Organistablaðið - 01.12.1972, Blaðsíða 2

NOKKUR ORÐ UM KIRKJUHLJÓÐFÆRI
Á síðustu árum hefur vaknað lofsverður áliugi fyrir því að fá
vönduð og góð hljóðfæri í kirkjur landsins. Hafa nú verið fengin
pípuorgel í nokkrar þeirra. Má segja að 'þetta sé nokkuð ör þróun,
þegar þess er gætt að unt 1930 munu ekki liafa verið nema tvö jtípu-
orgel í landinu, í Dómkirkjunni og Fríkirkjunni í Reykjavík. Mig
'brestur kunnugleika og vitneskju um hversu góð hljóðfæri þetta
muni vera. En þó svo sé, iþá veit ég til þess að flutzt (hafa til landsins
og tekin í notkun pijmorgel, þar sem ekki er hægt að styrkja og
veikja hljómana. Organistinn getur þar ekki farið eftir íorskrift tón-
bóka, t. a. m. um vaxandi og minnkandi styrk, og þar með loku
fyrir skotið að hægt sé að túlka tónverk eins og 'höfundar liafa
ætlazt til. Rétt er þó að geta þess að mi'lli þátta gelur organistinn
aðeins breytt syrknum með því að fjölga eða fækka röddum. Varir
sá styrkur meðan sá þáttur er lei'kinn. Þarf ekki orðum að því að
eyða, að um mikla vöntun er hér að ræða. — Annað sem mér þykir
tilfinnanlega vanta í sum þessi nýju jiíjtuorgel er, að engin 16’ rödd
er í gegn, í hljómhorði hljóðfærisins. Gildir þetta þó hljóðfæri
hafi tvö hljómborð, cins og sjá má hér í Organistablaðinu, í lýs-
ingu nokkurra hljóðfæra. Mér finnst að þessa rödd inegi ekki vanta
í kirkjuorgel. Að sjálfsögðu þarf 16’ rödd einnig að vera í pedal,
en þar er hún eðlilega mjög takmörkuð.
Fullkomin pípuorgel eru mjög dýr og oi'viða fámennum söfnuð-
um að eignast þau. Ég held að hagfellt væri fyrir þá að taka næst
bezta kostinn í þessum efnum. Hann er að kaupa vandað oTgel-
harmónium. Verð þessara ihljóðfæra er viðráðanlegt, þó þau hafi
auk 8’ grunnraddar, 2’, 4’, og 16’ raddir og séu jafnvel með tveimur
bljómborðum og jiedal. Þó að ]>essi hljóðfæri jafnist ekki á við gott
píjiuorgel, þá tel ég að þau séu fullkomnari og gefi meiri mögu-
leika á því að flytja á þau stærri tónverk, heldur en þau hljóðfæri,
sem að framan er lýst.
Ég vil svo í lokin, í |>essu sam'bandi, 'benda á atlhyglisverða ritgerð
í Organistablaðinu 1970, 3. tbl. eftir Guðmund Gilsson organista,
er nefnist Harmonium. Tek ég undir þau ummæli hans, í lok nefndrar
ritgerðar, að „ekkert hljóðfæri (þ. e. harmonium). hefur komizt nær
mannsröddinni í tónmyndun, varanleika, styrkleika og túlkun.“
Bjarni Bjarnason, Brekkubœ.
2 OKGANISTABLAÐIÐ