SunnudagsMogginn - 20.03.2011, Blaðsíða 43

20. mars 2011 43
hundrað þúsund krónur áður en það get-
ur byrjað að lesa og það stendur í mörg-
um. Og það verður að vera hægt að
kaupa íslenskar rafbækur hjá íslenskum
netbóksölum, hverjir sem þeir verða.
Nokkur fyrirtæki vinna nú að því að gera
það mögulegt og þess verður vart langt
að bíða að fyrstu þjónustuaðilarnir í
þessari nýju verslun stígi fram úr skugg-
unum. En þá verða menn að nota aðra
lesara en þá sem mest er rætt um, Kindle
og iPad, lesara sem eru ekki búnir til fyrir
lokuð kerfi, og það er svo sem nóg af
þeim á markaðnum. En slík viðskipti
verða ekkert óskaplega frábrugðin bók-
sölu eins og hún er í dag. Fyrirtæki mun
halda utan um skrárnar á rafrænu bók-
unum og geyma þær, verða einhvers
konar lager. Síðan getur hver sem er
opnað vefverslun. Sá sem mun ná mest-
um árangri þar er sá sem hefur bestan
aðgang að viðskiptavinunum.
Félag íslenskra bókaútgefenda lítur á
það sem hlutverk sitt að stuðla að því að
þessi markaður fái að vaxa á eigin for-
sendum og að hann búi við góða innviði.
Við viljum að það verði til eðlilegt fram-
hald af núverandi bókamarkaði. Alls
staðar hanga þessir markaðir saman,
prentmarkaðurinn og rafræni markaður-
inn. Þetta er breyting, ekki bylting.“
Skólabókamarkaður hruninn
Kristján segir að Félag íslenskra bókaút-
gefenda hafi framsæknar hugmyndir um
útgáfu skólaefnis í rafrænu formi fyrir
framhaldsskóla. Duga skólabækurnar
ekki lengur?
„Markaður fyrir framhaldsskólabækur
er hruninn og það veldur því að útgef-
endur hafa ekki fjárhagslegt bolmagn til
að þróa nýtt efni,“ segir Kristján. „Það
sem hefur gerst er að nemendur í fram-
haldsskólum á Íslandi virðast ekki líta á
það sem hlutverk sitt að greiða fyrir
námsefni og telja sjálfsagt mál að fá það
ókeypis. Hins vegar gera þeir sér enga
grein fyrir að það sem þeir telja rétt að fá
frítt er búið til af einkareknum fyrir-
tækjum og einstaklingum. Hið opinbera
niðurgreiðir þetta efni ekki nema að
mjög litlu leyti í gegnum svokallaðan
Þróunarsjóð námsgagna. Það hvílir einn-
ig fræðsluskylda á herðum stórnvalda
fyrir öll börn upp að 18 ár aldri. Það þýðir
að nánast hver kjaftur fer í framhalds-
skóla þannig að fræðilega séð ætti mark-
aðurinn að vera stór. Hins vegar hefur
hann dregist saman í réttu hlutfalli við
fjölgun nemenda. Skiptibókamarkaðir
spila líka stórt hlutverk. Endursöluaðilar
hafa miklu meira upp úr því að selja not-
aðar bækur en nýjar. Þeir hafa því breytt
skólabókamarkaðnum í fornbókasölu.
Krakkarnir og fjölskyldur þeirra hafa þá
mynd í kollinum að þeir séu að spara
gríðarlega á skiptibókamörkuðum en það
má setja mörg spurningarmerki við þann
gróða. Fulltrúar okkar fóru á stúfana í
haust og fundu ótrúlegt hrat á mark-
aðnum. Útfylltar verkefnabækur, bækur
í henglum sem var verið að selja allt upp í
áttunda og níunda sinn, bækur sem
komu út um 1970. Allt var þetta selt á
furðulega háu verði. Staðreyndin er hins
vegar sú að þetta er bara ónýtt. Mun-
urinn á verði nýrrar kilju og þeirrar sem
verið var að selja í níunda sinn, alla út-
krotaða og rifna og tætta og í henglum,
var hins vegar ekki nema 500 kr. En
neytandinn trúir því að þetta sé málið,
það sé nánast verið að svindla á honum
með því að selja honum gæðavöru. Við
þetta er nánast vonlaust að keppa og því
fór sem fór.
Það verður að hugsa þessi mál alger-
lega upp á nýtt. Staðan er einfaldlega
þessi: Útgefendur hafa ekki efni á að búa
til nýtt kennsluefni. Ríkið vill ekki greiða
fyrir nýtt kennsluefni. Þess vegna verður
kennsluefni framtíðarinnar í formi út-
jaskaðra bóka og gúgls á netinu. En við
höfum komið þeim skilaboðum til skóla-
stjórnenda, kennslubókahöfunda og
menntamálaráðuneytis að ef við viljum
búa til gæðaefni á íslensku fyrir þennan
breiða og stóra hóp nemenda, og um leið
svara kröfum um meiri sveigjanleika í
vali á námsefni fyrir ólíka skóla, þá verði
að leggja prentaðar bækur fyrir róða og
horfa til rafrænnar útgáfu.“
Kennsluefni á netinu
Hvernig er þessi rafræna útgáfa skóla-
bóka hugsuð?
„Allt kennsluefni verður einfaldlega
gert aðgengilegt á netinu, hömlulaust, en
tekið upp mjög sanngjarnt pappírsgjald,
svipað því og nú er greitt fyrir ljósritun.
Við erum sannfærð um að þetta gæti gert
að verkum að menn sæju sér hag í því að
búa til nýtt kennsluefni. Við höfum rætt
þessa hugmynd um rafrænt kennsluefni
við kollega okkar í nágrannalöndunum
og allir segja að ef okkur takist þetta
verði hér til ein merkilegasta tilraun til
rafrænnar útgáfu sem sést hafi til þessa.
Þessar hugmyndir hafa mætt skilningi og
gott betur, verið tekið með kostum og
kynjum af skólafólki. “
En hvernig gengur bókaútgáfa al-
mennt á Íslandi?
„Bransinn hefur staðið af sér kreppuna
furðu vel. Á árunum 2006-2008 jókst
heildarumfang íslenska bókamarkaðar-
ins um heilan milljarð, úr rétt tæpum
fjórum milljörðum í fimm en dalaði að-
eins árið 2009. Við vitum ekki enn tölur
fyrir árið 2010 en gerum ráð fyrir að um-
fangið sé svipað og 2009. Við höfum séð
ákveðnar breytingar á neyslumynstrinu.
Hin gríðarlega aukning sem varð í bók-
sölu á árunum 2006-2008 virðist hafa
stafað af því að fólk keypti miklu meira af
bókum fyrir sig sjálft en áður. Hin mikla
sala á til dæmis bókum Stiegs Larssons og
Arnaldar Indriðasonar skýrist ekki bara
af gjafasölu fyrir jólin. Við höfum haft
áhyggjur af því að kreppan bíti mest á
þennan markað vegna þess að bóka-
kaupendur hafi ekki næga fjármuni milli
handanna. Gjafamarkaðurinn, og þá sér-
staklega jólabókamarkaðurinn, hefur
hins vegar haldið sínum styrk.
Bókaútgáfa á sér djúpar rætur á Íslandi.
Hér hafa verið gefnar út bækur síðan um
miðja 16. öld og rannsóknir sýna að á all-
flestum heimilum á 18. öld voru til nokk-
ur kjarnarit prentaðra bóka. Bókin er ein
af helstu uppfinningum mannkyns og
miðlun á textum og upplýsingum er eitt
helsta drifafl samtímans. Ég get því ekki
annað séð en komandi ár séu einn sam-
felldur suðupottur bullandi tækifæra.“
’
Og það verður að
vera hægt að kaupa
íslenskar rafbækur
hjá íslenskum netbóksöl-
um, hverjir sem þeir verða.
Nokkur fyrirtæki vinna nú
að því að gera það mögulegt
og þess verður vart langt að
bíða að fyrstu þjónustuað-
ilarnir í þessari nýju versl-
un stígi fram úr skugg-
unum.
Morgunblaðið/RAX
Kristján B. Jónasson: „Ég get
því ekki annað séð en komandi
ár séu einn samfelldur suðu-
pottur bullandi tækifæra.“