Organistablaðið - 01.09.1984, Blaðsíða 9

eina“, „Heyr mín hljóö“, „Herra þér skal heiður og lotning greiða", „Hvar
mundi vera hjarta mitt“ og „Um dauðan gef þú drottinn mér“ (það lag er
tekið upp í hina þrírödduðu sálmasöngsbók Guðjohnsen), 29 lög eru í meira
eða minna frábrugðnum myndum, en 10 lögum hefir Guðjohnsen alveg
sleppt og tekið upp önnur í staðinn. Að svo tiltölulega fá lög úr handriti
Weyse birtast síðar óbreytt í bókum Guðjohnsens og allmörgum er
útskúfað — það gæti bent til þess, að sálmalögin væru ekki öll frá honum
komin, þótt ekki sé gert ráð fyrir öðrum heimildarmanni en honum í
konungstilskipun þeirri hinni síðari, sem eg hefi getið um. Þess ber þó að
gæta, að frá þeim tíma, er hann hefði átt að leggja Weyse til efnið í hina
íslenzku kóralbók og þar til fyrri kirkjusöngsbók Guðjohnsens sjálfs kemur
út, líða 20 ár, og á öllum þeim árum er hann vakinn og sofinn í því að kynna
sér útlendar sálmasöngsbækur. Hlaut hann því að verða margs vísari um
ýmis af þeim sálmalögum, er hann hafði heyrt og lært á íslandi áður en hann
fór utan, og þá eðlilega litið sum þeirra nokkuð öðrum augum eftir þann
lestur og samanburð. Það sem tekur af allan vafa í þessum efnum er
frásögn Páls Melsted í „Endurminningum" hans. Þar segir svo: „Það kom
fyrir mig fyrsta eða annað ár við Universitetið, að einn af kunningjum
mínum, mig minnir stúdent sama árið og eg, J.C. Hansen, fékk mig til að
koma með sér til prófessor Weyse, komponistans mikla og láta hann heyra
íslenzk sálmalög. Weyse var þá að búa til kóralbókina handa Reykjavíkur
dómkirkju. Eg gerði þetta og söng fyrir Weyse öll þau sálmalög, sem eg
kunni og eins og eg hafði heyrt þau sungin í föðurhúsum og á
Bessastöðum. Eg var hjá honum allan daginn og hann var mér eins og
faðir minn“. — Hér er tæplega um neitt að villast: Heimildarmenn Weyse
hafa verið þeir báðir, Pétur Guðjohnsen og Páll Melsted. þegar litið er á
handritið, virðist flest benda til þess, aö Weyse hafi skrásett lögin eins og
þau voru fyrir hann lögð eða sungin. Að minnsta kosti eru nokkur þeirra
þannig á sig komin, að öðrum eins snillingi og Weyse hefði verið trúandi til
að bæta fremur en aflaga sumt í þeim, ef hann hefði kært sig um. En
hann mun hvorki hafa talið sér skylt né heimilt að hrófla við þeim. Hann mun
hafa litið svo á, að sitt hlutverk væri að skjalfesta lögin eins og þau komu
fyrir og raddsetja þau þannig. Ritið er því merkilegt gagn frá sögulegu
sjónarmiði, af því að telja verður, að það sé óbrjáluð mynd af kirkjusöngnum
hér á landi á fyrri hluta 19. aldar, þar sem hann var í betra lagi —
útúrdúralaus og tilgerðarlaus, en þó jafnvel einkum af sálmasöngnum í
Bessastaðaskóla, með því að svo má heita, að báðir heimildarmenn Weyse
— þeir Guðjohnsen og Páll væru nýbakaðir stúdentar frá Bessastöðum,
enda tekur Páll það beinlínis fram, eins og eg sagði áðan, að hann hefði
sungið lögin fyrir Weyse eins og hann hefði heyrt þau sungin í föðurhúsum
og i Bessastaðaskóla.
En ritið er líka merkilegt frá listrænu sjónarmiði, því á betri mann en
ORGANISTABLAÐIÐ 9