sú bjartsýni sem lifði af
heimstyrjöldina síðari hefur
vissulega orðið hart úti í hreti
þeirra ára sem eftir fóru. Snorri
Hjartarson er ekki eini maður-
inn í heiminum sem hefur leyft
bölsýni að skjóta rótum í brjósti
sínu. Þau eru svo mörg og
margvísleg vonbrigðin sem þeir
hafa orðið fyrir sem eitt sinn
trúðu því að á rústum hins
vonda heims yrði annar og betri
byggður, heimur sósíalisma,
kærleika og jafnréttis. ístaðinn
hafa þessir menn hlotið stöðnuð
kreddusamfélög bókstafs-
HAUSTRÖKKRIÐ
4 - NORÐURLAND