Austri - 15.12.1964, Blaðsíða 3

Jólin 1964
AUSTRI
3
Páll Þorsteinsson.
I.
BOÐSKAPUR jólanna nær til
allra kristinna manna
jafnt æðri se:m' lægri.
Boðskapurinn um ljós heimsins,
kærieika og frið á jörðu. Jólin og
áhrif þeirra geta orkað því að
„gera kimann að sal og kastala
Garðshornið svalt“. Langra
kvelda jólaeldur hefur í sannleika
veitt íslenzku þjóðinni þrek í
þraut og sólarsýn í aldarlangri
vegferð. Kjarninn er hinn sami
öld af öld, en umbúðir breytileg-
ar. Með hverri kynslóð koma
börn síns tíma. Þjóðarandinn á
hverjum tíma er áhrifamikið afl
í þjóðlífinu.
Aukin tækni og hagsæld á
■harga lund, þótt misskipt sé, set-
ur svip á þjóðlífið um þessar
mundir. Annríkið við undirbúning
jólanna vex þrátt fyrir þægindin.
Verzlunin í jólamánuðinum eykst.
Dýrmætar jólagjafir eru fluttar
frá manni til manns. — En samt
er öldungis óvíst, að sjálf jóla-
helgin nái djúpstæðari áhrifum á
hugarfar manna en Matthías
Jochum'sson lýsir, þegar hann fyr-
ir nálega þrem aldarfjórðungum
rifjaði upp minningar frá jólum
fyrir miðja 19. öld, er hann barn
að aldri var heima hjá móður
sinni og hlýddi á hennar orð
sviptur allri sút með kertisstúf og
rauðan vasaklút í hendi — og
aldrei skyn né skilningskraftur
hans skildi betur en þá boðskap
jólanna.
II.
Sú kynslóð, sem nú er að vaxa
upp hér á landi, er borin til mik-
ils arfs. Fólkið, sem nú er að
verða lögráða í þjóðfélaginu, er
fætt um það leyti, sem lýðve’.dið
var stofnað. Þá var íslenzka þjóð-
in leyst úr viðjum erlendra yfir-
ráða. Þó að þjóðin sýndi mikinn
einhug við stofnun lýðveldis 1944,
fékk hún málið þá til úrlausnar
nærri sjálfkrafa. Sú kynslóð, sem
hóf störf um og eftir síðustu
aldamót, hafði raunverulega
komið frelsismáli þjóðarinnar i
höfn. Þeir, sem nú eru að öðlast
lögræði, fá að arfleifð frá hinum
eldri stjórnarfarslegt og fjárhags-
legt frelsi. Samt steðja að nokkr-
ar hættur. Þegar íslenzka þjóðin
fagnaði af alhug stofnun lýðve.ld-
is, bar þann skugga á, að heims-
styrjöld geisaði. I kjölfar hennar
kom erlent fjármagn inn í landið
í stríðum straumum og skapaði
það skilyrði til skjótfengins gróða.
Jafnframt hefur stéttaskipting
aukizt, stéttabarátta harðnað og
virðing fyrir erfðavenjum látið
undan síga. Af þessum sökum eru
vissar hættur á vegi æskunnar.
Þeir, sem hafa föðurlandið fyrir
augum, vilja þjóna því og spyrja
gjarna: Hvað get ég gert fyrir
föðurlandið? En þegar menn hafa
fyrir augum ríkið, sem þeir telja
að ráði yfir miklu fjármagni, þá
hættir mörgum við að spyrja
þannig: Hvað veitir ríkið mér og
minni stétt?
III.
Þegar Jón Sigurðsson forseti
hóf baráttu fyrir frelsi og hag-
sæld íjslenzku þjóðarinnar, taldi
hann það miklu skipta að vekja
þjóðarandann og beina honum á
réttar brautir. I einni af ritgerð-
um Jóns forseta segir svo:
„Nauðsyn og nytsemd félags-
skapar er augljós og margreynd.
Eðli mannsins sjálft leiðir til fé-
lagsskapar og öll framför mann-
'kynsins er á félagsskap byggð.
Uppruni þjóða og ríkja í fornöld
verður rakinn til smáfélaga, og
svo er félagsskapur innrættur
mannlegu eðli, að ekki mun nokk-
ur þjóð finnast svo villt, að hún
hafi ekki einskonar félagsskap
með sér. Öll framför mannkyns-
ins í menntun og kunnáttu er
grundvölluð fyrst og fremst á fé-
lagsskap manna, því öll ráðvísi,
kapp og atorka er sprottin af
viðskiptum við aðra, og af því, að
menn hafa haft lag á að sam-
eina krafta sína, reynslu og eft-
irtekt til að koma því til vegar,
sem menn æsktu og stuðlað gat
til framfara og hagsældar alls
mannkyns. Öll mann'kynssagan
staðfestir þetta. Þar sem félags-
andinn hefur verið lifandi, hafa
þjóðirnar náð hinum mestu fram-
förum í flestum greinum. Þar hef-
ur ást á föðurlandi og frelsi skap-
að hetjur og spekinga og alls
konar merkismenn, sem frægir
munu vera, meðan veröldin stend-
ur. Þar hefur sérhver fundið til
skyldu sinnar við þjóð sína og
föðurland og lært að meta gagn
og hagræði sjálfs sín minna en
gagn og hagræði föðurlands síns
og þjóðar sinnar. Þar sem ein-
stökum imönnum hefur aftur á
móti tekizt að kúga eða drepa
félagsandann eða snúa honum svo,
að hann yrði þeim einum til vilja,
hefur menntunin jafnan orðið
lítil eða fallið með öllu. Þegar svo
er komið, að menn hafa ekkert
lag á að koma sér saman til fé-
lagss'kapar, þá verður það úr, að
menn verða sérdrægnir, smá-
smuglegir, ragir, daufir og dug-
lausir og svo smám saman fátæk-
ir og auðnulausir“.
IV.
Á öllum tímum er miki.vægt, að
þjóðarandinn sé vakandi og myndi
holla strauma í þjóðlífinu. Á
þessari öld hefur orðið til og
þróazt fjölþættur félagsskapur til
heilla landi og Jýð. Búnaðarfélög-
in eru að stofni meira en aldar
gömul, en þau voru ekki Skipu-
lögð sem allsherjar félagsskapur
bænda fyrr en á þessari öld.
Elzta kaupfélagið hér á landi
er rösk’.ega áttatíu ára og Sam-
band íslenzkra samvinnufélaga
rú'mlega sextíu ára. Verkalýðs-
hreyfingin á sér enn styttri sögu
hér á landi. Ungmennafélags-
EFTIR
Pál Þorsteinsson
hreyfingin ruddi sér til rúms fyr-
ir fimm til sex áratugum. íþrótta-
félögin eru eins og afkomand
hennar.
Unga kynslóðin fær ekki ein-
ungis í hendur stjórnfrelsi og
mikil fjárráð. Henni eru jafn-
framt búin þau skilyrði að geta
gengið til starfs í þjálfuðum og
skipulögðum félagsmálahreyfing-
um, sem hinir eldri hafa stofnað
eða eflt og mótað.
Mikið er í húfi, ef hugsjónir
gleymast, en hagsmunir einir
ráða. Kenning hins ástsæla for-
seta er enn í fullu gildi og ætti
að vera greypt í hug og hjarta
hvers íslendings: Þar sem félags-
andinn hefur verið lifandi, hafa
þjóðirnar náð hinum mestu fram-
förum í flestum greinum. En þar
sem einstökum mönnum hefur
aftur á móti tekizt að kúga eða
drepa félagsandann eða snúa
honum svo að hann yrði þeim ein-
um til vilja, þar hefur menntunin
jafnan orðið lítii. — Þar visna
rætur lýðræðisins.
Lýðveldið Island er eitt hið
minnsta ríki veraldar. Sjálfstæði
þess og tilvera grundvallast ekki
á hnefarétti, seim1 kynni að vera
studdur miklu fjármagni, sterku
lögregluvaldi eða her. Grundvöll-
ur hins íslenzka lýðveldis er
mannhelgi og sögurlegur, lagaleg-
ur og siðferðilegur réttur þjóðar
í eigin landi.
Jólaboðskapurinn og siðgæðis-
hugsjón kristindómsins er eins og
súrdeigið, sem á að sýra allt
brauðið. Mannhelgi og virðing
fyrir lögum og rétti er ávöxt-
ur og afleiðing kristinnar lífs-
skoðunar. Því sterkari áhrif sem
þetta viðhorf hefur á þjóðarand-
ann, því fremur mun þjóð vor í
raun og sannleika öðlazt gleðileg
I jol.
Frjáls er sú drottning
Frjáls er sú drottning, er vér sitja sjáum
sólroðna á brá með veldistákn í hönd.
Öndvegið rúmt er fóðrað bylgjum bláum,
brimkögri hvítu skrýtt á jaðars rönd.
Drifslæðu mæra liún á herðar breiðir,
hnýtir að mitti laufgræn rósa bönd,
norðljósa hadd á höfði björtin greiðir,
liamingjubarni sess í kjöltu reiðir.
Hörfin er tíð, er hún hjá köldum glæðum
húmskýjum vafin, fjötrum reyrð og lirjáð
sjá mátti barn sitt bjargar rúið gæðum,
buðlungavaldi hrakið, nítt og smáð.
Óhöpp og plágur eymdartogann spunmi.
— Enginn fær klökkva slíkri móður láð. —
ólgandi glóðir heitt í brjósti brunnu.
Brennandi tár um fölar kinnar runnu.
Sæl er sú móðir, sem á reginslóðum
sigraða hefur langa þrautarnótt,
myrkrið sér hopa fyrir röðlj rjóðium
rísandi dags, er vekur líf og þrótt,
barnið sitt veit með hugsjón helga og bjarta
hafa sinn rétt í jörmungreipar sótt,
sér það í eigin tignarskrúða skarta,
sk.vnjar þess ást þó bindast sínu hjarta.
Þ. Jóh., Svínafelli.
Þj óðarandinn