Morgunblaðið - 07.12.2009, Blaðsíða 11

Fréttir 11VIÐSKIPTI | ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. DESEMBER 2009
Eftir Ívar Pál Jónsson
ivarpall@mbl.is
SLÆM fjárhagsstaða Orkuveitur
Reykjavíkur hlýtur að birtast í hækk-
andi orkuverði til neytenda, að því er
fram kemur í umfjöllun greining-
ardeildar Arion banka um níu mán-
aða uppgjör fyrirtækisins sem birt
var nýlega.
Í greiningu Arion, sem ekki hefur
verið birt opinberlega, segir að upp-
gjörið varpi ljósi á þrönga fjárhags-
stöðu fyrirtækisins eftir að kreppan
skall á. Skuldir Orkuveitunnar hafi
tvöfaldast við gengishrun krónunnar.
„Um 90% af vaxtaberandi skuldum
OR eru í erlendri mynt á sama tíma
og um 19% tekna fyrirtækisins eru í
erlendum gjaldmiðli. Gengisfall krón-
unnar hefur bæði rýrt eiginfjárstöðu
og skert sjóðstreymi fyrirtækisins,“
segir greiningardeildin. Segir þó að á
móti komi að vaxtalækkanir ytra
vegna fjármálakreppunnar hafi
minnkað vaxtakostnað OR í erlendri
mynt og hafi það komið fyrirtækinu
til góða.
„Hins vegar er lánshæfi OR nú í
ruslflokki sem mun gera endurfjár-
mögnun lána og töku nýrra bæði dýr-
ari og erfiðari. Einnig er hætt við að
versnandi fjárhagsstaða fyrir-
tækisins leiði til uppsagnar á núver-
andi lánasamningum,“ segir grein-
ingardeildin.
Óraunhæfar væntingar?
Þessi staða hlýtur, að mati greining-
ardeildarinnar, að sníða OR mjög
þröngan stakk á næstu misserum,
nema nýtt eigið fé verði sett inn í fyr-
irtækið eða krónan styrkist verulega.
„Hvorugt virðist mjög líklegt til
skamms og meðallangs tíma. Að því
gefnu þarfnast það skýringa við
hvernig félagið geti eitt og óstutt
komið metnaðarfullum áætlunum um
nýfjárfestingar og áframhaldandi
vöxt í framkvæmd með aukinni
skuldsetningu.
Aukinheldur er ómögulegt að skilja
hugmyndir um arðgreiðslu frá fyr-
irtækinu til eigenda í ljósi stöðu þess.
Ekki verður annað séð en að OR
muni eiga fullt í fangi við endurfjár-
mögnun útistandandi lána, hvað þá ef
kemur til aukinnar lántöku. Hærra
álverð mun fyrirsjáanlega auka
tekjur OR að einhverju marki en þeg-
ar litið er aðeins fram í tímann hlýtur
slæm fjárhagsstaða fyrirtækisins að
varpast yfir í orkuverð til almennra
notenda (einstaklinga, fyrirtækja
o.s.frv.) á höfuðborgarsvæðinu – þar
sem helsti orkumarkaður fyrirtæk-
isins er. Staðan er einfaldlega sú að
fyrirtækið þarf aukna framlegð til
þess að geta staðið straum af hærri
fjármagnskostnaði og hárri skuld-
setningu,“ segir í greiningunni.
Eins og komið hefur fram í
Morgunblaðinu hefur Orkuveitan
tekið mjög stóra stöðu með krónunni
gegnum erlendar lántökur. Í grein-
ingu Arion segir að Orkuveitan muni
vitaskuld hagnast ef krónan styrkist
á nýjan leik, en að sama skapi myndi
u.þ.b. 20% gengisveiking fara langt
með að þurrka út eigið fé fyrirtækis-
ins, ef gengisvarnir eru engar.
Frekari skoðun
Bankinn skoðar getu Orkuveitunnar
til þess að standa straum af skuld-
bindingum sínum, en fyrirtæki getur
verið með nægt sjóðstreymi frá
rekstri til að mæta vaxtagreiðslum og
afborgunum, þrátt fyrir að vera mjög
skuldsett.
Svokölluð vaxtaþekja er mæli-
kvarði á hæfi fyrirtækis til að greiða
vexti, þ.e. hlutfall rekstarhagnaðar af
vaxtagreiðslum. Sé hlutfallið undir
einum er rekstur fyrirtækisins ekki
að afla nægilega til að mæta greiðslu
vaxta.
Arion skoðar í fyrsta lagi vaxta-
þekju miðað við EBIT, þ.e. hagnað
fyrir vexti og skatta, í öðru lagi miðað
við EBITDA-hagnað, þ.e. hagnað
fyrir vexti, skatta og afskriftir og í
þriðja lagi miðað við handbært fé.
Þegar þessir þrír mælikvarðar eru
notaðir, segir greiningardeildin, „þarf
ekki að fara í grafgötur með að leitnin
er í neikvæða átt og að ekki má mikið
út af bregða í rekstri fyrirtækisins.“
Vont ef vextir hækka
Greiningardeildin kannar næmi
Orkuveitunnar fyrir aukinni vaxta-
byrði. „Næmi OR fyrir verri vaxta-
kjörum sést af því að afkoman hefði
verið um 3 milljörðum króna lakari
fyrir fyrstu 9 mánuði þessa árs ef
meðal vaxtakostnaður (breytilegra
vaxta) fyrirtækisins hefði verið um
100 punktum hærri en þeir voru á
tímabilinu,“ segja greinendur og telja
líklegt að vaxtastig í heiminum fari
hækkandi á næstunni.
Samkvæmt síðasta árshlutareikn-
ingi OR voru erlend lán fyrirtækisins
um 206 milljarðar króna og þar að
auki voru vaxtaberandi skamm-
tímalán, innlend lán í krónum, um 19
milljarðar. „Þessi lán hafa hins vegar
fremur langan endurgreiðsluferil.
Það er vissulega jákvætt að stórt
hlutfall skulda OR er á gjalddaga eft-
ir árið 2014 sem gefur ákveðið svig-
rúm til að greiða úr stöðunni á þess-
um tíma. Samt sem áður verður ekki
litið framhjá því að um þriðjungur
skulda fyrirtækisins er á gjalddaga
næstu fimm árin, eða um 80 ma.kr.
(m.v. óbreytt gengi krónunnar).“
Lakari kjör
Þá er vikið að möguleikum Orkuveit-
unnar á endurfjármögnun. „Eftir at-
burði síðustu missera er OR nú með
lánshæfiseinkunn í ruslflokki sem
vekur upp spurningar um hæfi fyr-
irtækisins til endurfjármögnunar
eldri lána samhliða mjög lágri eig-
infjárstöðu. Takist fyrirtækinu að
endurfjármagna skuldbindingar
næstu fimm ára blasa þó við umtals-
vert lakari kjör á lánasamningum
sem mun koma niður á fjárhagslegri
heilsu fyrirtækisins.“
Athugun á lausafjárstöðu fyrir-
tækisins leiðir í ljós að komi til lausa-
fjárvandræða ætti það að geta bjarg-
að sér til skemmri tíma, að því gefnu
að lánalínurnar haldist opnar. Að
auki megi ekki gleyma ábyrgð eig-
enda OR á lánum fyrirtækisins, en
Reykjavíkurborg standi þrátt fyrir
allt fremur styrkum fótum með frem-
ur litla skuldsetningu.
Að lokum er vikið að svigrúmi
Orkuveitunnar til fjárfestinga og
komist að þeirri niðurstöðu það sé af-
ar þröngt, nema með aukinni lántöku,
sem sé e.t.v. ekki æskileg hjá svo
skuldsettu fyrirtæki.
Búist við að slæm staða Orku-
veitunnar birtist í orkuverði
Óbirt greining greiningardeildar Arion banka um fjárhagsstöðu Orkuveitu Reykjavíkur
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Orkuveitan Samkvæmt síðasta árshlutareikningi Orkuveitu Reykjavíkur voru erlend lán fyrirtækisins um 206
milljarðar króna og þar að auki voru vaxtaberandi skammtímalán, innlend lán í krónum, um 19 milljarðar.
Í HNOTSKURN
»Níu mánaða uppgjörOrkuveitunnar varpar
ljósi á þrönga fjárhagsstöðu
fyrirtækisins eftir að kreppan
skall á.
»Skuldir Orkuveitunnartvöfölduðust við gengis-
hrun krónunnar.
»Vaxtabyrði er þung.»Svigrúm fyrirtækisins tilnýfjárfestinga er talið tak-
markað.
Á meðan mörg vestræn hagkerfi
jafna sig eftir hrun fasteignabólu
bendir margt til þess að önnur slík
sé að myndast í Noregi og Svíþjóð.
Fasteignaverð hefur hækkað hratt
að undanförnu í báðum þessum
löndum og er nú í svipuðum hæðum
og það var áður en hin alþjóðlega
efnahagskreppa skall á.
Rannsóknafyrirtækið RGE
fjallaði um stöðu mála á fasteigna-
mörkuðum Noregs og Svíþjóðar í
síðasta mánuði. Miklar hækkanir að
undanförnu eru raktar til lágra
stýrivaxta í báðum löndunum. Í Sví-
þjóð hækkaði fasteignaverð um 3%
milli annars og þriðja ársfjórðungs
og er nú svipað í flestum lands-
hlutum og það var, þegar það náði
hæstu hæðum í fyrra. Sömu sögu er
að segja af Noregi: Í október hafði
fasteignaverð hækkað um 12% á
ársgrundvelli og samkvæmt RGE
hefur það aldrei verið hærra en um
þessar mundir.
Þessar hækkanir eiga sér stað á
sama tíma og að áhrif hins alþjóð-
lega efnahagssamdráttar gætir í
ríkum mæli í báðum þessum ríkj-
um, þó svo að staða Noregs sé með
skárra móti. Þetta þýðir að stýri-
vextir muni áfram verða lágir og
það mun styðja við áframhaldandi
verðhækkanir. Norski seðlabank-
inn var að vísu á dögunum fyrsti
seðlabanki í Evrópu til þess að
hækka stýrivexti eftir að fjár-
málakreppan skall á með fullum
þunga, en eins og bent er á í um-
fjöllun RGE eru vextirnir samt sem
áður lágir í sögulegu samhengi og
ólíklegt er að þeir hækki mikið á
næstu misserum vegna stöðu efna-
hagsmála. Í Svíþjóð eru stýrivextir
0,25% og vextir á innlánum fjár-
málastofnana í seðlabankanum
beinlínis neikvæðir. Fram hefur
komið í yfirlýsingum sænska seðla-
bankans að ólíklegt er að vextir
muni hækka fyrr en í fyrsta lagi
næsta haust.
Af þessu má vera ljóst að skand-
inavísku hagkerfunum stafar ógn
af mögulegri fasteignabólu. Áhrifin
gætu verið umtalsverð þegar seðla-
bankar beggja landa neyðast á end-
anum til þess að hækka stýrivexti
nær því sem eðlilegt getur talist í
sögulegu samhengi. Eins og bent er
á í greiningu RGE þá eru 90% fast-
eignalána í Noregi með fljótandi
vöxtum og er hlutfallið fyrir ný
fasteignalán í Sviþjóð 67%. Þetta
þýðir með öðrum orðum að fast-
eignaeigendur eru býsna næmir
fyrir breytingum á stýrivöxtum og
skjótar hækkanir geta því breytt
stöðu þeirra umtalsvert. Áhrifin af
slíkum breytingum til hins verra á
hagkerfin gætu jafnframt haft nei-
kvæð áhrif á svigrúm hagkerfanna
til viðsnúnings. ornarnar@mbl.is
Norræn fasteignabóla „Þetta er auðvitað gersamlegaóþolandi. Þetta er niðurlægjandi
fyrir hina íslensku þjóð. Alveg með
ólíkindum að þetta hafi gerst. Hvað
heyrir maður svo um skýringuna?
Jú. Skýringin er sú, og hún blasir reyndar við,
að ekki má styggja Breta, Þjóðverja, Frakka,
Austurríkismenn og allra síst Evrópusambandið
út frá aðildarumsókn sem menn hugleiða
mjög stíft þessa dagana.“
Atli Gíslason hæstaréttarlögmaður
og þingmaður VG, á alþingi 18. desember 2008.
www.andriki.is