Ísfirðingur - 09.01.1957, Blaðsíða 3

ISFIRÐIN GUR
3
■r

4
Vanhogsuö tillaga
Nokkrir verzlunaretaðir vestan
lands og norðan, höfðu fulltrúa-
fund á Isafirði í haust. Þar voru
gerðar ýmsar athyglisverðar álykt-
anir, sem birtar hafa verið og
sagt frá í blöðum. En svo virðist
mér að slæðst hafi með ein til-
laga, sem hefur verið miður at-
huguð en skyldi. Sú tillaga var
þess efnis að leggja skuli veltuút-
svar á kaupfélög eins og fyrirtæki
einstaklinga og hlutafélaga.
Þarna voru á ráðstefnu menn,
sem vildu finna leiðir til að rétta
hlut þeirra staða, sem orðið hafa
heldur afskiptir um fjármagn í
samanburði við höfuðstaðinn. Það
er því fjarri lagi, að það hafi ver-
ið meining þessara manna, að t. d.
verzlun Djúpmanna væri skattlögð
fyrir ísafjarðarbæ með veltuút-
svari á kaupfélag þeirra. Slíkt
væri svo mikill ójöfnuður, að
naumast tekur því að fjölyrða um
það. Það hljóta allir að sjá þegar
þeir hugsa um málið.
En hitt skulum við athuga,
hvernig veltuútsvar á kaupfélag
kæmi við, ef það væri álagt, en
vitanlega ætti þá að skipta því
milli allra sveitarfélaga á verzlun-
arsvæðinu.
Veltuútsvar minnkar tekjuaf-
gang eða gróða þess fyrirtækis,
sem það er lagt á. Kaupfélög verja
tekjuafgangi sínum á tvo vegu að-
eins. Annað hvort er honum skilað
aftur til félagsmanna í hlutfalli
við skipti liðins árs, eða hann
rennur til sameignarsjóða félags-
ins.
Veltuútsvar, sem tekið er af
endurgreiðslu til viðskiptamanna,
þýðir dýrari verzlun, óhagstæðara
viðskiptaárferði fyrir alla. Slíkt
útsvar leggst á menn eftir við-
skiptamagni, verður nefskattur,
sem a. m. k. að verulegu leyti er
greiddur eftir fjölskyldustærð.
Það er naumast hægt að finna
þann grundvöll fyrir útsvars-
álagningu, sem verr og ómakleg-
ar kæmi við alla alþýðu en að
leggja fjölskyldustærð til grund-
vallar. En það væri raunverulega
gert ef lagt væri veltuútsvar á
kaupfélög, svo að hvert mjölpund
yrði að hækka í verði þess vegna.
Mörg kaupfélög hafa síðustu ár-
in veitt félagsmönnum sínum svo
sem 5 króna afslátt af hverjum
mjölpoka, þegar upp er gert eftir
áramótin. Vitanlega gætu þau
minna gert að því, ef lagt væri á
þau veltuútsvar.
En nú kynnu einhverjir að segja,
að lítill skaði væri skeður, þó að
kaupfélögin yku ekki við sjóði
sína eins og þau hafa gert.
Þar til má svara þessu:
Það er mikið alvörumál í þjóðar-
búskap Islendinga hve fjármagn
safnast lítið og óvíða. Sérstaklega
er þetta vandræðamál út um land.
Víða má segja, að eina fjármagn,
sem tryggt er hjá héruðunum sé
það, sem safnast hefur í kaupfé-
lögum og sparisjóðum.
Það væri vaíasamur greiði við
þjóðina í heild, ef tekið væri af
varasjóðum sparisjóða og sam-
eignarsjóðum kaupfélaganna í
daglegan rekstur sveitarfélag-
anna.
Hvað nota kaupfélögin sameign-
arsjóði sína?
1 fyrsta lagi standa þeir í rekstri
félaganna. Kaupfélag, sem þarf að
vera forsjón héraðs síns, verður að
hafa margvíslegar vörubirgðir.
Þar verður að hafa inniskó á smá-
börnin, gönguskó á smalann og
stígvél á sjómenn og hverskonar
afbrigði önnur af skófatnaði. Eins
er um aðra vöruflokka. Það kostar
mikið fé að liggja með slíkar vöru-
birgðir. Hinsvegar vita allir að
lánsfjárkreppa er í landinu. Það
getur orðið dýrt fyrir viðskipta-
mennina ef ekki er til á þeirra
verzlunarstað, það sem þeim er
nauðsyn að fá. Þess vegna er það
eitt af mestu öryggismálum sér-
hvers byggðarlags, að þar sé fé-
sterkt kaupfélag, sem getur legið
með nauðsynlegar vörubyrgðir.
Það er óhætt að segja það eins
og það er, að þau eru mörg kaup-
félögin, sem ekki hafa efni á að
liggja með vörur eins og nauðsyn-
legt er. Úr því má bæta með vexti
sameignarsjóðanna, ef verðbólga
og dýrtíð er ekki látin sjúga þá
upp jafnóðum.
En hafi kaupfélögin fjármagn
umfram brýnustu þörf verzlunar-
innar, þá hefur það margsýnt sig,
að það fé er notað til að greiða úr
þörf almennings í héraðinu. Sam-
eignarsjóðir kaupfélaganna verða
aldrei fluttir úr héraði, svo að ein-
hverjir útflytjendur þaðan geti átt
áhyggjulausa elli í Reykjavík eða
komið fótum undir gróðafyrirtæki
þar. Hinsvegar hafa þeir oft átt
hlut að því, að leysa þörf atvinnu-
lífsins og liðsinna menningarmál-
um.
Þetta er ósköp eðlilegt, því að
sameignarsjóðir kaupfélaganna
eru eðli sínu samkvæmt og í sam-
ræmi við Iandslög opinbert fé,
sem alla tíð hlýtur að standa und-
ir umráðarétti almennings í hér-
aðinu. Þetta fé er notað til að
tryggja almenningi betri þjónustu
og sanngjörn kjör á því fleiri svið-
um, sem það vex meira.
Opinber rekstur er orðinn fjöl-
þættur og umfangsmikill. Sveitar-
sjóðirnir þurfa tekjustofna. Um
opinbera tekjustofna mætti margt
segja og brýn nauðsyn að leita þar
Framhald á 7. síðu.
Afmælisnýj ung Samvinnutrygginga:
HEIMILISTRYGGING
Samvinnutryggingar munu í tilefni tíu ára afmælis
síns hefja nýja tegund trygginga, sem kölluð er
heimilistrygging, og er við það sniðin að veita heim-
ilum sem víðtækast og fullkomnast öryggi. Heim-
ilistrygging mun ná til bruna, sprengingar, tjóns
af eldingu, tjóns af hrapi flugvélar eða flugvélar-
hluta, vatnsleiðsluskaða, innbrota og annars þjófn-
aðar, snjóflóða, stuldar barnavagns eða reiðhjóls,
tjóns á farangri, þjófnaðar af mönnum í hótelher-
bergjum eða þjófnaðar yfirhafna á veitingastað, og
loks verður innifalin ábyrgðartrygging (t.d. ef börn
valda tjóni) og væntanlega slysatrygging húsmóð-
ur. Þessi nýja trygging verður nánar auglýst innan
skamms, þegar hún hefst, og ættu allir heimilisfeð-
ur þá að kynna sér rækilega skilmála hennar og það
öryggi, sem henni er samfara.
SAMVINNUTBYGGINGAB
Umboösmenn um land allt.